پرفسور محمد تقی زهتابی در سال۱۳۰۲در یك خانوادهٔ روشنفكر شبستری و مشهور به عائله كیریشجی تولد یافت پس از اتمام تحصیلات ابتدایی در مدرسه شبستر برای ادامه تحصیل به تبریز مهاجرت كرده و در مدرسه فیوضات تبریز مشغول شد  و بعد اتمام دوره دبیرستان در دانشسرای تربیت معلم تبریز به تحصیل ادامه داد  و در پایان این دوره در مدرسه رشدیه تبریز به تدریس دوره ابتدایی پرداخت

در همین سالها زهتابی با حضور در كلاسهای درس حاجی یوسف شعار به آموختن زبان عربی همت گماشت.
و نیز با حضور در كلاسهای زبان فرانسه كاتولیك‌های تبریز این زبان را نیز فرا گرفت
در سال 1325 كه دانشگاه تبریز به وسیله حكومت ملی آذربایجان تاسیس شد، استاد در دانشكدۀ ادبیات آنجا پذیرفته شده و به عنوان یكی از دانشجویان اولین دوره در آن دانشگاه مشغول تحصیل شد.پس از انحلال حكومت دموكرات آذربایجان به وسیلۀ نیروهای ارتش پهلوی، استاد در سال 1327 برای فراگیری علم و تحصیل در زمینۀ ادب و تاریخ زبان تركی به صورت قاچاقی وارد شوروی گردید.

ادامه مطلب...
در آنجا با اشارۀ حزب توده و رهبران فرقۀ دموكرات به دو سال زندان محكوم شده، بعد به سیبری فرستاده شد. بعد از تحمل سه سال زندان در سیبری به دوشنبه تبعید گردید و سرانجام در سال 1333 پس از سه سال تبعید توانست خود را به باكو برساند و در دانشكدۀ زبان و ادبیات دانشگاه دولتی باكو مشغول تحصیل گردد. همچنین از همین سال به عضویت هیأت علمی دانشكدۀ خاورشناسی باكو در آمد و در آن دانشكده به تدریس زبان و ادبیات عرب پرداخت. در سال 1969 با دفاع از تز دكترای خود با عنوان «زندگانی و خلاقیت ابونواس» مدرك دكتری گرفت و سه سال بعد موفق به اخذ لقب دوچنت شد. در همین سالها با خانم دكتر خاور اسلان محقق زبان و ادبیات آذربایجانی ازدواج نمود كه حاصل این پیوند دو فرزند به نامهای بابك و آذر بود.
در طی سالهای اقامت در باكو و شوروی به دلیل مخالفت رهبران فرقۀ دموكرات آذربایجان، موفق به چاپ هیچ یك از آثار خود نگردید. سرانجام در سال 1350 از شوروی خارج و به عراق و بغداد رفت و در دانشگاه بغداد به تدریس «زبان دیرین تركی» و «زبان فارسی» پرداخت. در سال 1357 به دلیل پدید آوردن آثار علمی فراوان مفتخر به دریافت لقب پروفسوری از دانشگاه بغداد گردید. در طی سالها اقامت در بغداد، استاد به دفعات مسافرتهایی به آلمان نیز داشتند و در آنجا نیز مشتاقان علم و ادب از گنجینۀ دانش بی‌كران ایشان بهره‌مند می‌شدند.اما آنچه در طی این سالها قلب استاد را به درد می‌آورد، فراق و دوری از وطن بود. ایشان كه هدفش از سفر به خارج از كشور به دست آوردن علم و دانش به خصوص در زمینۀ ادب و فرهنگ آذربایجان ـ چیزی كه با توجه به دوران خفقان رژیم منحوس پهلوی به دست آوردنش در ایران غیر ممكن بود ـ و انتقال آن به مردم سرزمینش بود، حال آن شایستگی را در خود می‌دید كه به آغوش وطن بازگردد و سینه‌های تشنۀ طالبان علم را از دانش خود سیراب گرداند..
وقوع انقلاب اسلامی، این امكان را برای استاد به وجود آورد. دیگر آن خفقان قبلی از بین رفته بود و او می‌توانست در كنار مردم سرزمینش قرار گیرد. به همین خاطر در پی نوشتن تقاضایی برای ورود به كشور و موافقت با آن، استاد در اوایل سال 1358 وارد كشور شد و از همان سال با ایجاد كرسی زبان و ادبیات تركی آذربایجانی در دانشگاه تبریز با عنوان استادی به تدریس زبانهای تركی و عربی مشغول گردید. اما متاسفانه دو سال بعد به بهانه‌های واهی و در عین بی‌گناهی به چهار سال زندان محكوم و پس از آزادی از زندان نیز از تدریس در دانشگاه محروم گردید..
بدین ترتیب استاد بار سفر بسته، رحل اقامت در خانۀ آبا و اجدادی خود در شبستر افكند و در آنجا مشغول مطالعه و بررسی و تحقیق و نویسندگی شد.سرانجام نیز در آخرین روز پاییز سال 1377 در حالیكه تنها چند روزی بود كه از سفر علمی به آلمان برگشته بود، در اثر سكتۀ قلبی (؟) در پشت میز مطالعه جان به جان آفرین تسلیم كرد.مراسم خاكسپاری آن عزیز از دست رفته با شكوه زیاد و با حضور بسیاری از شخصیت های علمی ـ فرهنگی آذربایجان در شهرستان شبستر انجام گرفت و بدین ترتیب مردی كه تمام عمرش را در راه اعتلای وطن و ملت گذارده بود، به خاك سپرده شد. هرچند كه یادش برای همیشه در قلوب مردم آذربایجان زنده خواهد بود..
نگاهی به خصوصیات رفتاری
خصیصه‌ای كه همگان در استاد به وضوح می‌دیدند، جوان‌دل بودن ایشان بود. وی با آنكه در اواخر عمر 75 سال از سنشان گذشته بود، ولی بسان جوانی 20 ساله پر شور و شوق بود. خستگی را نمی‌شد در چهرۀ ایشان دید. رفتارشان به خصوص با جوانان چنان بود كه هركس كمی با او هم‌صحبت می‌شد مجذوبش می‌گشت. به دلیل همین مجذوبیتشان محبوب‌ترین فرد در بین دانشجویان و جوانان آذربایجانی به شمار می‌رفت..
زندگانیش بسیار بسیار ساده بود. نه در خانه‌اش و نه در پوشش‌اش و نه در هیچ جای دیگر نشانی از تجمل نمی‌توانستی پیدا كنی. بسیار ساده و بی‌ریا می‌زیست و به این سادگی نیز افتخار می‌كرد.هیچگاه بسان بعضی‌ها در مقابل سئوالی كه جوابش را نمی‌دانست، از خود جوابی در نمی‌آورد و می‌گفت : می‌گردم و پیدا می‌كنم. عدم پیشرفت ملل شرق را در عدم ایجاد محیطی مناسب برای اقوام مختلف جهت برخورداری از حقوق ملیشان می‌دانست و معتقد بود تا زمانی كه این چنین محیطی ایجاد نگردد، آن استعدادهای طبیعی كه در مردم مشرق زمین نهفته است هیچگاه به منصۀ ظهور نخواهند رسید..
آثار قلمی پروفسور محمدتقی زهتابی
استاد در زمینه‌های مختلف علمی ـ ادبی صاحب نظر بودند. ایشان با آنكه مورخی توانا بودند، شاعری پر قریحه نیز بودند. در عین حال در ادبیات تركی نیز از همگان سر بودند. استاد به پنج زبان تركی، فارسی، عربی، روسی و فرانسه احاطۀ كامل داشت و در جاهای مختلف به تدریس این زبانها پرداخته بود. در زمینه شعر، اشعار بسیاری از ایشان چاپ شده است بمانند:
    ایتتیحاد یولو آیلیقئ (ماهنامه اتحاد یولو) - بغداد
    آذربایجان توركجه‌سی‌نین نحوی - تبریز
    پروانه‌نین سرگوذشتی (سرگذشت پروانه) ـ بغداد
    باغبان ائل اوغلو (نگاهی به حركات مشروطه و انقلاب پرشور مردم ایران به خصوص آذربایجانیان و تبریزیان در مقابل استبداد و استعمار و بررسی زندگانی یكی از قهرمانان و سرداران جنگهای 11 ماهه تبریز به نام حسین خان باغبان به صورت شعر) ـ بغداد
    چریك افسانه‌سی (افسانۀ چریك) ـ بغداد
    بذ قالاسیندا (در قلعۀ بذ) ـ برلین
    بختی یاتمیش (بخت خوابیده) ـ بغداد
    ارك هفته‌لییی (هفته نامه ارك) - برلین
    هستی نسیم - بغداد
    جنایات ۲۵۰۰ ساله شاهان - بغداد
    آیا زبان فارسی به زبان ملل دیگر ایران برتریت دارد؟ - بغداد
    قواعد الفارسیه - بغداد
    معاصر آذری ادبی دیلی - تبریز
    زبان آذری ادبی معاصر - تبریز
    علم المعانی، لكسیكولوژی - تبریز
    قوی اولسون اون (بگذار ده شود) - تبریز
    باغبان ائل اوغلو - تكمیل شده ـ تبریز
    ایران توركلری‌نین اسكی تاریخی (تاریخ دیرین تركان ایران) ۱ و ۲  - تبریز
    شاهین زنجیرده (شاهین در زنجیر) ـ تبریز
    علی آغا واحیددن خاطیره‌لریم - تبریز
ستاره ای كه در آسمان ادب و فرهنگ آذربایجان درخشید
اشعار استاد یكی از بهترین و پرمعناترین نمونه‌های شعر تركی معاصر هستند و ایشان را می‌توان در زمینۀ شعر یكی از شاعران برجستۀ قرن حاضر در حوزۀ زبان تركی خواند. استاد در زمینۀ ادبیات تركی آذربایجانی دارای علمی سرشار  و دانشی فراوان بودند، طوریكه شاگردان بسیاری علاوه بر ایران در خارج از كشور منجمله جمهوری آذربایجان، تركیه، آلمان، سوئد و ... داشتند. ایشان را می‌توان بزرگترین ادیب زبان تركی در ایران در سدۀ اخیر دانست، چرا كه خدمات بسیار ارزنده‌ای در این زمینه انجام داده‌اند كه می‌توان به موارد زیر اشاره كرد.:
ـ تدریس زبان و ادبیات تركی آذربایجانی بعد از ورود به ایران تا پایان عمر
ـ در طول این 20 سال ایشان هزاران شاگرد در ساحۀ ادبیات پروراندند كه اینك هر یك برای خود عالمی هستند.
مهمترین اثر پروفسور زهتابی
كتاب تاریخی ایران توركلری‌نین اسكی تاریخی (تاریخ دیرین تركان ایران) ـ جلد اول ـ از ماقبل از تاریخ تا حملۀ اسكندرـ كه چند ماه پیش از درگذشت استاد از زیر چاپ خارج شد و به دست مشتاقان رسید مهمترین اثر چاپ شدۀ ایشان است و بعد از درگذشت پروفسور زهتابی ، جلد دوم «ایران توركلری‌نین اسكی تاریخی» نیز بمانند بسیاری از آثار قلمی وی به وسیله مركز نشر آثار استاد و با همت شاگردان ایشان چاپ شده‌اند..
از آنجائیكه در زمان رژیم طاغوت به دلیل وجود افكار نژادپرستانه در خاندان پهلوی، وجود تبار ترك در ایران از سوی دولت و عالمان وابسته به آنان انكار می‌گردید. حال آنكه قضیه هیچگاه چنین نبود و تركان در تاریخ از اولین آفرینندگان تمدنهای بشری به شمار می‌آیند. در این كتاب 870 صفحه‌ای اقوام از لحاظ زبان شناختی به سه گروه عمده تقسیم شده‌اند: التصاقی، تحلیلی (قالبی) و هجایی. التصاقی مانند تركی، فنلاندی، مغولی ـ تحلیلی مانند فارسی، انگلیسی، عربی ـ و هجایی بسان چینی. استاد كه در نوشتن این كتاب از منابع مختلفی به زبانهای مختلف سود برده‌اند، ثابت نموده‌اند سومریان كه اولین پدید آورندگان تمدن بشری به حساب می‌آیند، التصاقی زبان بوده‌اند و زبان آنها صورت قدیمی زبان تركی آذربایجانی امروزی است. همچنین در این كتاب در مورد اقوام متعددی كه قبل از آمدن اقوام هند و اروپایی به ایران، در این سرزمین می‌زیسته‌اند بحثهای فراوان و دلپذیری انجام گرفته و با استناد به منابع متعدد ثابت گردیده كه زبان همۀ آن اقوام (اقوامی كه در آذربایجان و غرب ایران می‌زیسته‌اند) التصاقی بوده است. از این اقوام می‌توان ایلامی‌ها، قوتی‌ها، لولوبی‌ها، اورارتوها، كاسسی‌ها، اوتی‌ها، مانناها و سرانجام مادها را نام برد. این كتاب حاوی مطالب بسیار مهم تاریخی است و بحثهایی كه در آن رفته و نظریاتی كه در آن ارائه شده بسیار نو و بر اساس منطق و اسناد هستند.البته آثاری كه در بالا از آنان نام برده شد تنها حدود یك چهارم آثار نوشته شده توسط پروفسور زهتابی هستند و بقیۀ آثار ایشان هنوز به زیور طبع آراسته نشده‌اند.