تبریزده

 محرّم مراسیملرینه بیر باخیش

ایسلام تاریخینده محرم آیی عزا آیی آدلانیبدیر. نییه كی بو آیدا آللهین گؤندریلمیشی ، یئرین گؤیون عزیزی، محمد حضرتلری نین (ص) اوشاقلارینا ظولم اولدو. بو آیدا لعنتلیك ابوسفیانین تؤره مه لری اسكی دن  قالمیش كینلری نین اوستون آچیب سون ضربه نی وورماقا قول قاناد آچدیلار. حیله كار معاویه نین اوغلو یزید ایسته ییردی اؤز شیطانی نقشه لرین بیر حالدا یئرینه قویسون كی هئچ كیم شك ائتمه سین كی بئله بیر آغیر ظولم اونون طرفیندن دیر. آنجاق  چالیشیردی كوفه نین باشچیسی ابن زیادی گوناهكار تانیتدیرسین. بو ساحه ده دؤزوم قایناغی و خانیملار خانیمی ، زینب (س) حضرتلری نین آییقلیغی حیله كار یزیدین تفكری نقشه لرین لووا وئردی. و ها بئله ایمام سجاد حضرتلری و ایمام باقر حضرتلریده بو فرهنگین دیری قالماغیندا و حقیقتی آچیب یایماقدا قورتولماز  چالیشیقلار ائتمیشلر. آنجاق یاخشی دئییبلر كی ظولم یئرده قالماز  و مظلومین آهی بیرگون ظالیمی ییخار. سونرالار مختار قیامی باشلانیر ، ظالیملر بیر بیر اؤز جزاسینا یئتیشیرلر. ایندی ده كی گؤروروك یزیدین آدی گلنده هامی لعنت اوخویور آمما ایمام حسین (ع) ین آدی سانی آرایا گلنده هامی اونا محبّتین یئنی له دیب و اونون ایلقاریندان - كیشی لیگیندن دئییر. بیزیم محرم آیینداكی عزالاریمیز اوركدن قاینایان بیر دویغودور. بیز ایمام حسین حضرتلرین اورك یولو ایله تانی ییب اونا ارادت باغلامیشیق. اونا گؤره هر ایل محرم آییندا كربلا قهرمانلارین یاد ائتمك بیزه تكلیف ساییلیر. بو ساحه ده ایسته ییرم  شهرمیزده اولان بیر پارا گؤركملی مراسیملری خاطیرلایام. البته بونودا عرض ائتمه لی یم كی بو مراسیملر  آذربایجانین او بیری شهرلرینده و كندلرینده ده اوز وئریر، آنجاق شاید سلیقه لر بیر آز  فرقلی اولا. او مراسیملر بونلاردان عبارتدیر:

۱- طشت گذاری (عزا باشلاماق)

محرم آیینا اوچ دؤرد گون قالمیش عزا دسته لری قارا پرچملری ائشیگه چیخاردیب و میدانلارا،مسجدلره و چوخ گؤزه گلمیش عمومی یئرلره قارا پارچا چكمگله خلقی محرم عزاسی نین باشلانماغینا آگاه ائدرلر. « طشت گذاری » مراسیمی اردبیل و زنجان كیمی شهرلرده ده كامیل صورتده انجام تاپیر. آنجاق عزا دسته لری قاره گئییب ، ییغیشیب عزاخانه یه  زنجیر و سینه ووروب كربلا رثاسیندا  اوخویوب آغلایارلار. ایچی دولو سوایله بیر طشتی آرایا قویوب نوحه دئییب و  او طشته باخدیقجا كربلانین مصیبتلری اوركده تازالانار ، نییه كی طشت، وفالی ابوالفضل حضرتلری نین مشكین و  فراتین آخار سویون یادیمیزا سالیر. اودور كی بو مراسیمین باشلانیشیندا چوخلو ، كربلانین قهرمان علمداری ابوالفضل حضرتلریندن اوخویارلار. ابوالفضل العباس حضرتلری نین قوخمامازلیغی، ایستگی،باب الحوائجلیگی ، اورك یوخالیغی و «سقّا» اولماغی دیللر ازبری دیر. بعضی لر بو مراسیمده طشتین سویوندان ایچیب نذیر  دییه رلر. چوخ یاخشی مراسیمدیر. هم اورك یاندیراندیر همده كی شور یارادیب محرم عزالارینا آماده اولماغا داوام وئریر.

۲- شاخسئی ( شاه حسین )

« شاخسئی » واژه سی كی بیزیم ائلیمیزده دیللره دوشوبدور « شاه حسین » عبارتیندن مشتق دیر. ایسته ییبلر ارادتین چوخلوغوندان، ایمام حسین حضرتلری نین بؤیوك و باش بیر شخص اولماغین دونیایا اعلان ائتسینلر.  آنجاق بو دَب چوخ قدیم زامانلاردان واریمیش. بئله دیر كی محرم آیی نین اولیندن تاسوعا گئجه سینه قدَر ، هر گئجه هیئتلر و دسته لر  ائشیگه چیخیب سینه ووروب نوحه دییه رلر. آمما بو مراسیمین خاص گؤزللیكلریندن ، آغاج اله گؤتوروب و  حماسی طبیل چالماقدیر. بوندان قدیم ، آغاق یئرینه شمشیر گؤتوررمیشلر و ایندی امنییّته گؤره بو ایشدن بری اولوبلار. شاخسئی مراسیمینده « آغاج » قیام علامتی و طبل دؤیوش دن  بیر ایزدیر. بو بیر اعتراض حؤكمونده دیر كی های سالیرلار:  آی عالم بیلین كی دونیادا بئله بیر ظولملر انجام تاپیبدیر. نئجه ظولم؟ تانری نین بؤیوك پیغمبری نین اوشاقلارین كربلا چؤلونده قانا بله ییبلر. دسته نین قاباغیندا  عزا علملرین آپارارلار ، آداملار  دسته لرده دوزولوب شور ایله ، طبلین ریتمی ایله اللرین ترپه دیب سس سه وئره رلر. شاخسئی ین تانینمیش آنا عبارتلریندن بونلار دیر: حیدر حیدر ، صفدر.......حیدر صفدر. علی علی ....یاحسین، یاحسین.  شاخسئی ( شاه حسین )، واخسئی ( وای حسین ). بعضی هیئتلر ائشیگه چیخمازلار. مسجدین ایچینده بو مراسیمی دوتارلار. اوندا ایمكان اولمایان صورتده طبیل و آغاجداندان فایدالانمازلار.  الی یالین اوتدوق یئری یا آیاق اوسته دسته دسته یئرییب گاه سینه ووروب گاه زنجیر ووروب گاهداندا دیزلرینه چیرپیب اوجا سس ایله دییه رلر: علی مدد ، حیدر صفدر.... شاخصی مراسیملرینده چوخلو حماسی نوحه لر اوخونار، آنجاق تاسوعایا یاخینلاشدیقجا سؤزلر یاندیریجی اولار.

۳- تاسوعا گونو

تاسوعا گونو، محرمین دوققوزو ، صبح چاغی عزا مراسیمی داوام تاپار.  چوخ آداملار احسان وئریب ، دسته لرده شربت، خورما ، سوت و آیری یئمه لی پایلارلار. تاسوعا گونو بازار تعطیل اولوب ، اوردا بؤیوك سینه دسته لری نوحه دئمكله دولانارلار. آنجاق بو گونو ابوالفضل حضرتلرینه اختصاص وئریبلر. اودور كی چوخلو او حضرتی یاد ائدیب ، كربلانین عطشلری اوچون اوخشاما دییه رلر. بو گونون مثلی چوخ یاندریجی گوندور. بو گونده ایمام حسینین بالالارینا سو یولو آچیلمادی و  سوسوزلوق قیامت ائتدی. بو گونده ابوالفضل حضرتلری نین غمی چوخ اولموشدور. او كی سودان سؤز آچیریق معناسی بو دگیل كی  ایمام حسین  حضرتلری (ع) سو دعواسی ائدیردی بلكه بو دوشمنین اوره گینین بركلیگی ، ناكیشیلیگی و هابئله ظولمون حدّدن آشماغین نیشان وئریر. اودور كی مصیبتدیر. یوخسا هاممی بیلیر كی ایمام  حسین حضرتلری سودان اؤترو نامرده بویون ایمه دی و اونون سورغوسو  آزادلیق و عدالت پیامی دیر. او قانی نین تؤكولمه یین ، ابن زیاد كیمی نامرده بویون اَگیب یزید تكی تولكو ایله بیعت ائتمكدن افضل بیلدی.

۴- عاشورا گونو

بئلنچی بیر گونده چوخلو ائولرده و مسجدلرده احسان وئررلر. سینه و زنجیر دسته لری صبحانه نی مئیل ائدندن سونرا خیاوانا - كوچه یه چیخیب  كربلا مصیبتی حاققیندا عزایه داوام وئررلر. ناهار  اذانی یئتنده بیر نفر نوحه اوخویانلاردان نیسگیللی سس ایله اذان وئره ر سونرا  ناماز قیلماقا باشلارلار. اگر ائشیكده ناماز قیلماغا ایمكان اولماسا مسجده یا ائوه گئدیب نامازی اوردا قیلارلار. آمما نه یاخشیدیر كی جماعت ایله اولسون. چوخلو دعوت اولموش دسته لر ناهارا  احسان وئرن یئرلرده حاضیر اولوب و ناهاردان سونرا گئجه نین بیر واختینا قدَر  كربلا شهیدلرینه شام غریبان دوتوب قتلگاهدان اوخویارلار. آنجاق بئلنچی مراسیمده شمع یاندیرماق شام غریبان دوتانلارا خاص دویغو باغیشلاییر.

۵- شبیه

شبئه چیخارتما مراسیمی ( شبیه خوانی ) شهرین بعضی یئرلرینده و بعضی كندلرده ، تاثیر قویان بیر حضوری مرثیه كیمی آدلانمیشدیر. عاشورا واقعه سین تئاتر  سبكینده اجرا ائتمكدیر. بئله بیر مراسیم  میدان كیمی آچیق بیر یئرده كی  تاماشاچیلار دوره ووروبلار  انجام تاپار . ایمام حسینین آداملاری نین نقشین اوینایانلار  یاشیل پالتار گئییب و یزیدین طرفی نین نقشین اوینایانلار قیرمیزی گییه رلر.

۶- سیره

ایمامین اوچونون آردیجا ، دسته لر  آزی هفته ده بیر گون حسینییه لرده  یا مسجدلرده  یادا  ائولرده دولاناركن  اربعینه دك ، كربلا عزاسین دیری ساخلارلار. چوخلو هیئتلرده ایلی باشاباش ، هفته ده بیر گون ،  بو  مراسیمی ائو به ائو دولاندیرارلار . آنجاق هر هفته بیر ائوده سینه ووروب كربلادن یاد ائدیب و ها بئله آزادلیق درسی و احكام درسیندن فایدالانماق بو چالیشیقین پایی دیر  ، چوخ یئرلرده قرآن درسی ایله ده توأم اولدوقدا مجلس داها آرتیق ماراقلانار. بئله بیر دولانیشا « سیره » دئییریك.

التماس دعا واریمدیر.

یازار: عظیمی بیلوردی