سارا
یازار : " تؤرک دیلینی اؤیره نین، چونکو اونلارین حاکمیتی چوخ اوزون سؤره جکدیر." پیامبر اکرم
+0 چره جلی
چای قیزی
موغان آدلانان بیر کندده ایکی گنج یاشاییردی. بونلاردان بیری «ساروان» آدلی بیر قوچاق اوغلان، او بیری ایسه موغانین یاراشیغی «گؤزل» ایدی. اونلار یئنی‌جه ائولنمیش، کاسیب اولسالار دا چوخ مهربان بیر عائیله قورموشدولار.گؤزل و ساروان آرپا چایین ساحیلینده بویا-باشا چاتمیشدیلار. گؤزل آرپا چایین ظریف، اینجه قیزی کیمی آد چیخارمیشدی. ساروان دا موغان‌دا آت چاپماق‌دا، قیلینج اویناتماق‌دا شهرت قازانمیشدی.
موغان جماعتی اکینچی‌لیک و بنّاچیلیق‌لا مشغول اولوردو. ساروان اؤزونو خوشبخت ساییردی. چونکی بوتون موغان اونو سئویر، اونا حؤرمت ائدیردی. بیر ده او، موغانین گؤزلی ایله ائولنمیش‌دی.
آی‌لار ایل‌لر کئچدی. گؤزل دونیایا بیر قیز گتیردی. گنج آنا قیز اولدوغونو گؤروب چوخ سئویندی. آنجاق اونون حالی گئتدیکجه پیس‌له‌شیردی. بوتون موغانین بیلیجی‌لری تؤکولوشوب گلدی. آنجاق هئچ کیم گلینه بیر کؤمک ائده بیلمه‌دی. گؤزل اؤلوم یاتاغینا دوشدویونو دویوب، ساروانی یانینا چاغیردی، دئدی:
- عزیزیم، ساروانیم! منیم سندن بیر خواهیشیم وار، قولاق آس دئییم. کؤرپه‌میزه هله ده آد قویولماییب. آدینی من وئردیم، یاشینی یارادان وئرسین: سارا! قوی هامی قیزیمی سارا چاغیرسین. منیم سؤزوم بویودو... ایندی ده بالامی گتیر، قوی سونونجو دفعه اونونلا گؤروشوم.
ساروان تئز سارانی گتیریب گؤزه‌له وئرمک ایسته‌دی. آنجاق یئتیشمه‌دی... گؤزل آرتیق گؤزلرینی ابدی یومموشدو. ساروان آغلادی، اوره‌یینده آغلادی... سارا... بالاجا معصوم کؤرپه ده ائله بیل آناسی‌نین اؤلومونو دویوب آتاسینا قوشولدو، برکدن قیشقیراراق آغلادی. گؤزلی تورپاغا تاپشیردیلار.
ساروان، سارانی بؤیوتمه‌یه چالیشیردی. سارا ائوده اوتومور، تئز-تئز آرپا چایی‌نین ساحلینه گلیردی. قیز هئچ کس‌له اوینامیر، یالنیز آرپا چایی ایله اویناییردی. آرپا چایی دا سانکی سارایا اؤیره‌شمیشدی؛ قیز ساحله گلمه‌ینده کدرله‌نیر، ساکیت-ساکیت آخیر، گلنده ایسه سئوینجیندن آشیب داشیردی. بوتون موغان جماعتی بو قیزی گؤرهنده گؤزه‌لی خاطیرلاییب دئییردیلر:
- سارا، لاپ ائله گؤزه‌لین اؤزدور کی دوروب. تورپاغی سانی یاشاسین.
- گؤزل ده اوشاق چاغ‌لارینی آرپا چایین ساحیلینده کئچیریب، سارا دا. سارا دا موغان گؤزلیدی گؤزل ده.
بئله دئین‌لر چوخ ایدی. آنجاق هئچ کس ایسته‌میردی کی سارانین عؤمرو گؤزلین‌کی کیمی قیسا اولسون. اودور کی دئییردیلر:
- صورت‌ده اوخشاییب، بخت‌ده اوخشاماسین.
بئله‌جه سارا قایغی بیلمه‌دن آرپا چایی‌نین ساحیلینده اوینایا-اوینایا بؤیودو. قیزلار بولاغیندان سو ایچدی. قیزی ایسته‌ین چوخ ایدی. سارا بو جاوان‌لارین ایچینده گؤزل بیر گنجی-خان چوبانی سئودی.
خان چوبان، چوبان‌لیق ائدیردی. اونو بوتون موغان جماعتی سئوردی؛ چوخ قیزلار، گیزلی-گیزلی اونون حسرتینی چکیردی. او ایسه تکجه سارانی سئویردی. کندین معتبر قوجالاری سارانین آتاسینا ائلچی دوشدو. آتا قیزی‌نین راضی‌لیغی ایله اونو خان چوبانا اره وئردی.
موغان دوزونه یاز گلدی. خان چوبان سوروسونو یایلاغا آپارمالی اولدو. سارا بو آیریلیغا چوخ کدرلندی. بونو گؤرهن خان چوبان سوروشدو:
- منیم سارام! سن آخی نییه آغلاییرسان؟ بیر ایکی گوندن سونرا قاییدیب سنی ده آپاراجاغام.
سارا دئدی:
- هئچ اؤزوم ده بیلمیرم نییه آغلاییرام. سندن آیریلا بیلمیرم، اوره‌ییمه دامیب کی سن گئدندن سونرا بیر بدخبت‌لیک اولاجاق. بلکه بیر ده سنی گؤره بیلمه‌دیم، اوندان قورخورام.
خان چوبان گولدو و ساراسینین ایپک تئل‌لرینی سیغاللادی:
- قورخما گولوم، - دئدی، - هئچ نه اولماز.
چوبان سوروسونو چکیب داغلارا گئتدی. سارا، خان چوبانی یولا سالاندان سونرا کؤهنه دوستو، آرپا چایی‌نین ساحیلینه گلدی، اوتوروب فیکره دالدی.
بو واخت اؤلکه‌نین خانی چایین قیراغیندان کئچنده، سارانی گؤردو، دوردو. حریص‌لیک‌له قیزا تماشا ائتمه‌یه باشلادی. سارا یاد گؤزلرین اونا زیللندییینی گؤرمه‌دی. آرپا چایی ایسه گؤردو. سارانی قیسقاندی. بو یاد باخیش‌لاردان غصب‌لندی، آشدی-داشدی، سارانی اؤز قوینونا آلدی، آپاردی. سونرا دا هئچ نه اولماییبمیش کیمی، ساکیت-ساکیت آخماغا باشلادی. بوتون موغان جماعتی تؤکولوب گلدی. سارانی اوتوردوغو یئرده گؤرمه‌ییب کدرلندیلر. اوره‌کلرینین آغریسی، غملی بیر ماهنی‌یا چئوریلدی. او گوندن همین ماهنی دیل‌لر ازبری اولدو:
آرپا چایی آشدی داشدی
سئل سارانی آلدی قاچدی...
انتقام
دئییرلر کی، قدیمده آرپا چایین ساحیلینده بیر کیشی یاشارمیش. اونون سارا آدیندا گؤزل بیر قیزی وارمیش. سارا، هله اوشاقلیق‌دان عمی‌سی اوغلونو سئورمیش؛ عمی‌سی اوغلو دا سارانی. سارا، بویا-باشا چاتدیقدان سونرا، آتاسی اونو قونشو کنددن اولان، وارلی بیر آداما اره وئرمک ایسته‌ییر. بونو ائشیدن اوغلان، قیزی قاچیرماق ایسته‌ییر. آتا بونو دویور و مانع اولور. اوغلان عمی‌سیندن حاییف آلماق (انتقام) اوچون چوخ فیکیرله‌شیر.
اوغلانین بیر آتی وار ایمیش. سارانین گلین کؤچمه‌سینه آز قالمیش، اوغلان آتی طؤوله‌یه سالیر. آتا اوچ گون آرپا وئریر، آنجاق بیر گیله ده سو وئرمیر. سارا گلین گئدن گون آتی بزه‌ییب، تویا گلیر، عمی‌سینه دئییر:
- من آتیمی سارایا باغیشلاییرام؛ ایسته‌ییرم کی، سارا بو آتینان گلین گئتسین.
آرپا چایی، یاز یاغیشیندان سونرا داشیبمیش. اوچ گون سو ایچمه‌ین آت، سویو گؤرجک چایا جومور... سئل‌لر اونو گلین‌له بیرلیکده آلیب آپاریر.
«آپاردی سئل‌لر سارانی»
خان چوبان طایفاسیندان نورو آدلی بیر اوغلان شاماخی یاخینلیغینداکی ملیک چوبان‌لی طایفاسیندان سارای آدلی بیر قیزا نیشانلی ایدی. یاز واختی ایدی. توی باشلاندی.
بو طایفالاردان بیری چایین بو تاییندا، او بیریسی ایسه او بیری تاییندا ایدی. اوغلان ائویندن بیر دسته آدام بالابانچی‌لارلا برابر چایی کئچیب ملیک چوبان‌لی طایفاسینا، سارای گیلین قاپیسینا، گلینی آپارماغا گلدی. خؤرهک بیشینجن، یئییلینجن آخشام دوشدو، هاوا قارالدی. اوغلان ائوینین آداملاری گلینی، آتا میندیریب، چایین قیراغینا گلدیلر. بیری دئدی:
- سو ائله گوندوز قدردیر.
باشچی دئدی:
- آزاجیق آرتیب.
کور یئنگه مینا باجی دئدی:
- چکیلین بئله، من بالاغیمی چیرمالاییب کئچیم. چایدا سو نه گزیر؟
اونون بئله اوره‌کلی دانیشماسی کیشی‌لری جرأتلندیردی. آت‌لاری سویا ووردولار. هئچ ایکی قدم گئتمه‌میشدیلر کی، گلین مینن آت چایین درین یئرینه دوشدو. سارای اوتاندیغیندان قیشقیرمادی. قارانلیقدا آت سویا ییخیلیب باتدی. هئچ کس جرأت ائدیب سویا گیره بیلمه‌دی، سو دا گئت-گئده آرتیردی، قارانلیقدا گؤز گؤزو گؤرموردو. آدام‌لار چای آشاغی چوخ گئتدیلر، چایین ساحیل‌لرینی چوخ آختاردیلار. لاکین سو داها دا آرتدی. سئل سارایی آپاردی. سسه، آغلاشمایا، ملیک چوبان‌لی جماعتی تؤکولوب گلدی. صاباحا کیمی آختاردیلار. سارایی تاپمادیلار. کیشی‌لر آختارماغا، آروادلار ایسه آغی دئمه‌یه باشلادیلار. آرتیق سئل یاتدیغی اوچون، خان چوبانین جماعتی ده، چایی کئچیب، اونلارا قوشولدو. آغلاشما باشلادی:
نورونون آناسی:
آرپا چایی آشدی، داشدی،
سئل سارایی آلدی، قاچدی،
نورو قالدی گؤزو یاشلی،
آپاردی سئل‌لر سارانی
بیر آلا گؤزلو بالانی.
سارایین آناسی:
آرپا چایی درین اولماز،
ایچمه، سویو سرین اولماز،
سارای کیمی گلین اولماز،
آپاردی سئل‌لر سارانی
بیر باشی شال‌لی بالانی.
سارایین بیبی‌سی:
دویونو تؤکدوم تاباغا،
بیشمه‌دی قالدی صاباحا،
کور یئنگه دوشدو قاباغا،
آپاردی سئل‌لر سارانی
بیر اوزو خال‌لی بالانی.
نورونون بیبی‌سی:
گئدین دئیین خان چوبانا؛
گئتمه‌سین بو قیش موغانا،
گئتسه دوشر ناحاق قانا،
آپاردی سئل‌لر سارانی
بیر آلا گؤزلو بالانی.
نورونون آناسی:
گتیر بورا خاس پالتاری،
قارا بویا آس پالتاری،
اوبا گئیسین یاس پالتاری،
آپاردی سئل‌لر سارانی
بیر اوزو خال‌لی بالانی.
نورو:
آلچا دئییب درمه‌میشم،
دریب چیغا سرمه‌میشم،
من سارایی گؤرمه‌میشم،
آپاردی سئل‌لر سارانی
بیر آلا گؤزلو بالانی.
سارایین آناسی:
جیران ائندی، دوزه گلدی،
ائرکه‌جیینن سؤزه گلدی،
سارای بالا گؤزه گلدی،
آپاردی سئل‌لر سارانی
بیر یاشی شال‌لی بالانی.
آرپا چایی آشدی داشدی
سئل سارانی آلدی قاچدی...
انتقام
دئییرلر کی، قدیمده آرپا چایین ساحیلینده بیر کیشی یاشارمیش. اونون سارا آدیندا گؤزل بیر قیزی وارمیش. سارا، هله اوشاقلیق‌دان عمی‌سی اوغلونو سئورمیش؛ عمی‌سی اوغلو دا سارانی. سارا، بویا-باشا چاتدیقدان سونرا، آتاسی اونو قونشو کنددن اولان، وارلی بیر آداما اره وئرمک ایسته‌ییر. بونو ائشیدن اوغلان، قیزی قاچیرماق ایسته‌ییر. آتا بونو دویور و مانع اولور. اوغلان عمی‌سیندن حاییف آلماق (انتقام) اوچون چوخ فیکیرله‌شیر.
اوغلانین بیر آتی وار ایمیش. سارانین گلین کؤچمه‌سینه آز قالمیش، اوغلان آتی طؤوله‌یه سالیر. آتا اوچ گون آرپا وئریر، آنجاق بیر گیله ده سو وئرمیر. سارا گلین گئدن گون آتی بزه‌ییب، تویا گلیر، عمی‌سینه دئییر:
- من آتیمی سارایا باغیشلاییرام؛ ایسته‌ییرم کی، سارا بو آتینان گلین گئتسین.
آرپا چایی، یاز یاغیشیندان سونرا داشیبمیش. اوچ گون سو ایچمه‌ین آت، سویو گؤرجک چایا جومور... سئل‌لر اونو گلین‌له بیرلیکده آلیب آپاریر.
«آپاردی سئل‌لر سارانی»
خان چوبان طایفاسیندان نورو آدلی بیر اوغلان شاماخی یاخینلیغینداکی ملیک چوبان‌لی طایفاسیندان سارای آدلی بیر قیزا نیشانلی ایدی. یاز واختی ایدی. توی باشلاندی.
بو طایفالاردان بیری چایین بو تاییندا، او بیریسی ایسه او بیری تاییندا ایدی. اوغلان ائویندن بیر دسته آدام بالابانچی‌لارلا برابر چایی کئچیب ملیک چوبان‌لی طایفاسینا، سارای گیلین قاپیسینا، گلینی آپارماغا گلدی. خؤرهک بیشینجن، یئییلینجن آخشام دوشدو، هاوا قارالدی. اوغلان ائوینین آداملاری گلینی، آتا میندیریب، چایین قیراغینا گلدیلر. بیری دئدی:
- سو ائله گوندوز قدردیر.
باشچی دئدی:
- آزاجیق آرتیب.
کور یئنگه مینا باجی دئدی:
- چکیلین بئله، من بالاغیمی چیرمالاییب کئچیم. چایدا سو نه گزیر؟
اونون بئله اوره‌کلی دانیشماسی کیشی‌لری جرأتلندیردی. آت‌لاری سویا ووردولار. هئچ ایکی قدم گئتمه‌میشدیلر کی، گلین مینن آت چایین درین یئرینه دوشدو. سارای اوتاندیغیندان قیشقیرمادی. قارانلیقدا آت سویا ییخیلیب باتدی. هئچ کس جرأت ائدیب سویا گیره بیلمه‌دی، سو دا گئت-گئده آرتیردی، قارانلیقدا گؤز گؤزو گؤرموردو. آدام‌لار چای آشاغی چوخ گئتدیلر، چایین ساحیل‌لرینی چوخ آختاردیلار. لاکین سو داها دا آرتدی. سئل سارایی آپاردی. سسه، آغلاشمایا، ملیک چوبان‌لی جماعتی تؤکولوب گلدی. صاباحا کیمی آختاردیلار. سارایی تاپمادیلار. کیشی‌لر آختارماغا، آروادلار ایسه آغی دئمه‌یه باشلادیلار. آرتیق سئل یاتدیغی اوچون، خان چوبانین جماعتی ده، چایی کئچیب، اونلارا قوشولدو. آغلاشما باشلادی:
نورونون آناسی:
آرپا چایی آشدی، داشدی،
سئل سارایی آلدی، قاچدی،
نورو قالدی گؤزو یاشلی،
آپاردی سئل‌لر سارانی
بیر آلا گؤزلو بالانی.
سارایین آناسی:
آرپا چایی درین اولماز،
ایچمه، سویو سرین اولماز،
سارای کیمی گلین اولماز،
آپاردی سئل‌لر سارانی
بیر باشی شال‌لی بالانی.
سارایین بیبی‌سی:
دویونو تؤکدوم تاباغا،
بیشمه‌دی قالدی صاباحا،
کور یئنگه دوشدو قاباغا،
آپاردی سئل‌لر سارانی
بیر اوزو خال‌لی بالانی.
نورونون بیبی‌سی:
گئدین دئیین خان چوبانا؛
گئتمه‌سین بو قیش موغانا،
گئتسه دوشر ناحاق قانا،
آپاردی سئل‌لر سارانی
بیر آلا گؤزلو بالانی.
نورونون آناسی:
گتیر بورا خاس پالتاری،
قارا بویا آس پالتاری،
اوبا گئیسین یاس پالتاری،
آپاردی سئل‌لر سارانی
بیر اوزو خال‌لی بالانی.
نورو:
آلچا دئییب درمه‌میشم،
دریب چیغا سرمه‌میشم،
من سارایی گؤرمه‌میشم،
آپاردی سئل‌لر سارانی
بیر آلا گؤزلو بالانی.
سارایین آناسی:
جیران ائندی، دوزه گلدی،
ائرکه‌جیینن سؤزه گلدی،
سارای بالا گؤزه گلدی،
آپاردی سئل‌لر سارانی
بیر یاشی شال‌لی بالانی.
