محرمو عاشورایامسالدر تركیه و مشكلـاتما

تركیه چند سالی است كه با سركار آمدن حزب عدالت و كالكینما(توسعه) و یا همان آك پارتیبه سیاستهای جدیدی در عرصه بین‌المللی و داخلی روی آورده است كه شاید اكثرا" با سیاستهای جدید بین‌المللی این كشور آشنا شده و یا چیزهایی شنیده باشند اما در عرصه داخلی نیز این كشور كارهای شایان توجهی انجام داده است كه یكی از آنها آزاد گذاشتن و هموار كردن شرایط برای اقلیت‌های مذهبی و اصولا" مذهب در این كشور است با اینكه نظام حاكم بر این كشور نظامی لائیك می باشد اما سیاستهای اخیر باعث شده است كه مذهب در عین اینكه دخالتی در امور سیاسی ندارد اما در عرصه فرهنگی و اجتماعی نمودی والا یافته و به سمت جایگاه ویژه خودش كه همانا اصلاح جامعه و رساندن آن به سعادت معنوی است راه پیماید.

گرچه این حزب نتوانست به لغو ممنوعیت حجاب در دانشگاههای تركیه دست یابد اما در عرصه نهادهای غیرمردمی و دینی جایگاه ویژه ای برای دین بوجود آورده است. و این از آنجا ناشی می شود كه مردم این كشور دارای عقاید پاك دینی و ثابت قدم در این راه بوده و بر خلاف تصور و پنداری كه برای ما ایرانیان ایجاد شده است مبنی بر فساد و بی بند و باری در این كشور، مسلمانان این كشور همچنان ثابت قدم در راه اسلام و حمایت از مسلیمن هستند. و با وجود افراد و احزاب اندك ضد دین و نظام لائیك باز هم می بینیم كه دین نقش اصلی را در این جامعه ایفا می كند.

در این میان روی كار آمدن حزبی با گرایش اسلامی و روشنفكری جایگاه اسلام را در این كشور بالاتر برده و روشنفكری و برخورد دور از تعصب این دولت با مذهب و اقلیتهای مذهبی به دیندار شدن این جامعه رونق خاصی بخشیده است. آزاد بودن مراسم های پیروان مولوی، حاجیبكتاشیو تمام مذاهب اسلامی از جمله علویان (همان قیزیلباش ها و به عبارتی شیعیان) نیز نمود كامل دارد. در محرم امسال در تركیه وضع به گونه دیگری بود دولت این كشور یك كانال دولتی را به محرم اختصاص داده كه به قول رجب طیب اردوغان به مراسمات و تفكرات مربوط به كربلا و شهیدان كربلا می پردازد.

در تركیه علویان این كشور ده – دوازده روز منتهی به عاشورا را روزه می گیرند. و همچنین مراسمهای خاصی در روز عاشورا دارند آنان در این روز نوعی آش و خوراكی بنام عاشوره پخش می كنند به مانند حلیم و سایر نذریها كه ما در كشورمان پخش می كنیم و همچنین در مناطق مختلف به عزاداری می پردازند. امسال در شهرهای مختلف تركیه از جمله در استانبول مراسم باشكوهی برگزار شد كه واقعا" عالی بود و تله تئاتر اجرا شده درباره اسیران كربلا و عاقبت آنان اشك هزاران مسلمان حاضر در این مراسم را جاری ساخت. نقش رقیه (ع) دختر شیرین زبان امام حسین (ع) را دختری شیرین زبان با شیرینی زبان تركی اجرا می كرد كه دل هر انسانی را به فغان می آورد.

نخست وزیر تركیه نیز به مناسبت این روز حماسی و ماندگار در تاریخ بشریت به ایراد سخنرانی در یكی از شهرهای تركیه نمود و یاد و خاطره "شهید امام حسین" و یارانش را گرامی داشت. وی همچنین در این مراسم به بیان دیدگاه خود و دولتش درباره آزادی دینی و قومیتها پرداخت و گفت: با وجود مناقشات فراوان ما شبكه 24 ساعته زبان كردی راه انداختیم، ما یك شبكه در ماه محرم به علویان مخصوص گردانیدیم، (كانال trt2)، ما سی و دو صفحه در كتابهای درسی به علویان اختصاص دادیم، ما آثار ناظم حكمت را مطرح كرده و از مهجوریت بدر آوردیم.

ور در آخر بیان كرد كه ما نمی خواهم و نخواهیم گذاشت كربلای تفكر و اندیشه در تركیه پیش آید.

آری تركیه با احترام گذاشتن به مذاهب و قومیتهای این كشور قدم در راه تعالی دموكراسی گذاشته است و امیدوار است با منطق گرایی و دوری از تعصبات واهی بتواند كشوری آزاد برای همه تركیه‌ ایها فراهم سازد. – و اقدام دولت در محاكمه و بازداشت عده‌ای از پان تركها در كنار آزادی دادن به اقیلتهای قومی و مذهبی از اهم این كارها می تواند باشد.

آری مراسمات عاشورایی تركیه و سایر مراسمات مذهبی آن كه اكثرا" با حضور مسولین دولتی انجام می شود نشان از آن دارد كه این كشور به همه افكار و عقاید موجود در كشورش احترام گذاشته و آنها را نه تنها تهدیدی برای كشور نمی شمارد. بلكه فرصتی مغتنم برای پیشرفت كشور می داند. و این كار تركها می تواند درس عبرتی برای بقیه كشورها مسلمان شود. كه آنان نیز از این تنوع فرهنگی و مذهبی كشورشان برای پیشرفت استفاده كنند.

در این میان كشور آذربایجان كه سعی در محدود كردن مراسمات مذهبی و دینی بخصوص برای شیعیان دارد باید بداند كه روش پیش گرفته شده توسط این حكومت عاقبتی جز رسوائی و بدبختی برایش نخواهد داشت و اعمال محدودیت علیه شیعیان كه اكثریت مردم این كشور را دارند. باعث خواهد شد تا آنان به فكر و شیوه های دیگری توسل جویند و این هیچ وقت خوشایند نخواهد بود و گرایش به بیرون از مرز آن دولت، در آینده كشور تاثیر بدی خواهد گذاشت.

در ثانی شیعیان واقعی این كشور باید با تأسی به مسلمانان تركیه -كه با كارهای فرهنگی و بالا آوردن حزبی اسلامی توانستند گامهایی در جهت پیشرفت و بهبود دین بردارند.- از وابستگی سیاسی دوری گزیده و سعی در گسترش فرهنگ شیعی با استمداد از گذشته خود بكنند. گذشته‌ای كه پر از ستاره‌های درخشان ادبی و فرهنگی شیعی در آن دیار است. در هر صورت اقدامات سنجیده و مستقلانه و صرفا" مذهبی است كه می تواند دوران شكوفایی را برای شیعه در آن جمهوری به ارمغان آرود. و هر گونه كاری كه بوی وابستگی از آن برآید خسران عظیمی بر پیكر شیعه در آن دیار به بار خواهد آورد. كاری كه متاسفانه زمینه های آن در بین شیعیان این كشور به چشم می خورد.-البته این یك مشكل دوطرفه نیز هست یعنی هم مشكل دولت است و هم مشكل شیعیان، هر چه دولت سختگیری كند گرایش به بیرون در بین شیعیان بیشتر می شود و هر چه گرایش به بیرون بیشتر شود استقلال كشور به خطر افتاده و سختگیری بر شیعیان افزایش خواهد یافت.

اما ما تركهای ایران كه در عشق و محبت به اهل بیت (علیهم السلام) پیشقدم و زبانزد همگان بوده و هستیم باید در چنین موقعیت نیز نقش خود را ایفا كنیم و با كمك های معنوی و ادبی به سایر هم زبانمان در همه جای دنیا بتوانیم مكتب اهل بیت را گسترش دهیم. در حال حاضر ادبیات مرثیه ای تركی ما در گستره وسیعی از تركمنستان و روسیه تا استانبول به فراوانی و در اكثر نقاط دنیا به مقدار حضور شیعیان ترك مورد استفاده بوده و طرفدار دارد. و همین امر باعث می شود كه ما بیشتر به فكر اعتلای این ادبیات غنی باشیم. دیگر ما فقط خودمان نیستیم كه به دلیل آشنایی با ادبیات عربی و فارسی با یك كلمه تركی در یك بیت نیز بخواهیم مرثیه بسراییم. الان ملل دیگر تورك با زبانهای اصیل و بومی، و غریبه با ادبیات عرب و فارس نیز با مایند و ما باید آثاری بیافرینیم كه هم یك تورك ایرانی آنرا بفهمد و هم یك تورك تركیه و این كار هم سخت نیست. و این فقط برای شروع است و مطمئنا" از بین آنها نیز كسانی خود مرثیه سرایی می كنند. اما در عرصه جهانی شدن با وجود این امكان و نزدیكی اكثر لهجه های توركی به هم، ما چرا از قافله عقب بمانیم و فقط با ساختن چند مضاف و مضاف الیه دور خود پیله بدوزیم.

در مراسم تله تئاتر كاروان عاشورا كه امسال و در روز عاشورا در هالكالی استانبول اجرا شد. بوضوح استفاده ادبیات مرثیه ای تركی مان را در آن می شد مشاهده كرد و از طرف دیگر راحت بودن كار را برای مداحان و مرثیه سرایان ترك مان كه با اندكی دوری از كلمات عربی و فارسی و كنار گذاردن كلماتی كه دیگر جز تاریخ این زبانها و زبان تركی اند براحتی می توان نوحه ای سرود كه هم بشود در استانبول فهمید و هم در تبریز و تهران و هم در قاشقایها و افشاریه خراسان

برای مثال همه ما شعر زیر را راجع به حضرت رقیه (ع) شنیده‌ایم:

رقیه جان داد قاتێشێب آدێنا

قۇربان اوْلۇم آدێندا‌كی دادێنا

و در این مراسم همین اشعار با لهجه استانبولی براحتی دیالوگ افراد بود. و البته ادامه این اشعار و اوْخشاماهای موجود نیز خوانده شد.

و این قضیه نشان می دهد كه اگر روحانیان و مداحان ما كه برای چنین جاهایی جهت تبلیغ و مداحی تشریف می برند با اندكی مطالعه‌ای می توانند با زبان و لهجه‌ئ مردم آنجا صبحت كنند و دیگر در آنجا نگویند: "گئتدیم گؤردۆم مرغ بریانی آویزان ائله‌ییب آخه چرا؟" و یا "در مراسمات سال گذشته گؤردۆك كی"

من نمی دانم این روحانیان ما اصلا" چرا این طوری حرف می زنند. یك زمانی عربی حرف می زدند و خودشان هم شاید معنی بعضی از این كلمات را نمی دانستند و الان هم بعضی از روحانیان ترك ما كلماتی از فارسی و گاها" عربی-آخه دیگر عربی را از حوزه هم دارند خارج می سازند. قران به زبان فارسی نازل شده عربها ترجمه كرده‌اند. چون آنزمان عربستان مال ما بوده پس قران نمی توانسته عربی باشد[شاید خنده‌دار باشد. ولی این افكار گروهی جوجه پان ایرانیست است كه هم خدا را می خواهند و هم خرما را]"- بكار می برند كه خودشان نیز معنی آنرا نمی فهمند. و بعضی از آنها نیز آرام-آرام در جرگه وطن پرستان وارد شده و شیعه را برابر با فارس معنی می كنند. خدا آخر و عاقبت همه ما را به خیر گرداند. كاش همینها هم از نخست وزیر روشنفكر تركیه درس می گرفتند كه هر كس و هر عقیده را همانطور كه هست قبول كنیم و اگر قبول نداریم لااقل احترام بگذاریم و اگر احترام گذاردن بلد نیستیم و یا عقده درونی مان اجازه احترام نمی دهد. دیگر اقدامی در تحریف آن نكنیم كه به خودمان بچسبانیم. و آنطور كه می خواهیم آنرا بیان كنیم.

آری گروهی در همین راستا است كه ادبیات مرثیه تركی را به فارسی می چسبانند و گروهی آنرا جدا از تركی می دانند. و سعی در انكار این ادبیات غنی می كنند. – البته با گسترش ارتباطات و علم عامه مردم، آرام-آرام رشته‌های این عده دارد پنبه می شود. و این بر اصحاب این ادبیات است كه با شناساندن آن به مردم، جلوی این افراد مغرض كه كارشان تصاحب همه خوبی های دنیا برای خودشان و نسبت دادن بدی های به دیگران است. و این شاید به دلیل همان عقده خودكم بینی كه در روانشناسی بیان می شود باشد، بایستند- ولی غافل از اینكه نیازی نیست ما آنرا به اینجا و آنجا و این و آن بچسبانیم. هم برای خودش اسم دارد و هم مشخصه، بچه یتیم نیست. به هر كسی و هر جائی هم بچسبانید مثل گاو پیشانی سفید است. نمی شود: ادبیات مرثیه تركی آذربایجانی

در پایان باید بگویم كه تلویزیون الزهرا(س)- بنده هیچ اطلاعی از اینكه این كانال ماهواره‌ای به چه گروهی و دسته در عراق وابسته است ندارم- همچون روزهای عادی كه دو ساعتی برنامه به زبان تركی تركیه پخش می كرد در ایام محرم نیز با پخش مراسمهای عزا در تركیه و همچنین پخش آثار زیبایی از مداحان آذربایجان واقعا" كار ارزشمندی انجام داد كه من به نوبه خود از آن تلویزیون محترم تشكر دارم.

اما در تلویزیون ایران با وجود پخش چندین قطعه از مداحان ترك باید بگویم كه پخش مراسمات زنجان جای تشكر و قدردانی فراوان دارد. اما مسولین این سازمان باید بدانند كه در عرصه مداحی تركی، كار با پخش چندین قطعه و حتی چندین ساعت كفایت نمی كند و اگر مسولین این سازمان بتوانند لااقل شبكه ای مستقل در ماه محرم برای این كار اختصاص دهند كار بزرگی در جهت گسترش فرهنگ اهل بیت انجام داده اند. متاسفانه برنامه چند ساعته شبكه سحر به خاطر ضعف شدید مجریان آن علی الخصوص بحرالعلومی كه در همه حرفهایش با كنایه و نیش سعی در جریحه دار كردن مردم ترك آذربایجان می كند. هیچ جایگاهی در بین مردم نیافته است. گرچه شاید در جمهوری آذربایجان طرفدارنی داشته باشد. و این نیز طبیعی است. اما برای سایر مردم ترك و حتی در خود ایران شبكه رادیو و تلویزیونی نمی بینیم كه این كار را انجام دهد. متاسفانه شبكه های استانی استانهای ترك آنقدر منفور شده اند كه حتی در چنین روزهایی نیز نمی توانند مخاطب قابل قبولی را جذب نمایند. و دیگر اینكه درست است مراسمات زنجان واقعا" عظیم و بزرگ است اما در جای-جای آذربایجان مراسم های عزاداری برگزار می شود. و تنها نشان دادن زنجان و یا یكی دوتا جا در تهران این فكر را پیش می آرود كه نكند بقیه آذربایجان در چنین روزهایی عزاداری ندارند. و یا اینكه صدا و سیما آنها را بعنوان شیعه قبول ندارد. و ... امید كه مسولین دلسوز صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران با احداث شبكه ای در جهت گسترش فرهنگ شیعی و ادبیات مراثی تركی قدمی برداشته و راه پیشرفت مذهب غنی تشیع را در بین سایر ملل تورك فراهم سازند. كه این كار با توجه به حضور اساتید بزرگ نوحه سرا و مداحان بزرگ ترك و شخصیتها و فرهنگ غنی شیعی، فقط و فقط در ایران میسر است و نه جای دیگر.

انشاءالله

در پایان باز می گویم كه وبلاگ اوْخشاما مستقل بوده و هدفی جز شناساندن ادبیات مرثیه ترك را ندارد. و معتقد است این ادبیات دارای غنای كافی و استقلال كامل می باشد. و همانا ادبیات مرثیه ای شیعی-تركی است كه هدف اصلی آن بیان وقایع و آمال نهضت عظیم سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین (ع) می باشد.

والسلام