بوتون اؤلکه‌لرده هر بؤلگه‌نین اؤزل بیر دئییمی اولار. آزربایجان بؤلگه‌لری‌ده بو آخیش‌دان مستثنی دییل. دیلین ادبی و دئییم اوزونون فرقلی اولمالارینین بیر ندنی، دانیشیقلاری آسانلاتماق، سؤزجوکلری داها یوموشاک و داها راحات دیله گتیرمک‌دیر.

رسمی و کیتابی یازماقلاردا، سؤزجوکلری دئدیگیمیز کیمی ایشلتمک یانلیش‌دیر، یانی داها ادبی یازمالی‌ییق و دیل یاساراریندان چیخمامالی‌ییق.

آزربایجان تورکجه‌سینه دوغرو-دوزگون ائیتیم اولمادیغنا گؤره، بو یانلیشلیقلار بیزیم یازیلاریمیزدا داها چوخ گؤرونور. او اوزدن بو پست‌دا، محاوره دگیشیم‌لرین یاسالارین یازدیم، بو یاسالاری اوخوماقلا، سؤزجوکلرین دئییم و ادبی اولدوقلارین آنلایا بیلرسیز. (آردیندا…)

1. بعضی دئییملرده سؤزجوکون سون حرفی «ک K» یادا «گ G» اولسا، «هـ H»یا چئویریلر.

اؤرنک: کوللوک -> کوللوه | چؤرک -> چؤره | گرک -> گره

2. سؤزجوکون سون حرفی «ق Q» اولسا، «خ X»یا چئویریلر.

اؤرنک: تویوق -> تویوخ | قاچاق -> قاچاخ

3. «ن N» دان سونرا آراسیز «م M» گلسه، «ن N» حرفی «م M»یا چئویریلر.

اؤرنک: دؤنمه -> دؤممه | یانماق -> یامماق | قانماز -> قامماز

4. «دانdan » اکلنتی‌سی، «ن N» حرفیندن سورا گلسه، «د D» حرفی «ن N» اولار.

اؤرنک: یاندان -> یاننان | گوندن -> گوننن | جاندان -> جاننان

5. بعضی بؤلگه‌لرده (ماراغا، ملیک‌کندی)، «ر R» یا حذف اولار یادا «ی Y»یا چئویریلر.

اؤرنک: قارداش -> قایداش | جیرماق -> جییماخ | کیریخما -> کیییخما

6. اگر «پP »دان سونرا آراسیز «م M» گلسه، اوندا هر ایکیسیده «ب B» اولار.

اؤرنک: تاپماجا -> تابباجا | یاپما -> یاببا | کؤپمک -> گؤببه

7. «دD » و «نN »دان سونرا، «لL » گلسه، «لL » دالینداکی حرفه چئویریلر.

اؤرنک: آدلاماق -> آدداماق | دانلا -> داننا

8. «رR »دان سونرا «ل L» گلسه، «ر R» حرفی «ل L»یا چئویریلر.

اؤرنک: گؤررلر -> گؤرللر | گؤزلرلر -> گؤزلللر

9. «بB »دان اؤنجه «ن N» گلسه، «ن N» حرفی «م M» اولار.

اؤرنک: آنبار -> آمبار | شنبه -> شمبه

بو دگیش‌لره یازیلاریمیزدا دیققت وئرسک، یانلیشلارین یوزده‌سین اندیریب و داها گؤزل و اوخومالی یازیلار یازا بیله‌ریک.

بو یازینی یازماق اوچون “تحلیل زبان ترکی آزربایجانی به طریق ریاضی” کیتابیندان چوخ فایدالاندیم. بودیرلی کیتابی، دکتر حسین حق‌پرست جنابلاری یازیبلار.