مسأله،آموزش نبوغ و شعور نیست،آن یاد دادنی نیست،چیزیست كه باید داشته باشید.بعد از آن این متن به شناخت ِ شعرای تركی سرای جوان مستعد كمك ویژه ای خواهد كرد.

آن باعث خواهد شد شما نخست با شعرای بزرگ هم زبان خود آشنا شوید.ابتدا باید عظمت آثار آنها را درك كنید پس از آن به شیوه های مختلف ، به اسرار و رموز آنها پی خواهید برد.

آن زمان كه احساس شما برانگیخته شود بصرف سرودن شعر بسیار زود است،باید ابتدا هر آنچه كه از بزرگانتان یادگار مانده است را بیاموزید.

باید دید دلبستگی و استعداد شما در چیست!
شعر كلاسیك ِ عروض یا هجا؟
شعر نو؟

نمیتوان در عصر نو یك شاعر جوان را مجاب به سرایش شعر مدرن كرد چرا كه مسیر شعر را خود شاعر مشخص خواهد كرد اگرچه ناقدان فراوانی داشته باشد اما به هرحال آن چیزی ست كه باید بدان احترام گذارد.

آنچه كه اكثر مستعدان و نامزدان بدان متمایل می شوند شعر عروض تركیست! دلایل آن بسیار است،یكی از مهمترین آنها عدم آشنایی با بزرگان ادب و شعر تركی ست. شاید تنها وجه اشتراك كتابخانه ی اكثر آنها "دیوان اشعار تركی شهریار" و"دیوان اشعار تركی خسته قاسیم" می باشد! اما این برای بزرگ شدن شما كافی نیست. باید مرزهای شعر كلاسیك و مدرن تركی را درنوردید.از شاخه آنادولو تا به جیغتای و از بین النهرین تا آذربایجان.اگر قصد شما سرایش به شیوه كلاسیك تركی ست باید به همان اندازه به شعر عروضی عربی و فارسی مسلط باشید!این یك مسأله اجتناب ناپذیر است. راه شما را نبوغ شما معین خواهد كرد.اما بدون دسترسی به مرجع بزرگان هر سبك، راه پیشرفت شما مسدود خواهد ماند.حتی اگر نبوغ و علاقه شما به شیوه شعر مدرن است بهتر است آثار كلاسیك عروض و هجای شعر تركی را عمیقاً درك كنید. من مطمئن هستم كه بسیاری از شما حتی نام های بزرگان را نیز نمی دانید،در این تاپیك فنون شعر سرایی به زبان تركی به همراه آشنایی با بزرگان آن آموزش داده خواهد شد.مسأله ، صرفاً آموزش ماشینی قواعد نیست ،اگر استعداد ذاتی در درونتان خفته باشد نباید عدم دسترسی به منابع و معلم باعث مرگ تدریجی نبوغ شما شود. چگونه خلق یك شاهكار بحث اصلی این موضوع است. سعی خواهم كرد تمامی كتب الكترونیكی مرجع كمیاب را در اختیارتان بگذارم.
هدف از ایجاد این مقوله ،فرا دادن فنون و عروض شعر تركی به شاعران مستعدیست كه فرصت و شرایط آموزش به صورت حرفه ای را نداشته اند.بحث ما به طور پیوسته دنبال خواهد شد.عمده تفاوت كارگاه عروض تركی با فارسی در مقدمات است.بنا بر دلایلی مجبوریم ابتدا در چند جلسه ، آموزش مقدماتی زبان تركی را در دستور كار قرار دهیم.دقت كنید كه هر مبحث مقدماتی كاملاً به موضوع اصلی مرتبط است پس عدم توجه كافی به مقدمات ،مشكلات عمده ای در آینده متوجه شما خواهد كرد. طبقه بندی و چارت كلی به این صورت خواهد بود:

1.نخست آموزش مقدماتی دستور و زبان تركی
2.مقدمات علوم و فنون سه گانه شعر تركی كه در سه مبحث زیر پیگیری خواهد شد:

1.2.صنعت هجا
2.2.صنعت مدرن
3.2.صنعت عروض

در باب سرایش شعر به فارسی،شاعر اگر تحصیلات عالی در بحث ادبیات نیز نداشته باشد محتمل دوازده سال ادبیات فارسی مقدماتی را آموخته است.اگر استعداد ذاتی شاعری در او وجود داشته باشد با مطالعه علوم و فنون شعر و آثار بزرگان می تواند تا حدودی به جرگه شعرای چیره دست معاصر بپیوندد. اما بحث در مورد اتراك ایرانی بسیار متفاوت تر است.متأسفانه آنها اصول و قواعد منثور مقدماتی زبان خود را نیز نمی دانند. اگرچه به كمك اساتید خصوصی و استعداد مثال نازدنی ذاتی ، در زمره بزرگترین شعرای عصر نیز قرار بگیرند اما ممكن است ایرادات فنی دستوری و معانی به علت كثرت لهجه های شاخه زبان تركی آذربایجانی در دیوان آنها موج زند.مثلاً در دیوان صراف تبریزی[1] شكستگی كلمات و تأثیر لهجه كاملاً مشهود است:

گؤرۆم مندن سوْرا شمعی روْخۇن پروانه‌سیز قالسۇن
اێراق گؤزدن،گؤزۆن بی سۆرمه،زۆلفۆن شانه‌سیز قالسۇن [2]

طبق دو مصرع فوق از ترجیع بند مشهور صراف می توان بوضوح مشاهده كرد كه ردیف ِ بند ششم این ترجیع بند دستخوش تغییرات لهجه ای شده است. دقت كنید كه بكار بردن مصوت " اۇ " به جای " اێ " به علت حفظ وزن شعر نبوده است چرا كه هجای آخر این بند در هر دو صورت یك هجای بلند است. اگرچه حتی شعرای بزرگی نظیر سعدی یا بابا طاهر نیز گاهاً یا تماماً لهجه خود را وارد شعر كرده اند اما اینجا مسأله متفاوت است چرا كه مسأله عمد و سهو در میان است. این مسأله در شعر شاعران معاصر به نحو بغرنج تری مشهود است، جایی كه حتی گاهاً كلمات ، اشتباهات املایی و معانی فراوانی دارند.

در صورتی كه شاعر جوان، به سمت و سوق شعر هجا[3] یا مدرن متمایل شود اینجا یك مشكل اساسی وجود خواهد داشت.بر خلاف شعر عروضی تركی،در شعر هجا تعداد كلمات عربی و فارسی دخیل در شعر باید به حداقل برسد.(!؟)در شعر مدرن نیز تقریباً تمامی كلمات اشعار ،باید تركی باشند.در این موارد شاعر به علت عدم دسترسی به واژگان تركی ،دایره لغات خود را محدود به آنچه كه عامیانه آموخته است می كند و آن پایه های غنا و تصویر سازی شعر را متزلزل خواهد كرد.

مسأله بعدی چگونگی درست نوشتن به تركی ست، شما قبل از آموختن شعر تركی ابتدا باید درست نوشتن به تركی را بیاموزید. دقت كنید مصوت ها اساسی ترین نقش ها را در صنعت عروض دارند بدون تشخیص مصوت های زبان تركی و بدون درست نوشتن آنها ، مشكلات فراوانی در راه آموزش فنون شعر تركی خواهید داشت.همچنین برای آنكه سایرین بتوانند به سهولت نوشته های شما را بخوانند باید به یك فرم مطلوب و استاندارد بنگارید.

آموزش ما به این صورت خواهد بود كه نخست در باب مقدمات دستور و زبان تركی آذربایجانی توضیحاتی خواهیم داد ، در حین فراگیری آن با الفبای لاتین زبان تركی آشنا خواهید شد.همچنین صورت استاندارد الفبای عربی را نیز خواهید آموخت.پس از آن چند كتاب الكترونیكی و نرم افزار برای شما در نظر گرفته خواهد شد. در ادامه چند لغت نامه كبیر تركی به تركی ، تركی به فارسی و فارسی به تركی ارائه خواهد شد.
پس از آن وارد مبحث اصلی خواهیم شد.آموزش فنون شعر در سه دسته متفاوت صورت خواهد پذیرفت.ممكن است آموزش هر سه، همزمان صورت پذیرد چون هر سه مستقل از همدیگرند.
دسته بندی ما به سه صورت شعر عروض،شعر هجا و شعر مدرن خواهد بود.مثال ها از لا به لای آثار بزرگترین شعرا آورده خواهد شد.سپس در پایان هر بحث ، دیوان اشعار بزرگترین شعرای آن به صورت فایل الكترونیكی در اختیار شما قرار داده خواهد شد،بر این اساس كه الفبای اكثر آنها لاتین است پیشنهاد می شود دروس دستور و زبان را جدی بگیرید.

1.صراف تبریزی،غزل سرای مشهور معاصر - 1371 ه.ق.یكی از اركان ادبیات مرثیه معاصر آذربایجان.
2.دیوان صراف تبریزی،به تصحیح مصطفی قلیزاده،انتشارات فخر آذر ،1383 تبریز.

3.شعر هجا یا آشیق،قدیمی ترین پیمانه سرایش شعر به زبان تركی ست. سابقه آن بسیار بیشتر از شعر عروضی ست. مبانی سنجش در شعر هجا،تعداد هجاها در هر مصرع می باشد نه نوع هجا،به علت پیوندی بودن زبان تركی،این نوع پیمانه،ایده آل ترین مورد برای سرایش شعر تركی ست.شعر آشیق قالب های متفاوتی دارد كه گرایلی و قوشما ،مشهورترین آنها می باشند.