توجه:هدف از این مقاله صرفا  بحث علمی و زبانی در باره زبان های ترکی و فارسی می باشد.از خوانندگان خواهشمندیم ما را با نظرات خود راهنمایی کنند.

تذکر:چون زبان ترکی مادر و کلاسیک یک زبان عظیم و گسترده و دارای دهها شاخه می باشد و بررسی این زبان عظیم غیر ممکن می باشد ، در این مقال هرجا که لفظ زبان ترکی استفاده شده است منظور زبان ترکی آذربایجانی رایج در ایران است که صاحبان این زبان آموزش کلاسیکی از این زبان را ندیده اند.

این مقاله قسمتی از یک فصل از فصول یک کتاب انگلیسی ترجمه شده درباره مقایسه ساختارها و قوانین فارسی و ترکی است.
با مطالعه این مقاله کتاب محاکمه الغتین حضرت امیر علیشیر نوایی در ذهن انسان یادآوری میشود.

---

معمولا پایه هر زبان را افعال آن زبان و ریشه افعال یعنی فعل امر تشکیل می دهد.و میشود گفت که بقیه لغات و عبارات زبان از افعال

گرفته میشود.
زبان شناسان تونایی و قدرت و ماهیت یک زبان را با افعال آن زبان مطالعه و طبقه بندی میکنند.
زبانهایی که افعالش قانون پذیر و بدون استثنا باشند در بین زبان ها به عنوان زبان های قوی مطرح میشوند.

در این میان زبان انگلیسی با حدود 100 فعل بی قاعده از 5 زبان قدرتمند جهان حساب میشود.

نمونه بی قاعدگی در زبان انگلیسی

حال:go/گذشته:went/نقلی:gone 

در این میان زبانهای ترکی و عربی به علت قانون پذیری فوق العاده در صدر زبانهای قانونمند و قوی قرار میگرند.
ولی تفاوت زبان ترکی با زبان عربی در این است که قوانین زبان ترکی از زبان عربی آسان تر هستند و در ضمن استثنا ندارند.

قانونمندی افعال ترکی

زبان ترکی در بین زبانهای دنیا از لحاظ فعل و قوانین فعلی تنها با داشتن یک فعل بی قاعده قوی ترین زبان دنیا محسوب می شود.

معادل افعال بالا در زبان ترکی به ترتیب زیر می باشد.

حال :گئدیر gedir/گذشته:گئددیgeddi/نقلی:گئدیردی gedirdi

مشاهده می کنید که ریشه فعل در همه موارد ثابت است.

زبان فارسی و عدم وجود قوانین فعلی

در این میان فارسی به علت قانونمند نبودن افعال در رده ضعیفها به حساب میاید.

نمونه بی قاعدگی در فارسی

حال:می رود/گذشته:رفت/نقلی:می رفته است

همانطور که مشاهده میکنید در فارسی ریشه ثابت نمی ماند و در تبدیل ماضی به مضارع فعل به طریقی نامعلوم تغییر میکند.بدون هیچ قانون.

فارسی و  زمان های فعلی

به علاوه فارسی در زمان افعال نیز فقیر و ضعیف محسوب میشود و فاقد بسیاری از زمان ها می باشد بطوری که حتی یکی از ساده ترین اشکال زمانی یعنی زمان آینده نیز وجود ندارد.
برای رفع این مشکل در فارسی از فعل کمکی خواستن کمک میگرند.
مثال
انگلیسی
I will go
ترکی
من گئده جاقام mən gedəcaqam
فارسی
من میخواهم بروم

انگلیسی
I want go
ترکی -صیغه 1 خواستن
من ایستیرم گئدم mən istirəm gedəm
ترکی-صیغه 2 خواستن
من گئدیمسه ییرم mən gedimsəyirəm
فارسی
من میخواهم بروم

مشکل جایی پیچیده میشود که بخواهیم فعل خواستن را به زمان آینده ببریم.
ایستیه جاقام istiyəcaqam :خواهم خواست
ایستیه جاقیدیم istiyəcaqıdım :میخواهم بخواهم؟؟؟؟؟؟؟؟

زبان فارسی و مجهول و گذرا کردن افعال

در ضمن فارسی در افعال مجهول و گذرا کردن افعال مشکل اساسی دارد و توانایی این کار را ندارد.
مثال در مجهول کردن
ترکی
سئومک sevmək >>سئویلمک sevilmək
فارسی
دوست داشتن>>دوست داشته شدن
که معنی و مفهومی ناقص دارد

مثال در گذرا کردن
ترکی
یاتماق yatmaq >>یاتیتماق yatitmaq 
اوخوماق oxumaq >>اوخوتماق oxutmaq >>اوخوتدورماق oxutdurmaq
فارسی
خوابیدن>>خواباندن
خواندن>>خوانداندن>>خواندانداندن
که تبدیل به چیزی خنده دار می شود.

فارسی و فقدان فعل اسمی

در فارسی چیزی به نام فعل اسمی وجود ندارد.فعل اسمی به فعلی گفته میشود که با اضافه شدن یک وند به اسم معنی اسم را به فعل تغییر میدهد.
در فارسی برای رفع این مشکل از افعال کمکی استفاده میکنند.
مثال
ترکی
قره qərə>>قره له مکqərələmək>>قره لن مکqərələnmək>>قره لش مکqərələşmək
فارسی
سیاه>>سیاه کردن>>سیاه شدن>>رفته رفته سیاه شدن

 فارسی و فقدان قوانین فنوتیکی

زبان ترکی دارای  قوی ترین قانون فنوتیکی یعنی قانون هماهنگی اصوات که اصوات را به اینجه و قالین تقسیم میکند است.
در مقابل در فارسی قوانین فنوتیکی وجود ندارد و در اکثر موارد اصوات در افعال بشکل عامیانه بکار می رود.
مثال عدم قانون فنوتیکی در فعل امر
در ایجاد فعل امر معلوم نیست که از کدام شکل بِ  یا بُ استفاده خواهد شد
رفتن>>بُرو
مردن  >>بِمیر
آمدن>>بیا
گذشتن>>بگذر
دویدن>>بدو

دایره افعال و لغات فارسی و ساخت فعل های جدید با قواعد بی قاعده

زبان فارسی بدلیل گسترده نبودن لغات و افعال برای جبران این نقص به ساخت افعال و لغات به شکل مندرآوردی روی آورده است.که باعث بدتر شدن وضعیت این زبان شده است.
در مقابل در زبان ترکی این لغات و افعالی که در فارسی ساخته شده بطور لغت و فعل ساده در ترکی موجود است.

مثال هایی برای افعال

داشتن>>برداشتن götürmaq
خوردن:یئماق yemaq>>برخوردن:توققوشماق toqquşmaq /چیرپیشماق çırpışmaq
بردن:آپارماق aparmaq >> ترابری کردن:داشیماق daşımaq
گرفتن:توتماق tutmaq >> درگیر شدن:وروشماق vuruşmaq/ توتوشماق tutuşmaq /چیرپیشماق çırpışmaq
خواندن:اوخوماق oxumaq >> فراخوانی کردن:چاغیرماق çağırmaq 
گزاردن:قیلماق qılmaq >> برگزار کردن :قورماق qurmaq


رفتن:گئتماق gedmaq
>>دررفتن:قاچماق qaçmaq
>>سررفتن:داشماق daşmaq


آمدن:گلماق gəlmaq
>>درآمدن:چیخماق çıxmaq
>>برآمدن:دیکه لماق dikəlmaq
>>فرآورده:اورون ürün
>>فرآیند:سورچ sürəç / اورونوم ürünüm
>>درآمد:گلیر gəlir
>>گردهمایی:توپلانتی toplantı
>>همایش:قورولتای qurultay
>>گردآوری:یئغماق yığnaq


و...

در حالیکه لغات در و بر و ... دارای مفاهیمی متفاوت هستند.

گفتن:دئماق demaq >> گفت و گو :دئییش ماق deyişmaq / دانیشماق danışmaq:مکالمه کردن /قونوشماق qonuşmaq:مصاحبت کردن
جستن:آراماق aramaq >> جستجو کردن :آختارماق axtarmaq


مثال هایی برای لغات

شاخ :بورنوز burnuz >> شاخه :پوتاق putaq
زمین:یئر yer >> زمینه : آلاند aland
نام:آد  ad >> نامه:پیتیک pitik >> برنامه:وئرلیش verliş
ریش:سققل səqqəl >> ریشه:کؤک kök
روز:گون gün >>روزه:اوروج oruc
چشم:گؤز göz >> چشمه:بولاق bulaq / پینار pınar

صفات در زبان فارسی

در زبان فارسی بیشتر ساختار ها و انواع اصفات موجود نمی باشد .بعلاوه ساختار صفت و موصوفی فارسی برگرفته از ساختارهای زبان عربیست.
مثلا
صفات و ضمایر ملکی در فارسی وجود ندارد و برای ترجمه اینها از لغت مال استفاده میشود.
با مقایسه صفات ملکی ترکی و انگلیسی به قانونمندی و زیبایی زبان ترکی بیشتر پی میبریم.
چون مشاهده میشود که صفات و ضمایر ملکی در ترکی با قاعده خاص و بطور قانونمند از ضمایر فاعلی ساخته میشود.در حالی که این صفات و ضمایر در انگلیسی بطور بی قاعده از ضمایر فاعلی ساخته شده است.
صفات ملکی ترکی
منmən>> منیم mənim 
سنsən>> سنینsənin 
اوo>> اونون onun 
بیزbiz>>بیزیم bizim 
سیزsiz >>سیزین sizin 
اولارolar>> اولارین oların 

صفات ملکی انگلیسی
my-your-her-his-our-your-their

ضمایر ملکی ترکی
منmən>> منیم mənim >>منیمکیmənimki
سنsən>> سنینsənin >>سنینکیsəninki
اوo>> اونون onun >>اونونکوonunku
بیزbiz>>بیزیم bizim >> بیزیمکیbizimki
سیزsiz >>سیزین sizin >>سیزینکیsizinki
اولارolar>> اولارین oların>>اولارینکیolarınkı

صفات ملکی انگلیسی
mine-yours-his-hers-ours-theirs

به علت طولانی بودن این کتاب از ادامه بحث خودداری میکنیم.فقط در پایان مثال هایی از ساختار ها و قواعد فعلی زبان ترکی -که واقعا فوق العاده هستند- و ترجمه فارسی آنها-که بدون هیچ گونه قانون و شکل ساختاری هستند - آورده شده است که در اکثر موارد حتی در فارسی قابل معنی کردن نمی باشد .

به تغییرات شکل افعال توجه کنید

مصدر:
گلمک gəlmək >>آمدن

امر:
گلسین gəlsin>>بیاید

التزام:
گله gələ >>بیاید؟؟؟
(در فارسی امر و التزامی  یکی ترجمه میشود)

نهی:
گلمه سین gəlməsin >>نیاید

مضارع اخباری:
گلیر gəlir >>می آید

مضارع اخباری استمراری:
گلیری  gəliri >>دارد  می آید
(مجبورا در فارسی از فعل کمکی داشتن استفاده میشود که از لحاظ معنی هیچ ربطی ندارد)

حال در گذشته:
گلیردی  gəlirdi >>داشت می آمد

...:
گلیرمیش gəlirmiş >>داشته می آمده؟؟؟
 
ماضی:
گلدی gəldi >>آمد

ماضی نقلی:
گلیپ gəlip >>آمده

ماض نقلی:
گلیپدی  gəlipdi >>آمده؟؟؟

ماضی بعید:
گلمیشدی gəlmişdi >>آمده بود

ماضی بعید استمراری:
گلمیشیدی gəlmişidi >>...؟؟؟

شرطی:
گلسه gəlsə >>اگر بیاید

آرزویی:
گلئیدی gəleydi >>ای کاش بیاید

توانایی1:
گلر gələr >>می تواند بیاید

توانایی2:
گله بیلر gələ bilər >>می تواند بیاید

عدم توانایی:
گلنمز gələnməz >>نمی تواند بیاید
گلنمزیمیش gələnməzimiş >>نمی توانسته که بیاید؟؟؟

...:
گلنمیین gələnmiyən >>...؟؟؟

آینده1 :
گلجاق gələcəq>>خواهد آمد

آینده2 :
گلجاقدی gələcaqdı >>میخواست بیاید؟؟؟>>ایستیردی گلسین istirdi gəlsin

آینده در گذشته:
گلجاقیدی  gələcaqıdı>>می خواست بیاید؟؟؟

آینده...:
گلجاقیمیش  gələcaqımış>>می خواسته بوده که بیاید؟؟؟

...:
گلنمیه جاقیمیش  gələnmiyəcaqımış>>نمی توانسته بخواهد بیاید؟؟؟


اجبار:
گلمه لی دی Gəlməlidi >>باید بیاید
گرک گله Gərək Gələ >> باید  بیاید 
گلمه لی یدی Gəlməli idi>>لازم بوده که بیاید؟؟؟
گلمه لی میش gəməlimiş >>؟؟؟

و هزاران ساختار فوق العاده دیگر 

نکته جالب اینجاست که در فارسی برای بیان ساده ترین زمان ها و حالات چون ساختاری موجود نیست از افعال کمکی مثل خواستن و داشتن و بودن و کردن و... کمک گرفته میشود.