زمان گرفتن ملات گچ

گچ ساختمانی باید زود شروع به گرفتن و سخت شدن نموده و سخت شدن آن نیز باید خیلی زود پایان یابد گچ ساختمانی مرغوب آن است كه زمان گرفتن آن زودتر از 8 دقیقه شروع نشود و حداكثر از 25 دقیقه دیرتر شروع به گرفتن ننماید و پایان سخت شدن آن نباید زودتر از 20 دقیقه و دیرتر از یك ساعت باشد.

زمان گرفتن ملات گچ

گچ ساختمانی باید زود شروع به گرفتن و سخت شدن نموده و سخت شدن آن نیز باید خیلی زود پایان یابد گچ ساختمانی مرغوب آن است كه زمان گرفتن آن زودتر از 8 دقیقه شروع نشود و حداكثر از 25 دقیقه دیرتر شروع به گرفتن ننماید و پایان سخت شدن آن نباید زودتر از 20 دقیقه و دیرتر از یك ساعت باشد.

اندازه گیری زمان شروع و پایان گرفتن گچ

اگر در یك ظرف مقداری آب بریزیم و روی آن به مقداری لازم گچ اضافه كنیم (به همان مقدار كه برای ساختن كه برای ساختن ملات های كلی ساختمان گچ داخل آب می ریزیم) شروع زمان سخت شدن ملات از لحظه ای است كه اگر داخل مخلوط را به وسیله میخی خط بیاندازیم بلافاصله جای خط پر نشود و پایان زمان سخت شدن آن زمانی است كه اگر روی ملات سخت شده با انگشت ضربه بزنیم روی ملات در محلی كه ضربه زده ایم آب ظاهر نشود (مقدار این ضربه باید در حدود 0.5 كیلو كرم بر سانتی متر مربع باشد).

شروع زمان گرفتن گچ از لحظه ای است كه گچ را داخل آب می پاشیم و مدت سخت شدن آن از لحظه ای است كه جای شیار روی ملات باقی بماند تا زمانی كه در اثر ضربه زیر انگشت آب جمع نشود.

باید توجه داشت كه گچ سخت شده شكل پذیری خود را از دست می دهد  و دیگر قابل مصرف نیست نباید سخت شدن گچ را با خشك شدن آن اشتباه كرد خشك شدن گچ با توجه به گرمی و سردی هوا ممكن است از چند ساعت تا چند روز بطول بیانجامد . خشك شدن گچ وقتی پایان می یابد كه رنگ آن كاملا سفید شود.

مواد افزودنی در گچ

گاهی با افزودن بعضی مواد گچ را تندگیرتر یاكندگیرتر می كنند به شرح زیر:

اگر 0.5 درصد وزن گچ به آن نمك طعام NaCl اضافه كنیم انرا تند گیر كرده و زمان گیرش انرا به 5 دقیقه می رسانیم.

اگر از یك در صد تا 4 در صد وزن گچ به ان نمك طعام اضافه كنیم  زمان گیرش آن به 3.5 دقیقه می رسد حال اگر در صد نمك طعام را هر قدر اضافه كنیم زمان گیرش به تعویق می افتد و گچ كند گیرتر می شود به طوریكه با افزودن 10 در صد نمك طعام شروع زمان گرفتن گچ به 12.5 دقیقه می رسد. نمودار زیر بیانگر اثر نمك طعام  است:

زاج سفید گچ را كند گیرتر می نماید.

سریش نیز گچ را كندگیرتر می كند بطوریكه اگر به ملات گچ از یك در صد تا 6 درصد وزن ان سریش اضافه كنیم آغاز گرفتن گچ از 12.5 دقیقه تا 38 دقیقه به تاخیر می افتد. لازم به یادآوری است كه سریش نوعی چسب گیاهی می باشد كه در صنعت صحافی به طور وفور مورد استفاده قرار می گیرد. در حدود سالهای 1320 تا 1330 كه اطاقها را كمتر نقاشی می نمود ند مقداری سریش به آب ملات گچی كه جهت سفید كاری اتاقها مورد مصرف قرار می گرفت اضافه می كردندتا هنگام تكیه دادن به دیوار اتاقها لباس تكیه دهنده را كثیف نكند.

با افزودن 0.5 در صد تا 1 در صد وزن گچ براكس به فرمول H2O,Na2B4O7زمان آغاز گرفتن گچ از 15 دقیقه تا 1.5 ساعت به تاخیر می افتد. نمودار زیر این اثر را نشان می دهد:

آب گرم در زمان گرفتن تاثیری چندانی ندارد.

اگر به ملات گچ از 0.1 تا 0.5 در صد وزن گچ سریشم اضافه كنیم زمان آغاز سخت شدن آن از 10 دقیقه تا 2 ساعت به تاخیر می افتد.

اگر به ملات گچ از 10 تا 50 درصد وزن آن خاك رس اضافه كنیم ( ملات گچ و خاك ) آغاز گرفتن ان حداكثر تا 12.5 دقیقه به تاخیر می افتد.

اگر به ملات گچ تا یك درصد وزن ان زاج سفید اضافه كنند زمان آغاز گرفتن آن تا 15.5 دقیقه به تاخیر می افتد ولی اگر مقدار زاج سفید را اضافه كرده و انرا تا 5 در صد برسانند ملات گچ تندگیر شده و زمان آغاز گرفتن ان به 7 دقیقه می رسد.

     زمان مصرف گچ از لحاظ دما

با توجه به آنكه در موقع ملات سازی گرما تولید می كند بطوریكه تقریبا تا حدود 15 تا 20 درجه گرم تر از محیط كارگاه می شود بدین سبب از لحاظ تئوری می توان ملات گچ را در دماهای زیر صفر نیز مصرف نمود ولی عملا در كارگاهها باید از این كار خودداری كرده و حداكثر ملات گچ را در دماهای كمتر از 5 یا 6 درجه بالای صفر مصرف ننمائیم.

به علت زودگیر بودن گچ با وجود انكه ملات انرا بسیار كم درست می كنند (حداكثر به اندازه یك استانبولی) نمی توان سطوح زیادی را با آن سفید كرده و كاملا صیقلی نمود زیرا قبل از انكه بتوانیم سطح گچ را با ماله پرداخت نموده تا سطوح صافی به دست آوریم گچ سخت شده و حالت پلاستیك بودن خود را از دست می دهد (سخت شدن ملات گچ با خشك شدن آن اشتباه نشود) بدین لحاظ پس از آنكه روی گچ و خاك را با ملات گچ اندود نمودند برای آنكه سطحی كاملا صیقلی به دست می آید.روی آن را كشته می كشند.

كشته ملات گچی است  كه هیچ وقت سخت نمی شود و تا قبل از خشك شدن حالت پلاستیسیته خود را از دست نمیدهد البته باید توجه داشت كه ضخامت كشته حداكثر نباید از یك میلیمتر تجاوز كند زیرا در غیر اینصورت پوسته پوسته شده و از سطح كار جدا میشود.

ساختن كشته

برای ساختن ملات كشته ابتدا گچ را از الكهای بسیار ریز رد می نمایند آنگاه آنرا مانند ملات معمولی گچ میسازند ولی بلافاصله پس از انكه دانه های گچ را داخل آب ریختند با دست انرا مالش داده و مانع ایجاد كریستالهای لازم جهت سخت شدن میگردند و بدین طریق پس از ده تا دوازده دقیقه كه ملات را مالش دادند این ملات قبل از خشك شدن سخت نمیشود و به ان در اصطلاح بنائی كشته می گویند. ملات  كشته بعلت انكه سخت نم یشود. به كارگران گچ كار فرصت میدهد تا سطوح وسیعی را بوسیله آن با ماله كاملا صیقلی نماید.

اندازه دانه های گچ

همانطوریكه قبلا اشاره شد پس از انكه گچ را از كوره بیرون اوردند آنرا به آسیاب برده و با آسیابهای ساچمه ای و غیره آنرا خرد كرده و بصورت پودر در آورده و برای مصرف به بازار عرضه مینمایند بدیهی است هر قدر دانه های گچ ریزتر باشد گچ مرغوبتر بوده و برای كارهای ظریفتر مورد استفاده قرار می گیرد.

قطر بزرگترین دانه گچ مورد استفاده در كارهای ساختمانی نباید از 0.6 میلیمتر بزرگتر باشد و نود درصد آن باید ریزتر از 0.15 میلیمتر بوده و 99.5 درصد آن باید ریزتر از 0.2 میلیمتر باشد.

علل ترك خوردن گچ كاری

گاهی در ساختمان ملاحظه می كنیم كه سطوح گچ كاری شده پس از خشك شدن و سخت شدن ترك می خورد و شكل بسیار بدی به محل ان میدهد این ترك خوردگی می تواند به دلایل زیر باشد:

اگر در موقع ساختن ملات گچ مقدار گچ را كه درآب می ریزیم از حد معینی كمتر باشد (درصد وزن آب نسبت به گچ زیاد باشد) بطوریكه گچ نتواند پس از انبساط حجم آب مصرف شده در ملات را پر كند در نتیجه گچ پس از خشك شدن تقلیل حجم داده و می تركد.

اگر كلفتی ملاتی كه روی دیوار می كشیم از 7 – 8 سانتی متر بیشتر باشد و انرا در یك نوبت بكشیم لایه های روئی گچ در اثر مجاورت با هوا به فوریت خشك می شوند در حالی كه هنوز لایه های درونی مرطوب هستند و اگر این لایه ها هم بخواهند خشك شوند یعنی آب آنها تبخیر شود ناچارا باید در سطح گچ كاری تركهایی ایجاد شود تا امكان خروج بخارآب لایه های زیرین حاصل شود.

اگر در فصل سرما و درجات زیر صفر اقدام به گچ كاری بنماییم و آب ملات گچ قبل از انبساط و سخت شدن گچ یخ بزند فعل و انفعالات شیمیایی برای سخت شدن در ملات متوقف می شود. پس از انكه یخ ذوب شد گچ فاسد شده و دیگر به انبساط خود ادامه نمیدهد در نتیجه درسطح گچ كاری شده ترك خوردگی مشاهده می گردد.

بعضی از تركها  در گچ كاری بعلل فوق نبوده و در اثر نشستهای ساختمان بوجود می آید این تركها معمولا با زاویه 45 درجه نسبت به افق ظاهر می شود.

وزن مخصوص گچ

وزن مخصوص گچ بر حسب ریزی و درشتی دانه و همچنین لرزیده و نلرزیده ان متفاوت است و بطور كلی وزن مخصوص گچ از 0.85تا 1.4 تن بر متر مكعب می باشد.

گچ و خاك

اگر در ساختمان بخواهیم از گچ بعنوان ملات استفاده نماییم اغلب مواقع گچ و خاك رس را مخلوط كرده و از ملات گچ و خاك استفاده می كنند و از گچ تنها و بدون خاك فقط برای سفید كاری اطاقها و پوشش روی گچ و خاك استفاده می شود ان هم بعلت رنگ سفید ان است كه آمادگی بهتری برای نقاشی دارد.

منظور از ملات گچ و خاك ملاتی است كه از مخلوط شدن گچ و خاك رس به نسبت پنجاه درصد از هر كدام بدست امده باشد البته با توجه به تندگیر و كندگیر بودن گچ ممكن است میزان خاك رس كمتر یا بیشتر بشود.

خاك را به دلایل زیر با گچ مخلوط می نمایند:

قیمت خاك رس از گچ ارزانتر است زیرا همانطور یكه قبلا گفته شد سنگ گچ را پس از استخراج به كوره برده و عملیاتی روی ان انجام می دهند كه موجب هزینه می باشد در صورتیكه خاك رس را پس از استخراج مستقیما به مصرف می رسانند و در هر شرایط  قیمت خاك رس از گچ ارزانتر است در نتیجه ملات گچ و خاك بسیار اقتصادی تر از گچ تنها است.

ملات گچ و خاك دیر گیر تر از ملات گچ می باشد . بدین علت دیرتر سخت شده و در نتیجه كارگران گچ كار بیشتر فرصت دارند  تا آن را روی ردیف قبلی آجر پهن نموده و ردیف بعدی آجر را روی آن بچسبانند.روی هم رفته كار كردن با آن آسان است.

ملات گچ و خاك از ملات گچ پلاستیك تر می باشد و زیر ماله بنا بهتر شكل می گیرد.

دوغ آب گچ

برای ساختن دوغ آب گچ عینا مانند ساختن ملات گچ عمل می نمایند فقط از آب بیشتری استفاده می كنند بطوریكه ملات كامل رقیق و روان باشد . از دوغ آب گچ برای پر كردن درزهای طاق ضربی استفاده می نمایند. دوغ آب گچ را قبل از ازدیاد حجم گچ مصرف می كنند و ملات گچ را تقریبا بعد از ازدیاد حجم گچ.

تخته های گچی پیش ساخته

در ساختمان هایی كه اسكلت آنها فلزی یا بتنی است برای تیغه بندی جهت جدا كردن فضاهای داخلی آپارتمان احتیاج به مصالحی بسیار سبك داریم كه وزن زیادی را به سازه تحمیل نكند برای این كار معمولا از بلوك سفالی تو خالی استفاده می كنند.

گاهی نیز از قطعات گچ به ابعاد تقریبی 50*50*8  سانتی متر استفاده می شود كه این قطعات به شكل كام و زبانه روی هم قرار می گیرند. ملات بین آنها چسب مخصوصی است كه مخلوط گچ داشته و پس از مصرف كاملا هم رنگ سایر قسمتهای تخته های گچی می شود.

پس از نصب پلاكهای گچی میتوان روی انرا با اندود گچ و یا كاغذ دیواری پوشانید.باید دقت نمود كه از این قطعات در مكانهایی كه مستقیما با آب در تماس هستند استفاده نشود مانند حمام ها و غیره زیرا همانطوری كه گفته شد گچ در مقابل آب حساس بوده و خیلی زود فاسد می شود.

با توجه به این كه برای تیغه بندی اتاقها فقط حجم قطعه مورد نظر می باشد در نتیجه وزن قطعه هر چقدر سبك تر باشد بهتر است زیرا بار كمتری را به پلها و ستون ها و فنداسیون وارد می كند. گاهی برای ساختن قطعات گچی جهت تیغه بندی از گچ پوك شده استفاده می كنند یعنی از گچی كه در هنگام سخت شدن دارای خلل فرج بیشتری می باشد استفاده می شود.

برای ساختن گچ پوك به ابی كه ملات گچ را با آن درست می كنند موادی اضافه می نمایند كه تولید گاز بنماید مانند آب اكسیژنه یا سولفات آلومینیم این مواد در موقع سخت شدن گچ ایجاد حباب كرده و در نتیجه در گچ خلل و فرج ایجاد می شود و وزن مخصوص قطعه گچی كم می شود.

برای ساختن قطعات گچی سبك علاوه بر روش فوق می توان با اضافه كردن مواد دیگری به ملات گچ مانند پودر كاه – سبوس برنج – قطعات گچی سبك به دست آورد؛ و همچنین اگر به ملات گچ موادی مانند مو – الیاف گیاهی – و مفتولهای باریك فلزی و غیره استفاده كنند قطعه گچی مسلح به دست می آید كه نسبت به قطعه گچ معمولی و قطعه گچی پوك دارای مقاومت كششی و فشاری بیشتری است.

از قطعات گچی استفادههای دیگری نیز به عمل می آید مثلا قطعات مذكور را به شكل و اندازه دلخواه در می آورند و آنرا به جای گچ كاری به دیوار سالنها می چسبانند و از آن به جای آكوستیك استفاده می نمایند و یا تخته گچی مقاوم در مقابل حرارت می سازند و فضای خصوصی را كه باید دارای امنیت بیشتری در مقابل آتش سوزی یا تبادل حرارت داشته باشد با آن می پو شانند.

در ساخت هر یك از این قطعات باید ویژگی های مخصوصی رعایت شود.هم چنین قطعات گچی را به شكل گل و بوته در می آورند و از آن برای تزیین فضاهای داخلی ساختمان به عنوان گچ بری پیش ساخته استفاده می نمایند.

گچ و فلزات

به علت آنكه ملات گچ اگر در مجاورت آهن – روی – سرب قرار بگیرد با آن تركیب شده و تولید سولفات می نماید و در نتیجه موجب ضعیف شدن قطعه به كار رفته می شود در ساختمانها مخصوصا ساختمانهایی كه اسكلت آن فلزی بوده و سقف طاق ضربی می باشد باید حتما روی تمام قطعات فلزی را قبل از اجراء طاق ضربی و مصرف هر گونه گچ با یك لایه از روغن مخصوص كه به آن ضد زنگ می گویند پوشانیده شود تا بدین وسیله از فساد آهن جلوگیری گردد.

مقاوم كردن اندود گچ در مقابل آب

در فضاهایی از آپارتمانهای مسكونی كه اندود گچ در مقابل بخار آب قرار دارد.مانند سقف حمام ها و یا توالت ها و یا آشپزخانه ها برای آنكه بخار آب به گچ آسیبی نرسانند روی آنرا با یك یا چند لایه رنگ روغن می پوشانند تا بدین وسیله مقاومت آن در مقابل آب و مخصوصا بخار آب زیادتر گردد ولی این رنگ روغن نمی توانند گچ را صد در صد در مقابل آب مقاوم نماید و باز هم بعد از چندی سقف یا دیوار این گونه فضاها در اثر مجاورت با بخار آب  طبله می نمایند.

مقاومت كششی و فشاری گچ

معمولا مصرف گچ در ساختمان برای اعضاء باربر نبوده بلكه فقط برای نازك كاری به كار می رود بدین لحاظ اگر ملات گچ پس از سخت شدن و خشك شدن بتواند وزن خود را تحمل كند كافی می باشد در آزمایشهایی كه به عمل آمده نشان می دهد كه مقاومت فشاری گچ سخت شده بیش از 30 كیلوگرم بر سانتی متر مربع و مقاومت كششی آن بیش از 5 كیلو گرم بر سانتی متر است كه این هر دو برای مصرف گچ در ساختمان برای نازك كاری كافی است.

انبار كردن گچ

اگر گچ به صورت فله به كارگاه وارد شود باید بلافاصله مصرف گردد زیرا همانطوری كه قبلن نیز اشاره شد گچ میل تركیبی شدیدی با آب داشته و حتی رطوبت هوا را جذب می كند و پس از مدتی نه چندان طولانی فاسد می شود یعنی در موقع مخلوط كردن آن با آب ازدیاد حجم پیدا نكرده و سخت نمی شود ولی اگر گچ پاكتی را به طریقه صحیحی انبار كنند به طوریكه دور از رطوبت باشد میتوان حتی پس از یك سال هم از آن استفاده نمود.

برای انبار كردن گچ باید انرا روی تخته هایی كه از زمین فاصله داشته باشد بچینند برای ایجاد فاصله تخته های زیرگچ از زمین میتوان از قطعات آجر یا بلوك سفالی استفاده نمود و هم چنین باید فاصله گچ از دیوارهای انبار 20 سانتی متر باشد و نباید حداكثر بیش از 10 پاكت گچ را روی هم چید زیرا ممكن است گچ داخل پاكتهای پایین تر در اثر وزن پاكتهای بالایی بهم دیگر چسبیده و كلوخه شود . خلاصه گچ را باید طوری انبار نمود كه هوا به راحتی بتواند بین آن جریان پیدا كرده و هم چنین زیر فشار نباشد