قارداشلیق عقدی، جامعه‌ده‌كی رابطه‌لری گوجلندیرمك اوچون، اسلامین بؤیوك ابتكارلاری‌نین بیری و غدیر بایرامی گونونون مخصوص عمل‌لریندندیر. اسلام پیغمبری (ص) ایكی خاص زماندا هجرتدن اوّل و هجرتدن سونرا مسلمانلارین انسجامینی ساخلاماق اوچون، مسلمانلار آراسیندا قارداشلیق علاقه‌سی یاراتدی و بوتون مسلمانلاری ایكی ایكی بیری بیری ایله قارداش ائله‌دی. پیغمبرین (ص) معیاری مسلمانلارین هر بیری‌نین قارداشینی معیّن ائتمكده، اونلارین خصلتلری‌نین متناسب اولماسی و ایمان درجه‌لری‌نین یاخینلیغی ایدی.

غدیر سؤزو «گؤل» و «یاغیش سویو ییغیشان یئر» آنلامیندادیر. خُمّ غدیری مكه و مدینه شهرلری آراسیندا و «جُحفه» آدلی بیر یئرده‌دیر. اسلام پیغمبری (ص) حجة الوداع حجّینده ذی الحجه‌نین 18-ینده، الله-ین امری اینن اوزون بیر خطبه‌دن سونرا حضرت علی بن ابی طالبی (ع) اؤز وصی‌سی و خلیفه‌سی كیمی جماعته تانیتدیردی.

اسلام پیغمبری (ص) غدیر گونو بیر ساعتلیق خطبه‌دن سونرا «من هر كیمین آغاسی‌یام، علی‌ده اونون آغاسیدیر» سؤزونو اوچ دفعه تكرار بویوردو كی مسلمانلارین و تاریخین قولاغیندا قالسین. حضرت بو گونو بایرام آدلاندیریب مراسمینی یئرینه گتیردی. چادیریندا اَیلَشیب تبریك دئیَنلردن قارشیلادی.

امیرالمؤمنین(ع) و آیری مطهّر اماملار دا (ع) بو گونو عزیز ساییب اونون اوچون عمل‌لر و فضیلتلر ساییبلار:

1. اوروج توتماق كی 60 ایل گناهین كفاره‌سی ساییلیر.

2. غسل ائتمك.

3. امیر المؤمنین (ع) زیارتینی اوخوماق.

4. ایكی ركعت نماز قیلماق.

5. بو گون ندبه دعاسینی اوخوماغا تأكید اولوب.

6. دین قارداشلارینی گؤرنده بو دعانی اوخوماق: الحمدالله الذی جعلنا من المتمسكین بولایه امیرالمومنین و الائمه علیهم السلام.

هابئله بوگونده گؤزل و تمیز پالتارلار گئیینمك، انسانلاری سئویندیرمك، اونلاری باغیشلاماق، صله رحم، پای وئرمك، جماعتین مشكل‌لرینی حل ائتمك، مؤمنلر و دوستلارلا گؤروشمك و پیغمبره (ص) صلوات گؤندرمگه تأكید اولوب.

قارداشلیق عقدینی اوخوماق

قارداشلیق عقدی‌نین اوخونماسی غدیر بایرامی گونونده تأكید اولسا دا بو گونه مخصوص دئییل و ایلین بوتون گونلرینده اونو اوخوماق اولار. بو عقدی هر دیل و سؤزله جدّی اولماق شرطی ایله اوخوماق اولار. آما معمول رسمی بئله‌دیر: انسان الینی دوستونون ساغ الینه وئره و دئیه:

 واخیتك فی الله و صافیتك الله فی الله و عاهدت الله و ملائكته وكتبه و رسله و انبیائه و الائمة المعصومین علیهم السلام علی انی ان كنت من اهل الجنة و الشفاعة و اذن لی بان ادخل الجنة لا ادخلها الا و انت معی

سونرا دوست دئیه: قَبلت. سونرا او دئیه: اسقطت عنك جمیع حقوق الاخوة ما خلا الشفاعة و الدعاء و الزیارة.

بئله‌لیكله اونلار ایكیسی معنوی قارداش اولاجاقلار.

عقد صیغه‌سی‌نین متنینده گلدیگی كیمی بو قارداشلیغین اقتضاسی، فقط مقابل طرفی زیارت، دعا و شفاعتده شریك ائله‌مكدیر.

قارداشلیق عقدی اخلاقی بیر تعهّددیر بونا گؤره ایكی طرفین توافقی ایله لغو اولا بیلر و اونون لغوینه مخصوص صیغه یوخدور.

قارداشلیق عقدینده ارث، مَحرملیك و . . . كیمی فقهی احكام یوخدور. یعنی مثلاً ایكی نفر معنوی قارداش اولاندا بیری بیرلریندن ارث آپارمازلار و باجیلاری بیری بیرینه مَحرم اولماز و هابئله بو عقد آغا و خانیم آراسیندا اوخونماز.

یازان : حجت الاسلام میرزه عبدالصمد ملكی