بولوت قاراچورلو – خالق شاعیری
یازار : " تؤرک دیلینی اؤیره نین، چونکو اونلارین حاکمیتی چوخ اوزون سؤره جکدیر." پیامبر اکرم
+0 چره جلی
بولوت قاراچورلو – خالق شاعیری
خالق شاعیری « بولود قاراچورلو٫ سهند» و اونون یارادیجیلیغی (۱۳۵۸-۱۳۰۵)
موعاصیر آزربایجان ادبییاتینین گٶرکه ملی شاعیری بولود قاراچورلو سهند ۱۳۰۵ اینجی ایلده مراغه شهه رینده بیر ایشچی عاییله سینده دوغولموشدور.
شاعیریمیز سهند اٶلکه میزده اوز وئرمیش بویوک تاریخی حادیثه لرین شاهیدی و میللی حرکاتین ایشتیراکچیسی اولموشدور.
بولود قاراچورلو سهند ریضاخان ایستیبدادینین ان قورخونج ایللرینده دوغولوب, بویا باشا چاتدی. او درس اوخوماق اوچون گئتدییی مدرسه ده اوز آنا دیللینده اوخویوب – یازماق و حتتا دانیشماغا حاقلی اولماسا بئله, یارادیجیلیغا باشلادیغی گوندن شئعر و منظومه سینین اساس حیصصه سینی آنا دیلینده یازماغا باشلادی و عومرونون سونونا قده ر ده بو دوزولمه ز شراییطه باخمایاراق اوز وارلیغی, دیلی, تاریخی, مدنییتی یولوندا یورولمادان و یئنیلمه دن جار چکیب قلم چالدی. آزربایجان میللی حٶکومت چاغلاری سهند یاخشی نفس چکیردی بو دوورده او بعضی ادبی ییغینجاقلاردا ایشتیراک ائتمکله ادبییاتلا داها آرتیق تانیش اولموش و شاعیرلر مجلیسینده دویغولو شئعرلر اوخویاردی, شاعیرین ایلک شئعر نومونه لری ۱۹۴۵-ده تبریزده بیراخیلان شاعیرلر مجلیسی انتولوژیسینده بیراخیلدی. .
بو شئعرلرده سسله نه ن :
تاریخلر بویونجا ائی بویوک وطن
یاغییا, دوشمنه اه ییلمه دین سن
بوگون طبیعتدن ایلهام آلدیم من
گئچدی سحر وقتی بو سوز اوره کدن
اینسانا روح وئره ن دیلینه آلقیش
او ایللرده, گونئی آزربایجاندا قورولان میللی دئموکراتیک ایسته کلرینی عمله گئچیرمه یه مووففق اولدو, بیر ایلدن اوزون چکمه یه ن بو حٶکومت ریضاخان ایستیبدادینین قوربانی اولدو, لاکین قانا بویانمیش آزربایجاندا کوزه ره ن اوجاق سٶنمه دی, شاعیر چوخلو آزربایجان یازیچیلاری کیمی شاه ایستیبداد رئژیمینین طرفیندن حبسه آلینیب, سونرا سورگون ائدیلدی. شاعیریمیز چوخلو شیکنجه لره معروض قالدی آمما آنا دیلینه, آنا یوردونا و دوغما ائللرینه وفالی قالاراق, ائللر ایچینده محببت , سئوگی, ایگیدلیک و اینسانییتدن نغمه لر قوشوب دستانلار یاراتدی. سهند ۱۹۵۱ ایللرینده دوستاقدا ایکی بویوک منظومه, بیریسی « آراز» و او بیریسی « خاطیره»نی یازدی. بو منظومه لرده بویوک بیر خالقین باشینا گله ن تاریخی فاجیعه لردن سوز اچیر.
شاعیر آراز منظومه سینی بو سوز ایله باشلاییر :
من آراز آدییلان
چوخ زاماندیر تانیشام
ان کیچیک یاشلاریمدان
اونو راوانلامیشام
قوجا بابام نه واختکن
بوغازیم آغرییاردی
آراز گئچمیشه م دئیه
بوغازیمی سیخاردی
سوروشاردیم : آی بابا
آراز نه دیر گئچمیسه ن ؟
سویوندان ایچمیسه ن؟
سوالیمدان بابامین
یاشالاردی گوزلری
اوزونون چییینلرینده
گیزله نردی کدری
اوزومه مایوس, مایوس
باخیب دئمه زدی بیر سوز
گوره ردیم آنجاق اولوب
اونون توکلری بیز- بیز
سونرا دا قارداشیمین
آدین قویدولار آراز,
لاکین, اوندا دا منه
آیدینلاشمادی بو راز
آمما اراز بئشیکده
یاتیب ییرغانان زامان
بو سوزلری دینله ردیم
آنامین لایلاسیندان:
آرازی آییردلار,
قوم ایله ن دویوردولار,
من سندن آیریلمازدیم,
ضولمونه ن آییردیلار.
شاعیر سهند « خاطیره» منظومه سینده ایسه ظولم اودونا یانمیش یوردو بئله تصویر ائدیر :
گزیره م چوللری کورا یوللاری,
کوله ک پیچیلدادیر قورو کوللاری
قاریشما چیخیر بیر سورو داوار
بوتونسورو گوله میر, گئچی-قویونلار
بیر – بیرینه گئچمیش قابیرغالاری
دوز تک یالاییر بوش قابلاری
اون ایکی یاشیندا کیچیک بیر چوبان
چیینینده آسیلی بوش داغارجیقدان
ساکیت دایانمیشدیر, نه سمیر نه سس
گاهدان بیر چکیردی دریندن نفس
اوزونده غوصصه دن گیزلی بیر ایز وار
اینتیظار گوزلری یولدا قالمیشدیر
بیلمه م توته یینی هارایا سالمیشدیر
گورونور چوخداندیر نغمه چالماییر
داغلارا, داشلارا هارای سالماییر
اونون دا روحونو اولدورمیش سیتم
اونون دا قلب ائوین ظولم الی ییخمیش
بوتون نغمه لری یادیندان چیخمیش
سهند تئهراندا سورگون اولان زامانلاردا دا ادبی ییغینجاقلاردا گئنیش شکیلده ایشتیراک ائتمکله بیر چوخ شاعیر و یازیچیلاریلان داها آرتیق یاخیندان تانیش اولور. سهندین تانیش اولدوغو کیمسه لردن کی قاباقجا دا اونلا آز – چوخ تانیش ایدی اوستاد محمد علی فرزانه ایدی, سهندین اوستاد فرزانه ایله تانیش اولماسی سهندین یاشاییشیندا بیر دٶنوک نوقطه حئسابا گله بیله ر, نییه کی اوستادین تاپشیریقلاری و گوسته ریشلری نتیجه سینده سهند « سازیمیمن سوزو» کیمی شاه اثری یاراتدی.
بو بیرینجی درجه لی شاعیر هله ایراندا تورکلرین آنا کیتابی ساییلان « دده قورقود» چاپ اولمامیشدان اونجه, اونون بیر سیرا بویلارین نظمه چکمیش و دئمک منظوم «دده قورقود» یارادا بیلمیشدی.
سهندین بو شاه اثرله ماراقلانماسی و تانیشلیغی بو مساله نی ثوبوتا یئتیریر کی شاعیر کولتورونه و مدنییتینه آرتیق اوستونلوک وئریردی و بونا اساس دا شاعیرین اثری خالق طرفیندن ماراقلانیب و نئچه دفعه لرله چاپ اولوندو.
سهند بیر آزادلیق سئوه ن شاعیر ایدی کی اینسانچیلیق, قارداشلیق و میللتچیلیک شئعرلرینده اوز یئرین توتابیلمیشدی. او شئعرینین بیرینده بئله دئییر : اه یه ر من تورکلردن دیفاع ائدیره مسه بو او دئمک دئییل کی اونلاری اوستون بیر عیرق (نژاد) بیلیره م بلکه اونلارین اینسانی حوقوقلارینی طلب ائدیره م. سهند ائله او شئعرینده بونا گوره کی آزربایجان میللتینه ظولم اولونور , ائعتیراضینی بئله دئییر :
من دئمیره م, اوستون نژاددانام من,
دئمیره م, ائللریم ائللردن باشدیر,
منیم مسلکیمده, منیم یولومدا
میللتلر هامیسی دوستدور, قارداشدیر
چاپماق ایسته میره م من هئچ میللتین
نه دیلین, نه یئرین نه ده امه یین
تحقیر ائتمه ییره م هده له میره م
گئچمیشین, ایندیسین یا گله جه یین
من آییرماییرام, آیری سالماییرام
قارداشی – قارداشدان, آروادی- اردن
آنانی- بالادان, اتی- دیرناقدان
اوره کدن, قانادی- پردی
پوزماق ایسته میرم بیرلیکلری
اینسانلیق بیرلییی ایدئآلیمدیر
قارداشلیق, یولداشلیق, ابدی باریش
دونیادا ان بویوک ارزولاریمدیر
آنجاق بیر سوزوم وار: من ده اینسانام
دیلیم وار-خالقیم وار, یوردوم-یووام وار
یئردن چیخمامیشام گوبه لک کیمی
آدامام, حاققیم وار, ائلیم – اوبام وار
قول یارانمامیشام یاراناندا من
هئچ کسه اولمارام, نه قول نه اسیر
قورتولوش عصریدیر اینسانا بو عصر
اسیر اولانلار دا بوخووون کسیر.
سهند ۱۳۴۶ اینجی ایلده شاعیر شهریارا مکتوبلار یازدی. بو مکتوبدا شاعیر ائلین دردلرینی سویله مکدن سونرا شهریاردان ایسته ییر بو یارالارا مرهم قویسون. سهند مکتوبونون بیر چوخ یئرینده اوستاد شهریارا چوخ ناراحات حالدا یاناشیر. سهندین فیکرینجه «هر بیر هنر صاحیبی ائلینه گووه نیب ائلینه آرخالانماسا, ائلین گوزوندن دوشوب کنارا قویولاجاقدیر».
سهندین شهریارا یازدیغی مکتوبوندان :
اٶزگه چیراغینا یاغ اولماق بسدیر
دوغما ائللریمیز قارانلیقدادیر
یانیب یاندیرمایاق یادین اوجاغین
ائویمیز سویوقدور, قیشدیر, شاختادیر
شهریاری اوزگه لره چیراغ اولماق یئرینه اوز ائلینین دردلرینی سویله مه یه چاغیریر, کی بو مکتوب آیری بیر ماجالدا اراشدیرماق گره کدیر.
او مکتوب شهریاردا بیر شٶعله نین آلوولانماسینا سبب اولور و شهریارین شاه اثرلریندن اولان « سهندییه» شاعیر سهند خطاب یارانیر.
اوستاد شهریار حاقلی اولاراق ن سهندییه» ده شاعیر سهند حاققیندا یازیر:
او دا شئعرین, ادبین شاه داغیدیر, شانلی سهندی
او دا سن تک آتار اولدوزلارا شئعر ایله, کمندی
او دا سیمورغدان الماقدادی فندی
شئعر یازاندا قلمیندن باخاسان دورر سپه له ندی
سانکی اولدوزلار اله ندی
سوز دئیه نده گوروسه ن قاتدی گولو, پوسته نی, قندی
یاشاسین شاعیر افندی
او نه شاعیر کی داغین وصفینه میصداق اونو گوردوم
من سنین تک اوجالیق مشقینه موشتاق اونو گوردوم,
عئشقه, عئشق اهلینه موشتاق اونو گوردوم.
یوخاریداکی میصراعلاردا گورونور کی, استاد شهریار سهندی قاف داغیندا یاشایان سیمورغا تشبیه ائدیب و اونون هونرین, شئعرین و یارادیجیلیغینی ده یه رله ندیریر.
دوزدور شاه رئژیمی بوتون وار گوجو ایله باجارابیلمه دی سهندین قوللارین زنجیرله ییب اسیر ائتسین, دوستاقلارا, سورگونلره محکوم ائتمکله, حقیقت سویله یه ن دیلینی باغلایا.
شاعیر بو قورتولوش عصرینده ائعتیراض سسینی شاه رئژیمینه قارشی بئله اوجالدیر:
طالئعیمه سن باخ, دوشونجه لریم یاساق,
دویقولاریم یاساق
گئچمیشیمدن سوز آچماغیم یاساق
گله جه ییمدن دانیشماغیم یاساق
آتا بابامین آدین چکمه ییم یاساق
بیلیر سن؟
آنادان دوغولاندان بئله
اوزوم بیلمیه, بیلمیه
دیل آچیب دانیشدیغیم- دیلده
دانیشماغیم یاساق ایمیش, یاساق.
سهند ائل دردینی سویله مگی شاعیرلرین وظیفه سی (گووره وی) بیلیر و بیر یئرده بئله سویله ییر :
دیلیمی دالیمدان چیخارتسالار دا
قوی قارداش دردیمی دئییم باری بیل
گونئیدن قوزئیه, شرقدن غربه
هانسی خالقی گوردون بیزیم تک ذلیل؟
سهند اوز خالقینی قطعی بیر موباریزه یه چاغیریر و بئله اینام بسله ییر:
کیم دئییر اولومدور جانیندان گئچمک؟
بو اولومدن دوغور باشقا بیر حیات
اینسان اوز جانیندان کئچمه سه دئمک
ابدی حیاتا چاتارمی؟ هیهات
شاعیر حاققی- حقیقتی اینسانسیز کور بیلیر . بو باخیش شاعیرین اینسانا ائعتیقادیندان و احئتیرامیندان سو ایچیر:
حاققین حقیقتین باغچاسی هر واقت
اینسانلا گولور, اینسانلا سولور
ان بویوک حقیقت اینساندیر آنجاق
اینسانسیز حقیقت اولسا کور اولور.
شاعیر اوزو اوچون بیر گوزه ل عالم یارادیب, اونون دونیاسیندا آزادلیق وار, سئوگی و محبت وار, اینسانلار شان حیات سورور.
یدونیادا
هر شئی آشکار آیدیندیر
گونش واردیر, ایشیق وار
اینسانلار محکوم دئییل
چیچک آچیر بار وئریر,
حیاتیندان ذٶوق آلیر
اینسانلیق وار, دوستلوق وار
سئوگی وار, محببت وار
من گوردویوم دونیادا
شاعیر سازیمین سوزو اثرینده بیر موتفککیر کیمی حیاتین درینلیکلرینه جوماراق خالقی اوزونو تانیماغا, سوندورولموش میللی شوعورو اویاتماغا قارانلیقلاردا مشعل آختارانلارا آزادلیق و موباریزه یوللارینی گنجلره نیشان وئرمه یه چالیشیر.
بعضن اونا ائله گلیر کی هر شئی حیات, طبیعت حتتا اینسانلار بئله درین یوخویا دالمیش دونیانین خئیرینی- شرینی آتمیشلار.
گئجه نین بوینوندا ووقارلی داغلار,
سانکی ابدی بیر یوخویا باتمیش
دره لر, تپه لر, مئشه لر, باغلار
دونیانین خئیرینی-شرینی آتمیش
باشقا بیر یئرده دئییر :
اینسان حاققینی ایتیره ن گوندن,
باشی داشدان-داشا ده ییر هر زامان
سعادت جئیرانی قاچیر اونوندن
سیلدیریم یوللاردا قالیر سرگردان
آزیب اوزلویوندن ایتگین دوشه ند=ن,
قورد کیمی, اوزونون قانینی ایچیر
چالایلار, تیکانلار آیاغین بیچیر.
شاعیر یولونو ایتیرمیش, چاشمیش, موقدداراتینی یابانجیلارا تاپشیریب, حاققینا گوز یومموش خالقا, بابالارینین مردانه لیک=لرینی اوزلرینه چکه ره ک دئییر:
ازل گوندن قهرمانلیق,
مردانه لیک, قوچاقلیق
آد سانیلان یاناشیدیر
دوغرودان دا هر اینسانلیق
فخری اولان سجییه لر,
بو ائللرین-اوبالارین
ائکیز تای بیر قارداشیدیر
و داها سونرا بئله دئییر :
هر دردین داواسین آختارماق گره ک
نه چیخار ییخیلیب, زاریلداماقدان؟
تلاشسیز قوللارین قوووتی اولماز
یول گئتمسه چاتماز مقصده اینسان
سحری آختاران گئجه دن قورخماز
آلیرام الیمه تلاش عصاسین
اه یه ر گویدن یئره قطران یاغسا دا
اوزوب کئچمه لییه م ظولمت دریاسین
گورولدویو کیمی شاعیر اوز هدفینه چاتماق اوچون, هر بیر چتینلییه دوزوب حتتا جانیندان کئچمه یی ده لازیم بیلیر.
سهند ین ذئهنینده اینسانلار هر زامان بیر بیر ایله قارداشدیر:
من اینسانلاری بیر, بیرینین
قارداشیدیر, سیرداشیدیر دئیه
بیر گون , ایکی گون یوخ
عومور بویو هارای چکیب
قلم چالیب, بوغاز یئیرتیب
شئعر یازیب یاراتمیشام
حیاتیمین کیتابچاسین
واراقلا باخ
گٶر کی آنجاق
هئچ دردیمی, هئچ آغریمی
محکوم اینسان دردلریندن
آییریبان بولمه میشه م
من اوزومو, اوز ائلیمی
یاخین, اوزاق اینسانلیقدان
هئچ ده ارتیق سئومه میشه م
من یاغلیمی, یاوانیمی
هر یئردنسه, هر ائلدنسه
اولور اولسون, هر گون هر آن
آج یالاواج اینسان ایله ن
بولمک لییه حاضیر اولوب
بو سوزومده صادیق دوروب
تا وارلیغا دایانمیشام
لاکن هله, یازیق دونیا
«میللتچیلیک» خولیاسینا
عینادینا داوام ائدیر
«اومانیزمی» سایان کیمدی؟
اینسانلیغا باخان کیمدی؟
حیاتی و یاشاییشی تکجه اوزو اوچون آختارمیر شاعیر :
من تک ئوزوم دئییله م,
خالقیمین, ائللریمین
نبضی من ایله ن وورور.
هر قلبیم چیرپینارکن,
کوکسومده بیر اوره ک یوخ,
میلیون اوره ک چیرپینیر,
من او کپنه یه م کی,
دونیادا حیات آدلی
شٶعله یه وورولموشام
یانسام دا باکیم یوخدور
ازلدن بو سئودادا
یانماغا دوغولموشام
آزربایجان و فارس شئعرینین هر ساحه سینده شئعر یازان و حتتا شاه اثرلر یارادان شاعیرلر چوخ اولموشدور. آنجاق خالقا میللی شوعورو آشیلایان, گئچمیشینی و گله جه یینی بو قده ر گوزه ل آنلادان شاعیر یوخ درجه ده آز اولموشدور. اوزه للیکله گونئی آزربایجاندا پهلویلر دوورونده حاکیم اولان بوغونتولو هاوادا فارس شووئنیزمینین موطلق حاکیمییتی دٶورونده. سهند بیر شاعیر اولاراق, وطنینی آزاد, خالقینی خوشبخت گورمک ایسته ییردی.
سوندا سوزلریمی سهندین یاخین دوستو و همکاری بیزیم گورکه ملی یازیچیمیز رحمتلیک گنجعلی صباحینین سهندین وفاتی موناسیبتیله یازدیغی بیر پاراگرافلا بیتیرمک ایسته ردیم:
« افسوس کی آمانسیز اولوم اونو آزادلیغین ایلک باهاریندا سهند, ساوالان, حئیدربابا داغلارینین اتکلری لاله یاسمنله دولدوغو, کهلیکلری قاققیلدادیغی, بولبوللری چهچه باشلادیغی زامان, او بویوک اینسانی, شئعر و ادب شاهینی بیزدن آییردی, آنجاق او اولمه ییب, او آلوولاندیردیغی شئعر و هونر مشعله سیله اوزونه بیر ابدییت یارادیب».
بئله لیکله سهند (۲۲ فروردین ۱۳۵۸ ه.ش) اوز میللی آرزولارینان بیرگه بیزلردن آییریلدی امما اونون اولمه ز اثرلری ایله اولمه زلیکده یاشایان بیر کووره ک اوره کلی شاعیردیر.
اوزو دئدییی کیمی :
آنجاق ائلی اوچون یاشایانلارین
اولوب گئتمک ایله ن عومرو قورتولماز
اولومله حیاتدا بیر بوتونلوک وار
گول توخوم اولماسا, توخوم گول اولماز.
قایناقلار :
۱- وارلیق – بولود قاراچورلو سهند اوچون اوه زل سای – ۱۳۵۸ – تهران
۲- پیک آذر درگیسی- ایکینجی ایل ۱۶-اینجی سای – مرداد ۱۳۸۱ – زنجان
۳- شمس تبریز هفته لییی – سهند اوچون اوزه ل سای – ایکینجی نومارا- دوردونجو ایل – ۹۳-اونجو سای- ۳ اسفند ۱۳۷۹ – تبریز
۴- سهندیه-شهریار – ایران جام یایین ائوی – ۱۳۷۵
۵- تریبون درگسی- ۳-اونجو سایی- یاز ۱۹۹۸ – سوئد
