اورمونون توی سسی
یازار : " تؤرک دیلینی اؤیره نین، چونکو اونلارین حاکمیتی چوخ اوزون سؤره جکدیر." پیامبر اکرم
+0 چره جلی
اورمونون توی سسی
دب‌لر، عادت-عنعه‌لر اؤلکه‌لر، شهرلر ایله کندلر آراسیندا فرقلی و چئشیدلی‌دیر. آذربایجان دیارینین گؤزل شهرلریندن بیری اولان اورمو ایسه اؤزونه گؤره مخصوص دب‌لری واردیر. مختلف شهرلر ایله کندلرده توی آدیندا بیر شنلیک تؤره‌نی قورولور. آنجاق بو توی‌لارین گؤزللیگی اونلارین مختلف قایدالار ایله دب‌لرده توتولماسی‌دیر. بو یازیدا چالیشمیشام سیز عزیزلری اورمو شهرینده اولان توی دب‌لرینین بعضی‌سینی تانیتدیرام. اولا بیلر بو دب‌لر آذربایجان بؤلگه‌سی‌نین باشقا شهرلرینده اولان توی دب‌لرینه اوخشاسین.
- · تانیش‌لیق
اؤلکه‌میزین باشقا شهرلرینه تای اورمودادا قیز ایله اوغلان ایسلامی قایدالاری قورویاراق بیر-بیرینی سئویب، موضوعنو آتا-آنالاری ایله آرایا قویوب، ائلچی گئتمک قرارینا گلیرلر. بو آرادا کولتور ایله دوشونجه یاخینلیغی چوخ اولورسا، بو ایلقارین باغلانماسی داها باشاریلی (موفق) اولاجاقدیر.
- · ائلچی‌لیک
قیز عاییله‌سی طرفیندن ائلچی گئتمک ایجازه‌سی، اوغلان عاییله‌سینه وئریلندن سونرا، اوغلان آدامی(اوغلان قوهوملارینا دئییلیر) ائل-طایفاسی‌نین آغ ساققاللاری‌نین بیر نئچه‌سی ایله بیرلیکده، قیز ائوینه گئدیرلر. اوغلان عاییله‌سی یانلاریجا شیرینلیق ایله گول ده آپارارلار. بو مراسیم ده ایکی عاییله آنلاشاندان سونرا، قیز ایله اوغلان بیر آز صحبت ائدیب، یاشام بویو بیرلیک ده یاشایاجاقلاری اوچون دانیشیرلار.
ائلچی‌لیک باشاریلی اولاندان سونرا، صاباحیسی یوخسا بیرگون سونرا قان سیناوی (آزمایشی) وئرمک اوچون، ساغلاملیق (بهداشت) ایداره‌سینین شعبه‌لرینین بیرینه گئدیرلر. قیز ایله اوغلانین یانیجا ایکی-اوچ نفر یاخین قوهوم لاردان اورادا حضور تاپیر. قان سیناوینین نتیجه‌سی مساعد اولاندان سونرا، اورا گئدنلر، شیرینلیک یئمه‌یی اوچون بی اوغلانا قوناق اولورلار.
- · کبین کسمه- قند سیندیرما
قیز ایله اوغلان آدامی طرفیندن بللی اولونان بیر گونده، کبین کسمه مراسیمی قورولار. بو مراسیم یا کبین کسه‌نین دفترینده ویا قیز ائوینده چاغیریلمیش قوناقلارین یانیندا کسدیریلیر. بو مراسیمدن سونرا شام اوچون، بی اوغلان عاییله‌سی، قیز عاییله‌سینه قوناق اولار.
کبین کسمه مراسیمینین یانیندا و یا نئچه گوندن سونرا قیز ائوینده قند سیندیرما مراسیمی کئچیریلیر. چاغیریلمیش قوناقلار، قیز ائوینه گئدیب، بی اوغلان عاییله‌سی طرفیندن گتیریلمیش بزکلی کله قندی سیندیریب، قندین باشینی تئز یئردن گؤتورنه پای وئریلر. بو مراسیم ده آشیق لاریندا حضورو اولار. مجلیسین گنجلری قند سیندیرانی دؤوره‌له‌ییب، قند سیندیران قندی سیندیران چاغدا قندین باشین گؤتورن مجلیسین ان غرورلو اینسانی اولوب، قیز عاییله‌سی طرفیندن ایسه انعامین آلار.
- · آداخلی‌لیق (نیشانلی‌لیق)
نیشانلی قالماق، ایکی سئوگیلینین ان خاطیره‌لی دؤوره‌لریندن ساییلیر. بو گؤزل گونلر آلتی آیدان بیر ایله قده‌ر زامانی واردیر. بعضی عاییله‌لر ایسه نیشانلی قالماغی هئچ سئومه‌ییب، کبین کسدیریلندن بیر-ایکی هفته سونرا توی مراسیمین توتارلار. بو دؤوره اوچون قیز عاییله‌سی بی اوغلانا و اوغلان عاییله‌سی گلین خانیما نیشان اوزوگو آلارلار.
نیشانلی‌لیق دؤوره‌سینده اؤزل گونلرده، بی اوغلان عاییله‌سی طرفیندن قیز ائوینه پای گوندریلر. بو اؤزل گونلردن؛ قوربان بایرامینی، اوروجلوق بایرامینی، چیلله گئجه‌سینی، آخیر چرشنبه‌نی، ایل بایرامینی و… آد چکمک اولار. بو عزیز گونلرین ایچینده آخیر چرشنبه پایی، چوخ مهم ساییلیر. ایلین آخیر چرشنبه‌سینده، دب اولاراق آخشاما یاخین، اوغلان عاییله‌سی مختلف پای‌لار حاضیرلاییب، قیز ائوینه آپارارلار. پای؛ قیزیل، گلین خانیما دون، اتک‌لیک، لئچک، گلین خانیمین عاییله‌سینه هئچ اولماسا بیر جوت جوراب یادا کؤینک، شیرینلیق و… اولور. قیز عاییله‌سی ایسه پای گتیرنلره انعام وئرر.
- · بازارلیق
توی گونونه تقریبا بیر هفته-اون گون قالان، قیز ایله اوغلان عاییله‌سی توی بازارلیق‌لاری ایله مشغول اولارلار. بللی اولونان بیر گونده، بی اوغلان، گلین خانیمی بازارا آپاریب، گلین‌لیک احتیاجلارینی او جمله دن؛ گلین دونو (یا آلینار یادا ایجاره توتولار)، قیزیل، ساعات، چانتا، باشماق و… آلار. بیر گون سونرا دا گلین عاییله‌سی کوره‌کنی بازارلیغا آپارارلار. بو گون بی اوغلانا، کوت-شالوار، باشماق، چانتا، کؤینک و… آلینار. بازارلیق دا، ایکی عاییله‌نین یانیجا بعضن ایکی-اوچ نفر یاخین قوهوملاردان دا گئدرلر.
- · تویا قوناق چاغیرماق
توی گونو بللی اولوب، قوناقلارین سایی لیسته اولاندان سونرا، قیز ایله اوغلان توی کارتی تاپشیریغی اوچون بازارا گئدیب، توی کارتینی به‌یه‌نیب، تاپشیریق وئریرلر. گئتدیکجه کارتلارین چوخو تورکجه یازیلیر. کارت لار حاضیر اولاندان سونرا، هر ایکی عاییله اؤز قوناقلارینین کارتینی یایار.
- · پارچا بیچمه
تویا بیر-ایکی گون قالان، اوغلان عاییله‌سی قیز عاییله‌سینه پالتار تیکدیرمک اوچون پارچا آلیب آپارار. بو گون یاخین قوهوم لار دا دعوت اولارلار. مراسیم بیر بالاجا شنلیک ایله سونا چاتار.
- · حنا گئجه‌سی
توی مراسیمینین ایلک گونو “حنا گئجه” آدی ایله دئییلیر. حنا گئجه نین زامانی، قوناق لارا وئریلن توی کارتلاریندا بللی اولونار. گون اورتادان سونرا حنا گئجه باشلانمامیش دان ۲-۳ ساعات قاباق، اوغلان ائوینین قاباغیندا “بؤیوک توی” چالینیب، اورمو یاللی‌لاری گئدیلر. بویوک توی، اورمو توی‌لاریندا مخصوص بیر یئره صاحیب‌دیر. ایندی ده چوخلاری بؤیوک توی گتیریب، یاللی گئدرلر.
حنا گئجه‌نین چاغی، توی کارتلاریندا ۱۹ دان ۲۴ قدر یازیلسا دا، اورمو توی‌لارینا چاغیریلانلار او گئجه‌نین یوخوسونو گؤزلریندن آتمالیدیرلار. حنا گئجه معمولا ساعات ۱۰ دان باشلانیب، گئجه یاریسینا قدر واخت آپارار. بو مراسیمی بیر نفر حنا گئجه آغاسی (توی دا بَی دئییلر) ایله بیر نفر ائل آغاسی ایداره ائدر. بو مراسیم چوخ واختلار تالار لاردا قورولار. بوتون قوناقلار بو گئجه شنلیک ائدیب، بی اوغلانا اونودولماز بیر گئجه یارادیرلار.
بو مراسیمین ان دویغوسال (احساسلی) چاغی، بی اوغلانین آتا-آنا سیندان تشککور ائتمکی‌دیر. مراسیمین یاریلاریندا، قیز ائویندن خون (خونچا) گتیریلر. بو خونچالاردا (تقریبا ۴-۵ خونچا اولار) دامادا آلینین حنا، پالتار، باشماق، چانتا، آینا-شمعدان و… قویولار. سونرا خونچ گتیرنلردن تشککور ائدیب اونلارین پای‌لارین وئررلر. حنا گئجه‌نین سونلاریندا بی آتا-آناسینی مجلیسه گتیریب، اونلاردان حلاللیق آلیب، یاشام بویو اونا چکن امک‌لردن تشککور ائدر. بو آرادا، خون دا گتیریلن حنادان کوره‌که‌نه وئریب، اووجونا یاخار. مجلیسده اولان سوبای لاردا بو حنادا اوووجلارینا یوخسا چیلتیک بارماقلارینا یاخارلار. البته بودا بختلرینین آچیلمالارینا سیمگه‌دیر.
بو مراسیم ده بی اوغلان اوچون بیر نفر ساغدوش بیر نفر ایسه سولدوش سئچیلر. ساغدوش-سولدوش خونچالار گلندن سونرا سئچیلر. کوره‌که‌نین گنج ایله اورتا یاش یاخین دوستلاری و قوهوملاری ال-قولوندان یاپیشیب، توی به‌یی دئینده سئچیلمک اوچون گتیریلرلر. شیرینلیق وئرمکله سئچیلمه‌ینلری یولا سالیب، ساغدوش-سولدوش بللی اولار. حنا گئجه‌ده بَی اوغلانا پای گتیرنلرده اونو بللی اولان سوروملویا وئررلر. مراسیمین سونوندا ایسه شام وئریلیب قوناق لار ایله ساغوللاشارلار.
صاباحیسی گون سحر تئزدن (ساعات ۶ دان) کؤنوللو اولان لار، بی اوغلان ایله ساغدوش-سولدوش لا بیرگه حاماما (سنتی حاماما) گئدیب، سونرا بیرلیکده کله-پاچا یئمه‌یی یئیرلر. یئمک دن سونرا بی اوغلانی ائوینه قایتارارلار. ائوین قاباغیندا عاییله ایله اورادا اولان قوهوملار بؤیوک توی ایله گؤروش ائدرلر.
- · گلین چیخما گونو
تویون ایکینجی گونو گلین چیخان گونو ایله دئییلیر. ایکی عاییله نین قوناقلاری گون اورتادان سونرا ساعات ۱۵ دن ۱۹-ا قدر تالاردا حاضیر اولوب، شنلیک ائدیب، گلینی بخت ائوینه گؤندررلر. بو مراسیمده، گلین خانیما آلینان قیزیل‌لار، اونا وئریلر. اوغلانین قارداشی ایسه گلین خانیمین بئلینه قیرمیزی بئل باغی باغلایار. مراسیم قورتولاندان سونرا گلین خانیمی قورآن آلتیدان کئچیردیب، بی اوغلانین ایله بیرگه یئنی بیر یاشاییشین باشلانیشینا گؤندریرلر.
- · آیاق آچما
توی دان اوچ گون گئدن، گلین ایله بی، قیزین عاییله‌سی ائوینه قوناق گئدرلر. بو ایلک قوناق گئتمه نین آدی، آیاق آچمادیر. بو قوناقلیق دا گلین عاییله‌سی طرفیندن اونلارا پای وئریلر. او گوندن سونرا ایکی سئوگیلی، یاخین قوهوملارین ائوینه ده آیاق اچماغا گئدرلر.
***
دب‌لری سؤیله‌ین‌لر:
اسماعیل واحدی، ۵۵ یاشیندا- اورمیه‌لی
حمیده امیری، ۵۱ یاشیندا-اورمیه‌لی
یوسوف واحدی ۷۵ یاشیندا- اورمیه‌لی
حاضیرلایان: حسین واحدی/ایشیق
