گیریش:

آذربایجانین باتی بولگه سی یا همان اورمیه شهری اسگی بیر تاریخ و ادبیاتا آرخالاناراق بو گونده اوز والیقین توپلوموموزدا گوسترمکده دیر . بو گوزل شهرده ائله ان قدیم دوورلردن آنا دیلینه ماراق گوسترن آز اولمامیش ؛ یئرلی یئرینده بو ماراقلارین سوزده یوخ ؛ بلکه عملده گوستره بیلمیشلر . اوشاق ادبیاتیمیزا گوز گزدیردیکده دوشوندوم کی اورمونو دا پایی اوشاق ادبیاتیمیزدا گوزه گلیم دیر . بو مسئله سبب اولدو بو کیچیک یازی نین ترتیب وئره بیلم . او.مورام اورک لرینیزجه اولاجاق .

میرزه جبار خان باغچه بان :

معارف حاقیندا گوتوردویو قدم لر و آتدیم لارین هله ده سسی کار قولاقلاردا دا جینگیلده مکده دیر . دونیا شهرتلی معارف پرور رحمتلی میرزه جبار خان باغچه بان نین اصل – کوکو اورمولو اولسادا ؛ آتاسینین آرازین او تایینا بیر تیکه چورک آردیجا گئتمه سی سبب اولموشدور کی ؛ جبار ایراوان شهرینده آنادان اولسون . میرزه جبار خان نئچه جهت لی بیریسی ایدی . او ؛ بیرینجی دونه اولاراق لال لار – کارلار اوچون مکتب قویموشدور .؛ درگی چیخارتمیشدیر ؛ الفبا ساحه سینده ایشله میشدیر ؛ شعر دئمیشدیر ؛ مقاله یازمیشدیر و نه بیلیم نه دیرلی ایش لر گوره بیلمیشدیر . اونون اوشاق ادبیاتی ساحه سینده کی ایشلری هئچ ده اونودولان دئییل دیر . بیرگه بو بویوک عالیمین اوشاقلارا عاید بیر شعرینه سیزی قوناق ائتمک ایستردیم :

پروانه نئجه قیز دیر ؟

بیر گون دوردوم تهراندان

اوزاق – اوزاق یول لاردان

هیققینا ها هیققینا

گلدیم آذربایجانا

نه لر گوردوم من اوردا

قوشلار اوخور شن اوردا

کهلیک گولور داغیندا

بولبول اوخور باغیندا

باغلارینین چیچگی

تاقچالارین بنه یی

هله سن باخ باداما

چیچک گولور آداما

آذربایجاندا هر یئر

گولدور ؛ چمن ؛ چیچک دیر

گلدیم چیخدیم تبریزه

ایندی دئییم من سیزه:

گزه – گزه هابئله

گلدیم پروانه گیله

چالدیم چاق – چاق قاپویا

هئی شاققاشاق قاپویا

گوردوم کی بیر سس گلدی

سوروشدو کی او کیم دی ؟

بو سس نه سس قوش سسی

بولبول سسی ؛ قوش سسی

بیلدیم کی پروانه دی

پروانه بیر دانه دی

دئدیم کی پروانه جان

عموندو قاپی چالان

سئوینجی باشدان آشدی

قاپینی تئزجه آچدی

ائشییه بیر قیز چیخدی

دئدیم بس اولدوز چیخدی

اولدوز دئییل دی  آی دی

قاشلاری بیر جوت یای دی

ساچلاری ساپ – ساریدی

دیشلری مرواریدی

دوداغی کی قاچاردی

ائله بیل گول آچاردی

اولدوز نه دی آی نه دی ؟

قیزین آلنی آینادی

بئله گوزل قیز اولماز

نه آی نه اولدوز اولماز .

محمد تمدن :

رحمتلی محمد تمدن آذربایجانلی لار ؛ اوزل لیک له اورمولولار اوچون فرهنگ ساحه سینده ان تانینمیش بیر آدلاردان دیر . او 1267 - جی ایل  یام – یاشیل باغلاری اولان اورمو شهرینین هنده ورینده کی کندلرین بیرینده آنادان اولوب  ؛ 1356 -جی ایل ده دونیاسین دگیشیب اؤز وصیتی اساسدا دوغولدوغو کندلرینده تورپاغا تاپیشیریلمیشدیر . اوستاد تمدونون فرهنگ و کولتوروموز حاقداکی آتدیم لاریندان علاوه اوشاق ادبیاتی حاقدا چابالاری دا ماراقلی ایدی . اونون اوشاقلارا عاید چاپ ائتدیی « 15 حئکایه » کیتابی هله ده تزه لیک داشییان اثر اولا بیلر . مع الاسف کی همین کیتاب سونرالار ظاهرا اونودولموشدور . آرزی ائدیریک آد وئردییمیز کیتابین یئنیدن چاپ اولماسی ایله یازارینیندا آدی تزه لنسین .ایندی رحمتلی تمدونون نثری ایله تانیش اولماق نیتی ایله بیر حئکایه همین مجموعه دن :

حاضیر جوابلیق

بیر گون بیر جوان بیر نردوان گتیریب ؛ بیر باغا دوشدو و نردوانی قویوب بیر آغاجا چیخاراق آلما درمه یه مشغول اولدو . بو اثناده باغبان یئتیشدی و سس لندی :

-         اوغلان نیه بورا داخیل اولموسان و نیله ییرسن ؟

-         جوان جواب وئردی : ای احمق گورمورسن کی من نردوان ساتانام ؟ باغبان دئدی : - مگر بورا نردوان ساتماق یئری دیر ؟

-         او جوان دئدی : ای بی شعور مگر ایندی یه دک بیلمیرسن کی هر یئرده نردوان ساتماق اولار ؟

نصیحت : انسان گرک هئچ وقت بی منطق سوز دانیشماسین کی تا خلق اونا ریشخند ائیله مه یه . بعضی آدام لار وار کی اونلار اوز عملین دوز گوسترمکدن اؤترو سؤزلر دوزه لدیر ؛ فلسفه توخویور و گمان ائیله ییر کی طرفی قانع ائدیلر و اؤز نادرست سؤزلرین اثبات ائدیرلر . ولی بئیله دئییل او آداملارین اؤزو اشتباه ائدرلر .

مریمجهانگیری :

مریم جهانگیری گونش ایلی 1296 -جی ایل جیلولوق قالابالیغیندا حسینخان جهانگیری ( بیگلر بیگی )نین عائله سینده  اورمیه شهرینده ایشیق دونیایا گوز آچمیش دیر . اونون آتاسی عائله لرینده اولان بیر قرآنین آرخاسینا کؤرپه مریمین دوغوم تاریخین بئله ثبت ائتمیشدیر :( ساعت یازده و نیم صبح روز شنبه دهم شهر رمضان 1335 هجری قمری مطابق با دهم تیر ماه 1296 شمسی) . مریم ان کیچیک چاغلاریندان اؤز هوش – باشین عائله سی ایله هنده ورینده کی لره بیلدیریب ؛ سونرالار ایسه اورمونون اوچونجو اوشاق لار باغچاسیندا استخدام اولا بیلیر . بلکه ده بو محیط ده اولدوغو سبب اولور کی اوشاقلار لا داها آرتیق باغلی لیغی اولسون . اونون شعرلری اساسا فارسجا اولورسادا ؛آنا دیلیندن غفلت ائتمه یب اوشاقلارا عاید بیر سیرا شعرلرده قوشا بیلمیشدیر کی بیر ده نه سین بیرگه اوخویاق .

جوجه جوجه آی جوجه

سئومیلی ساری جوجه      

دیمدیک حنالی جوجه

سیندیردین یومورتایین    

نئجه گؤردون دونیایین؟

گؤردوم یئریم دارایدی     

آغداش دان دیوارایدی

پنجره سی یوخیدی       

درد و غمیم چوخیدی

اوردا تک قالمیشیدیم     

سارالیب سولموشیدیم

اؤزومه وئردیم تکان        

مثل رستم پهلوان

جوجول له دیم آتیلدیم

جوجه لره قاتیلدیم .

تاسف لر اولسون کی بو گنج شاعیره 1331 ایلینین شهریور آییندا آلیز لاییر .و قارداشینین دئدیینه گؤره ترسه داوا – درمان اولدوغونا اساس 1331-جی ایلینین شهریور آینین یئتدینجی گونو دونیاسین دگیشیب ؛ چوخ سئودییی اورمودا تورپاغا گئدیر. اونون بیر سیرا تورکجه – فارسجاشعرلری وفاتیندا سونرا عائله سینین همتی ایله « بیاد مریم » آدی ایله نشر اولا بیلیر .

*******

داها ماراقلی سی بوراسیندادیر کی ؛ بو گؤزل تشبثون یئری بوش قالمادان بوگونده بو اوجاغی ایستی ساخلایانلار واردیرلار . اوشاق ادبیاتی اوغروندا چالیشان اورمو شاعیر ؛ یازیچی ؛ طراح و نه بیلیم کیم لرینه جان ساغلاملیغی دیله ییب آن ؛ گؤزومه دَ یَن بیر نئچه شاعیر ؛ ناَشر ؛ یازار هابئله کیتابین سیاهیسی تقدیم اولونور .

اورمو اوغلو :

انقلابین بیرینجی ایلینده نشر اولان « یولداش » درگی سینده « اورمو اوغلو » امضاء سی ایله اوشاق ادبیاتینا دایر بیر نئچه حئکایه ده نشر اولونموشدور . تاسف له بو یازارین کیم اولدوغو و داها سونرالار نه ادبی چابالاری اولدوغوندان خبریمیز اولا بیلمه دی . اما بونو دوشوندوک کی او اورمونون غیرت لی بالالاریندان بیریسی ایدی . « ظنیمیزجه بو یازار حالیا حایاتدا اولان علی احمدی و ( گؤزو یاشلی کوچه لر) ین شاعیری ایدی کی بیر دفعه لیک قلمین غلاف ائتمیشدیر ! »

بهرام اسدی :

1343 -جو ایل اورمو شهرینده آنادان اولوب ؛ کیچیک چاغلاریندان شعر و ادبیاتا ماراق گوستر میشدیر . او درسین بیتیردیکدن سونرا آموزش و پرورش اداره سینه استخدام اولوب ؛ معلم چیلیک له یاناشی بویوک بیر ایشه ده اقدام ائده بیلمیشدیر .  بهرام آقا اسدی اورمو شهرینده « یاز» آدلی بیر نشر قوروب بیر چوخ کیتابلارین نشرینه همت گوستره بیلمیشدیر . او ؛ بو ایشین قیراغیندا اؤزوده قلم اله آلیب یئری گلمیشکن ادبیات ؛ تاریخ ؛ شعر و سایر موضوع لاردا مقاله و کیتاب یازمیشدیر . اونون اوشاقلارا عاید اؤزونون نشره بوراخدیغی کیتابلاری بئله گؤسترمک اولار :

1-      یاغدی یاغیش لار 2- گون چیخدی 3- حیوانلاری تانیاق 4- ال – اله دویمه دله

بو چالیشقان شاعیر و ناشر دن اوشاقلاریمیزا عاید  بیر شعر:

تمیزلیک

دوراندا هر گون سحر                         ال – اؤزونه سو سپر

دیشلرینی فیرچالار                             داراغی اله آلار

سولماز ایله یولداش اول                  هر گون ؛ هر ساعات بیر اول

قیسالدار  دیرناقلارین                        تمیزلر یاناقلارین

ساچلاری تر – تمیزدی                    دوستلارینا عزیزدی

او چوخ سئور حامامی                     چوخ سئور اونو هامی .