رسمیت زبان تركی در ایران

جهت پی بردن به اینمسئله، طبیعتاً مقایسه پتانسیل های دو زبان فارسی و تركی از ابعاد مختلفلازم وضروری می باشد. گرچه در طول تاریخ هم، بدفعات هر دو زبان را بایكدیگر مقایسه كرده و بر ارجحیت تركی بر فارسی اعتراف نموده اند، اما ما میخواهیم طی این مقاله جایگاههر دو زبان را در ایران و دنیا، از ابعادمختلف مورد بررسی قرار داده و پتانسیل های جمعیتی این دو زبان و قابلیت هایزبانشناختی هر دو را مقایسه و بر ارجحیت یكی بر دیگری پی ببریم.
متأسفانه در نتیجه تبلیغات مغرضانه رژیم پهلوی و نیز ادامه تبلیغات مذكوردر دوره جمهوری اسلامی كه كماكان هم ادامه دارد، ذهنیتی غیر واقعی و غلط ازاین دو زبان و جایگاه آن دو در ذهن همه آذربایجانیها و ایرانیها ایجاد شدهاست. اما با نظری دقیق بر پتانسیل های انسانی و گستره جغرافیائی این دوزبان و نیز بر قابلیت های زبانشناختی هر دو، می توان بر این مسئله پی برد. لذا بعلت ضرورت بررسی موضوع از ابعاد مختلف مجبوریم طی یك مقاله به مسائلمختلف بپردازیم.
از لحاظ تاریخی وقتی نظری بر حضور این دو ملت ترك و فارس درمنطقه میاندازیم، می بینیم تمامی اسناد و شواهد تاریخی حكایت از حضور اقوام و طوایفالتصاقی زبان(ترك) از هزاره های سوم و چهارم قبل از میلاد در منطقه دارد. در حالیكه برخی باصطلاح عالمان و محققان پان فارسیست بدون در نظر گرفتنتمدنهای درخشانی كه قبل از حضور اقوام آریائی در منطقه بوجود آمده اند،ادعا می كنند كه گویا ترك ها از قرن یازدهم بهآذربایجان مهاجرت نمودهاند. البته آنها از این كار هدفی دارند و می خواهند با تحریف تاریخ، هویتیكاذب در تركان آذربایجانی ایجاد نمایند تا آنها در مقابل سیاست آسیمیلاسیونحكومت ایران كمتر از خود مقاومت نشان دهند. منابع تاریخی، آثار و نوشتههای بیادگار مانده از تمدنهای منطقه حاكیست كه هزاران سال قبل از وروداقوام هندو اروپائی و پارس به منطقه در سرزمین فعلی ایران، آذربایجان و بینالنهرین تمدنهای درخشانی بوجود آمده بود كه دارای منشاء آسیانی بوده وزبانشان نیز التصاقی بوده است.« حتی هزاره های دوم و سوم قبل از میلاد كهاثری از رد پای اقوام هند و اروپائی در منطقه وجود نداشت در آذربایجانطوایف ترك زبان توروك، كومان، قاشقای، آذ، آذر، سوبار، قوت و غیره تشكیلدولت داده و تمدن های درخشانی ایجاد نمودند كه بررسی آثار و اسامی بیادگارمانده از آنها همترك زبان بودن همان طوایف را به اثبات میرساند.»1
علاوه از اینكه تركها هزاران سال قبل از حضور فارس زبانها در این منطقه حضورداشته اند حتی بر اساس آمارهای رسمی و غیر رسمی، تركی آذربایجانی هم، زباناكثریت اهالی ایران بوده و می باشد. بطوریكه حتی برخی از پان ایرانیستها وطرفداران زبان فارسی هم، بر این مسئله اعتراف كرده اند. سید احمد كسرویسالها پس از طرح و تبلیغ نظریه های دروغین خود در آخر احساس پشیمانی وندامت نموده و در مقاله ائی تحت عنوان«الغة التركیة فی ایران» مجبور بهاعتراف شده است. وی در آنجا به صراحت بیان می كند، كه « اكثریت اهالی ایرانترك است، ترك زبانان ایران فرزندان تركان باستانند، تركی در ایران زبانیسراسریست و تركی بر فارسی برتری دارد.»2
«محمد رضا شعار كه خود مخالف زبان تركی در ایران بود در كتاب خود تحت عنوان ” بحثی درباره زبان آذری“ می نویسد كه از 22 میلیون( آنموقع جمعیت ایران 22 میلیون بود) جمعیت ایران یقیناً بیش از نصفش ترك زبان می باشند»3
حال بیش از هشتاد سال است كه تركهای ساكن در ایران با وحشیانه ترین ابزارهاو روشهای آسیمیلاسیون تحت فشار قرار گرفته و میلیون ها نفر در نتیجه اینروند، آسیمیله شده اند. اما باز آمارهای ارائه شده حاكی از آن است كه درحال حاضر هم، تركهای آذربایجانی در ایران اكثریت اهالی را تشكیل می دهند
« بر اساس اطلاعات منتشره از طرف سازمان ملل در سال 1998 جمعیت ایران 000 758 65 نفر می باشد كه به 69 زبان صحبت می كنند. از اینها 5/23 میلیون نفربزبان تركی آذربایجانی، 22 میلیون نفر به فارسی، 28/4 میلیون نفر به لری، 25/3 میلیون نفر به كردی، 2 میلیون نفر به تركی تركمنی، 2 میلیون نفر بهتركی قشقائی، 1/5 میلیون نفر به تركی خراسانی، 2/1 میلیون نفر به عربی صحبتمی كنند.
بر اساس این آمار منتشره از طرف سازمان ملل آمار تركان آذربایجانی، تركمن،قشقائی، خراسانی، خلج، قزاق، سنقر و ابیورد در ایران سال 1998 جمعاً 5/29میلیون نفر بود كه امروزه به بیش از 30 میلیون نفر می رسد.»4 بدینصورت براساس اسناد معتبر تاریخی، آمارهای رسمی و حتی اعتراف های خود پان ایرانیستها، ایران از قدیم الایام كشوری ترك زبان بوده و امروزه هم ترك ها در اینكشور در حال اكثریت می باشند.
در عین حال گستره جغرافیائی ترك ها هم، در ایران وسیعتر از فارس ها میباشد. فارس های بومی در حدود 8- 7 استان حضور ندارند در حالیكه ترك هایبومی در ایران تنها در حدود 3- 2 استان یعنی در استانهای كوچك و كم جمعیتایلام و سیستان بلوچستان حضور ندارند. ترك ها از رودخانه ارس تا اراك وهمدان همه اهالی استان های آذربایجانی را بخود اختصاص داده اند و از اراك وهمدان تا خلیج فارس در برخی مناطق بصورت اكثریت و در دیگر مناطق بصورتپراكنده و همراه با فارس ها، عرب ها، لرها، كردها و غیره زندگی می نمایندكه از لحاظ تعداد جمعیت و گستره جغرافیائی زبان تركی بمراتب از حقانیتبیشتری برای رسمیت در كشور نسبت به زبان فارسی برخوردار می باشد. بطوریكهحتی تركی از لحاظ سراسری بودن هم، در ایران مقام اول را دارا می باشد.
با نگاهی به تاریخ و آمارهای ارائه شده در خصوص شمار جمعیت ترك زبانان وفارس زبانان كشور و نیز نظری بر گستره جغرافیائی این دو ملت در ایران به ایننتیجه می رسیم كه زبان تركی از جایگاه والا و برتری نسبت به فارسیبرخوردار بوده و حقانیت تركی برای رسمیت در ایران از فارسی بیشتر می باشد. ضمناً در دنیا هم تركی آذربایجانی نسبت به فارسیجایگاه برتری دارد. بطوریكه براساس آمار ارائه شده از طرف سازمان ملل شمار تركان آذربایجانی درایران حدود 30 میلیون نفر می باشد كه با احتساب آذربایجانی های قفقاز درجمهوری های آذربایجان، گرجستان، داغستان، روسیه، تركیه و عراق شمار تركهایآذربایجانی در جهان به حدود 50 میلیون نفر می رسد. در حالیكه بر اساس گزارشسازمان ملل شمار فارس ها در ایران 22 میلیون ذكر شده كه ما آنرا 25 میلیوندر نظرمی گیریم. در عین حال جمعیت افغانستان هم بعنوان یك كشوری كه فارسهاهم در آنجا زندگی می كنند در اطلس گیتاشناسی سال 1375 چاپ تهران 000 900 16 نفر ذكر شده كه ما 20 میلیون در نظر گرفته و با احتساب فارس ها و هزارههای مغولی نژاد كه جمعاً 6/36 (8/7+5/28) درصد جمعیت افغانستان را تشكیل میدهند كلاً فارسهای افغانستان را2670000نفر در نظر می گیریم. درحالیكهدر كتاب افغانستان، مجموعه مقالات ، چاپ سال 1376 تهران شمار تاجیك ها 3500000نفر ، شمار فارسیوان ها 000 600 نفر و شمار هزاره ها000 000 1 نفرذكر شده كه جمعاً1500000نفر می گردد. 5
در عین حال یكی دیگر از كشورهای فارس نشین تاجیكستان می باشد كه از 6میلیون جمعیتش 62 درصد6 یعنی 3720000 نفر فارس می باشند. در ازبكستان همتاجیك ها 8/4 درصد7 یعنی نزدیك به یك میلیون از اهالی را تشكیل می دهند كهبا جمع بندی همه فارسهای ذكر شده می توان گفت كه در دنیا كمتر از369800006 نفر فارس زبان زندگی می كند. این رقم كمی بیش از شمار تركهای ساكن درایران می باشد. در حالیكه تنها شمار ترك های آذربایجانی دنیا به حدود 50میلیون نفر می رسد كه علاوه از ایران و آذربایجان اكثراً در كشورهای تركیه،روسیه، گرجستان، جمهوری خود مختار داغستان و عراق زندگی می كنند.
با این حساب معلوم می گردد كه با زبان فارسی تنها می توان با دو كشور عقبمانده ائی چون افغانستان و تاجیكستان ارتباط برقرار كرد در حالیكه با زبانتركی آذربایجانی می توان با كشورهای تركیه، آذربایجان، تركمنستان،ازبكستان، قزاقستان، قرقیزستان، قبرس، جمهوری های خودمختاری چون تاتارستان،باشقیرستان، چوواشستان، خاكاس، تووا، آلتای، تركستان شرقی و غیره ارتباطبرقرار كرد. بعبارت دیگر فارس زبان های دنیا به 40 میلیون نفر هم نمی رسنداما ترك زبان های دنیا بیش از 200 میلیون نفر می باشند و در واقع با زبانتركی شش برابر بیشتر می توان با مردم دنیا ارتباط برقرار كرد. زبان تركیعلاوه از دیگر برتری هایش از لحاظ جمعیتی شش برابر از امكانات بیشتری نسبتبه فارسی برخوردار می باشد.
علاوه از برتری های جمعیتی و گستره جغرافیائی زبان تركی بر فارسی در داخلایران، منطقه و جهان كه خود دلیلی مهم برای حقانیت رسمیت این زبان در ایرانمی باشد در عین حال خود زبان تركی هم از جهات مختلف زبانشناسی و ساختارزبانی بمراتب نه تنها برتر از فارسی بلكه برتر از تقریباً تمام زبان هایموجود در دنیا می باشد كه ما در این مقال كوتاه مجبوریم تنها به برخی موارداشاره كنیم.
دانشمند و تركولوگ مشهور آذربایجانیپروفسور جواد هیئت در كتاب)) مقایسةاللغتین)) هر دو زبان فارسی و تركیآذربایجانی را از لحاظ زبانشناسی و ازابعاد مختلف بررسی نمود ودر تمامیموارد بر برتری تركی نسبت به فارسیاشاره می كند. وی در صفحه 22 كتابش می نویسد: ناگفته نماند با آنكه لغتباعث غنای زبان است ولی غنای زبان بیشتر تابع تحرك و قابلیت لغت شناسی،افاده و بیان مفاهیم مجرد و همچنین تنوع بیان و قدرت بیان تفرعات وتفاوتهای جزئی ( نوآنس) كلام است.
با در نظر گرفتن مراتب فوق نوائیو بسیاری از شرقشناسان معتقدند كه نثرزبان تركی برای بیان اندیشه و مفاهیم و موضوعات مختلف علمی، فلسفی، اجتماعیو... رساتر و مناسبتر از بسیاری زبانهای دیگر است.
در زبان فارسی واژه های بسیط سختگرفتار كمبود است زیرا بیشتر آنها بمرورزمان رها گشته و از یاد رفته است. واژگان فارسی برای مفاهیم علمی مجهز نیستو مترجمان ایرانی بیش از همه این درد جانكاه را احساس می كنند و از اینعذاب می برند... خوانندگان هم همواره از مترجمان و ترجمه های فارسیناخشنودی می نمایند.8
افعال تركی بقدری وسیع و متنوع اند كه در كمتر زبانی نظیر آنها را می توانیافت. گاهی با یك فعل تركی اندیشه و مفهومی را می توان بیان نمود كه درزبان فارسی و زبان های دیگر نیاز به جمله و یا جملاتی پیدا می كند. از طرفیوجود پسوندهای سازنده سبب شده كه قابلیت لغت سازی برای بیان مفاهیم مختلف وتعبیرات جدید بسیار زیاد است.9
زبان تركی در عین حال با قاعده ترین زبانهاست و نیز غنای این زبان حكایت ازقدمت تاریخی بسیار دیرین می كند كه در این دوران مدید بدینصورت مكمل شكلگرفته است. در زبان تركی 000 24 مصدر و 44 زمان وجود دارد. در حالیكه درمقابل آن فارسی تنها از 12 زمان برخوردار می باشد و از این مسئله می توانبر تاریخ كم قدمت زبان فارسی پی برد.10
بر اساس تحقیقات انجام گرفته احتمال می رود زبان تركی مادر حدود 400 6سال قبل از میلاد بوجود آمده باشد.11
تصادفی نیست كه سازمان بین المللی علمی و فرهنگی یونسكو زبان تركی را سومینزبان زنده و با قاعده دنیا معرفی كرده و زبان فارسی رتبه 261 را بر خوداختصاص داده و بعنوان سی و دومین لهجه عربی از طرف این سازمان معرفی گردیدهاست.12
اطلاعات اخذ شده از دیگر مراكز زبانشناسی بین المللی دیگر هم در رابطه بااهمیت زبان تركی نسبت به زبانهای دیگر جالب می باشد كه به قسمت هائیازاطلاعات منتشره از مؤسسه آ. ام. آ. ت. 2002كه در اروپا و آمریكا واقعبوده و تحت مدیریت برجسته ترین زبانشناسان اداره می شود در همین خصوص اشارهمی كنیم.
یكی از مزیت هائی كه در عصر جدید، زبانی را از زبان های دیگر متمایز می كندمناسب بودن قابلیت های قواعدی آن به نیازهای علمی و تكنولوژیكی عصر میباشد. در عین حال از لحاظ حالت معكوس پذیری از طریق فرمولهای ریاضی« زبانتركی را شاهكار زبان معرفی كرده اند كه علناً این مسئله را اعلام كرده اندكه برای ساخت آن از فرمول های بسیار پیچیده استفاده شده است كه یكی از اینافراد خانم نیكیتا هایدن متخصص زبانشناسی سرشناسی آلمانی در مؤسسه اروپائی ” یورتوم“ گفته است كه انسان در آن زمان قادر به تولید این زبان نبوده وموجودات فضائی این زبان را خلق و یا خداوند به پیغمبران خود عالیترین كلامارتباطی را یاد داده است... در حالیكه در این مورد برای زبان عربی خطایموردی 45 درصد و برای زبان فارسی 100 درصد است. یعنی نمی توان زبان فارسیرا با فرمول های زبان شناسی به زبان دیگری تبدیل كرد.»13
هم اینك زبان تركی عملاً در بیشتر پروژه های بین المللی جا باز كرده است. بنا به گزارش مجله International Languages چاپ آلمان و مجله Science New چاپ آمریكا :
«- كلیه ماهواره های هوا شناسی و نظامی اطلاعات خود را به زبان های انگلیسی، فرانسوی و تركی به پایگاههای زمینی ارسال می كنند.
- پیچیده ترین سیستم عامل كامپیوتری 8/052 و معمولیترین ویندوززبان تركی را بعنوان استاندارد پایه فنوتیكی قرار داده اند و این در حالیاست كه زبان عربی را به عنوان اجزاء سطحی در تنظیمات محاوره ای ایجاد كردهاند كه اصلاً مسئله علمی نیست و می توان گفت یك حالت ظاهری دارد چونكه هركاری می كنند فونت آنان و كلمات تولیدی اصلاً همخوانی ندارد و عملاً نیزشاهد هستیم.
-   كلیه این سیستم های ایونیكی و الكترونیكی هواپیمای تجاریازسال 1996 به سه زبان انگلیسی، فرانسوی، تركی در كارخانه بوئینگ آمریكا مجهزمی شوند.
 - كلیه اطلاعات ارسالی از رادارهای جهان به سه زبان علائم پخش می كنند.
- كلیه سیستم ها و سامانه های جنگنده قرن 21 جی – اس –اف كهبتعداد 7 هزار فروند در حال تولید است به دو زبان انگلیسی و تركی طراحی شدهاند. آمریكا كشور تركیه را بخاطر توان بالای هوا، فضا در سال 2001 بعنواننخستین شریك تمام عیار با 19 درصد سهام قبول كرد و كشورهای آلمان و سوئد رارد كرد.». 14
با این مقایسه مختصر اما همه جانبه دو زبان فارسی و تركی و پی بردن بهبرتری زبان تركی بر فارسیو نیز با نظری گذرا بر امكانات زبان تركی كهدیگران هم اعتراف می كنند، معلوم می گردد كه خداوند چه نعمت بزرگی را برآذربایجانی ها اعطا كرده است و از هر جهت تركی از حقانیت به مراتب بیشتریبرای رسمیت در ایران برخوردار می باشد. اما متأسفانه با اینكه تركها در طولتاریخ حتی برزبان فارسی دایگی كرده و آنرا از مرگ حتمی نجات داده اند امابا به حاكمیت رسیدن رضا شاه در ایران زبان نصف جمعیت كشور یعنی تركها كهمستحق رسمیت در ایرن بود قدغن شد و آنها(تركها) از هر جهت مورد تبیض قرارگرفتند. در عرض هشتاد سال جهت از بین بردن این زبان با این همه مزیتهایش،از تمام امكانات كشور و خود مردم استفاده كرده چنان ضربات سختی بر پیكرهزبان تركی آذربایجانی وارد كرده اند كه شاید جبران آن امری ناممكن باشد وظلمی كه در جهت محو معنوی تركها مرتكب شده اند جز نسل كشی معنوی چیزی نتواننامید. در عرض این هشتاد سال میلیون ها ترك آذربایجانی عملاً در نتیجهسیاست آسیمیلاسیون زبان خود را از دست داده و زبان تركی آذربایجانی از روندشكوفائی طبیعی در تمام زمینه های علمی، ادبی و غیره باز مانده است كه شایدبا قدغن كردن فارسی ورسمی كردن تركی در ایران بمدت هشتاد سال بتوان اینظلم بی امان خسارت وارده بر تركی و ترك زبانان را جبران و عدالت را برقراركرد.
منابع:
1- آراز اوغلو، مختصر آذربایجان تاریخی ، باكو 2000 ، ص. 15 و نیز مراجعهشود به كتاب آذر خالقی اثر فریدون آغاسی اوغلو، نشرآغریداغ ، باكو 2000
2- مجله العرفان ، سوریه، جلد 8 شماره های 2، 3، 4، 5 در سال های 1922 و 1923 كه به عربی چاپ شده و بعد توسط اوان زگال، كسروی شناس و ریاضیدانمعاصر آمریكائی به انگلیسی ترجمه شده است. ترجمه فارسی آن از پرفسور محمدعلی شهابیدر سایت خط سوم موجود می باشد.- سایت سؤزوموز.
3- پروفسورمحمد تقی زهتابی، « ایران توركلرینین اسكی تاریخی » جلد 1، تبریز اختر نشریاتی 1379، ص.9
4- مجله « باكو- تبریز» شماره 001 ، باكو2005، ص.23 و نیز مراجعه شود به سایت تریبون و سایت
www.ethnologue.com
5- نگارش گروهی از پژوهشگران، افغانستان(مجموعه مقالات) ، ترجمه مرتضی اسدیو هوشنگ اعلم، تهران 1376، ص. 53- 52،و نیز، اطلس كامل گیتاشناسی، باآخرین تغییرات سیاسی جهان وایران تا مهر 1375، چاپ هفتم، تهران 1375، ص.13
6 و 7- اطلس كامل گیتاشناسی، با آخرین تغییرات سیاسی جهان وایران تا مهر 1375، چاپ هفتم، تهران 1375، ص.12
8- دكتر جواد هیئت، مقایسة اللغتین، تهران 1379، ص. 22
9- دكتر جواد هیئت، مقایسة اللغتین، تهران 1379، ص. 34
10- امید نیایش، آلتایلاردان سهندیمیزه (تورك مدنیتلری تاریخی)، جلد 1، تهران 1382، ص. 30
11- امید نیایش، آلتایلاردان سهندیمیزه (تورك مدنیتلری تاریخی)، جلد 1، تهران 1382، ص.49
12- روزنامه امید زنجان، شماره 285، زنجان 20 مرداد 1378
13- نشریه دانشجوئی دانشگاه آزاد بناب ” سؤنمز“ شهریور 1382 ، شماره اول، ص. 7و سایت گجیل.
14- نشریه دانشجوئی دانشگاه آزاد بناب ” سؤنمز“ شهریور 1382 ، شماره اول، ص. 7و سایت گجیل.