بابکین آندی- میکاییل رضاقولوزاده
یازار : " تؤرک دیلینی اؤیره نین، چونکو اونلارین حاکمیتی چوخ اوزون سؤره جکدیر." پیامبر اکرم
+0 چره جلی
بابکین آندی- میکاییل رضاقولوزاده
میکاییل رضاقولوزاده
آذربایجانین قاباقجیل معاریف خادیمی، گؤرکملی یازیچی و ناثیر، ایستعدادلی ترجومه‌چی میکاییل رضاقولوزاده 1905-جی ایل مارتین 17-ده باکیدا آنادان اولموشدور. میکاییل رضاقولوزاده شاعیر، ناثیر، ترجومه‌چی کیمی چوخ‌ساحه‌لی یارادیجیلیق یولو کئچمیشدیر. عالی پئداقوژی مکتبی بیتیردیکدن سونرا باکی مرکزی کیتابخاناسیندا مودیر ایشله‌میش، موسکوا دؤولت اونیوئرسیتئتینده آسپیرانتورانی اوغورلا باشا وورموشدور. آذرنشرده ترجومه‌چی، «اینقیلاب و مدنیت» ژورنالیندا مسئول کاتیب، «آذربایجان» ژورنالیندا باش رئداکتور موعاوینی وظیفه‌‌لرینده چالیشمیشدیر. ادبی یارادیجیلیق فعالیتینه 1923-جو ایلده چیخان «موعللیم» شعریله باشلایان میکاییل ریضاقولوزاده، عئینی زاماندا، «گنجلیک» نشریاتیندا، «گؤیرچین» ژورنالی رئداکسییالاریندا دا چالیشمیشدیر. اونون «قارانقوش یوواسی» (1945)، «آغ دانا» (1945)، «ائل گوجو» (1948)، «قو گؤلو» (1955)، «اووچو ائلشن‌له قوچاق آیتکینین ناغیلی» (1956)، «نسیللردن نسیللره» (1965)، «اورکده ایزلر» (1969)، «قوش دیلی بیلن اورخان» (1972)، «یاز گونشی» (1977)، «ایلین یازی-ائلین سازی» و س. کیتابلاری اوشاق و گنجلرین سئوه‌رک موطالیعه ائتدیگی اثرلردیر.
دونیا خالقلاری ادبیاتی‌نین اونلارلا نوماینده‌لری‌نین اثرلرینی، او جومله‌دن ت.اولدریجین «آمئریکا مکتبلیلری‌نین خاطیره‌لری»، ر.کیپلینقین «ماۇقلی»، و.مایاکووسکی‌نین «سئچیلمیش شئعیرلری و پوئمالاری»، و.بیانکی‌نین «بیز چوخوق»، و.واسیلئوسکایانین «گؤی‌قورشاغی»، و.ق.بئلینسکی‌نین «سئچیلمیش اثرلری»نی، ای.س.تورگئنئوین «اووچونون خاطیره لری»، «آتالار و اوغوللار»، «عرفه»، آ.دومانین «اوچ موْشکئتوْر»، م.قورکی‌نین «اوشاقلیق»، ج.سویفتین «قوللیوئرین سیاحتی»، ل.ن.تولستویون «دیریلمه»، و.لاتسیسین «بالیقچی اوغلو»، ج.لوندونون «حئکایه لری»نی، ج.روْداری‌نین «چیپپوْلینوْ» و س. اثرلری آذربایجان دیلینه ترجومه ائتمیشدیر. نیظامی‌نین «ایسگندرنامه» اثری‌نین 1941-جی ایل ترجومه نشری ده اونا عاییددیر.
عومومیتله، ترجومه کیتابلاری‌نین سایی 60-دان چوخ اولان میکاییل ریضاقولوزاده «ه.هئینئ و فاشیزم»، «رابیندرانات تاقور»، «بایرون و موعاصیرلیک» و س. کیمی مقاله‌لرین ده مؤلیفیدیر.
میکاییل ریضاقولوزاده 1984-جو ایل نویابرین 10-دا باکیدا وفات ائتمیشدیر.
بابکین آندی
آنا-بالا بوخاری قاباغیندا اوز-اوزه اوتورموشدولار. آنا حسرتلی و مئهریبان باخیشلارینی اوغلونون اوزوندن آییرمیردی. ائله بیل کی، یئنه اوندان آیریلاجاغیندان، بو قاراشین اوزه، بو چاتما قاشلارا، بو آلا گؤزلره حسرت قالاجاغیندان قورخوردو. نئجه ده قورخمایایدی. ایندی 7-8 ایل ایدی کی، بالاسینی دویونجا گؤرمه‌‌میشدی. او، ساربانا نؤکرچیلیگه وئریلنده 9-10 یاشیندا بیر اوشاق ایدی. ایندی 17-18 یاشلی بیر ایگید اولموشدور. کاروانلا بیرگه شهرلری، اؤلکه‌‌لری قاریش-قاریش گزمیش، قیشین شاختاسیندان، یایین قیزماریندان اوزونون دریسی برکیییب سرتلشمیشدی. اونون جاوان اوزونده کیشیلره مخصوص قالین جیزگیلر عمله گلمیشدی. او، ایندی یئکه بیر کیشییه بنزه‌ییردیسه ده، آناسی‌نین نظرینده یئنه بالاجا، مئهریبان، دجل بابک ایدی. آنا چوخدان بری اورگینده بسله‌دیگی دادلی خیال و آرزولارینی اوغلونا بیلدیرمک ایسته‌ییردی. اونو راضی سالیب یانیندا ساخلاماق، عذاب و اذیتلرله دولو اولان عؤمرونون سون گونلرینی اوغلو ایله بیرگه کئچیرمگی آرزو ائدیردی. بو اومیدله آنا اوغلونا دئدی: - نه یاخشی اولدو کی، گلدین، اوغول... گؤزوم یوللاردا قالمیشدی. دئییرم کی، داها هئچ یانا گئتمه. آج-یالاواج دا اولسا، بو کاسیب داخمامیزدا بیر تهر دولاناریق... قونشوموز داش‌دمیر کیشی‌نین قیزی اولکر ده بؤیویوب... بابک آناسی‌نین اورگیندن کئچنلری دویدو. اونو بوش خیاللارلا یورماماق اوچون سؤزونو یاریمچیق قویوب دیللندی: - یوخ، آنا جان، من بورادا قالا بیلمرم. ائله بو " بیر تهر، آج-یالاواج دولانماغا " قاتلاشماق بیزیم ائویمیزی ییخیب... داها بسدیر... - بو سؤزلری سؤیله‌ینده، بابکین گؤزلرینده بوخاری‌نین آلوولاری عکس ائدیب پارلاییر، سسی کین و غضبله گورلاییردی. او، سانکی آناسینا یوخ، مینلرله آداما دئییرمیش کیمی، سؤزونه داوام ائتدی: - داها بسدیر، آنا... من ایراندان، عربیستاندان هیندیستانا قدر هر یئری قاریش-قاریش گزمیشم. آذربایجان تورپاغی هر یئردن برکتلی، آذربایجان اوغوللاری هامیدان غئیرتلیدیر. بیز نییه " بیر تهر، آج-یالاواج دولانماغا " قاتلاشاق؟ یوخ، من گئده‌جگم، آنا!.. گنج بابک اؤزو ده ایسته‌مه‌دن بو سرت، آمانسیز سؤزلری ایله آنانین کؤورک قلبینه توخونموش، اوغول حسرتی ایله یارالی قلبینی قاناتمیشدی. دردلی آنا هیچقیریقلی بیر سسله اینله‌دی: - اوغول، بس منه یازیغین گلمیرمی؟ منی قویوب هارا گئدیرسن؟ بابک آناسی ایله سرت دانیشدیغینی ایندی باشا دوشوب یومشاق، لاکین ایناملی بیر سسله دئدی: - ائله دئمه، آنا جان. آناسینا کم باخان اوغلون گؤزلرینه قان دامار!.. من سنی سئودیگیم اوچون بئله دوشونورم، آنا جان! من کارواندا 7-8 ایل چاروادارلیق ائتدیم. تبریزده اعمالاتخانالاردا ایشله‌دیم. آزدان-چوخدان قازانجیم وار. بیر اینک، 5-10 قویون-کئچی آلیب، سن دئین کیمی بیر تهر دولانا بیلریک. آنجاق صاباح خلیفه نین امیرلری ، ایرانین نایبلری اونو دا توتوب الیمیزدن آلاجاقلار. بس سونرا؟.. سونرا نئجه اولسون؟! یوخ، آنا جان، یاخشی اوغول گرک اؤزونو، اؤز آناسینی، اؤز کوماسینی دوشونمه‌سین... بیزیم ائلیمیز-یوردوموز وار، آنا جان! سنین‌ده، منیم ده بؤیوک بیر آنامیز وار - وطن! آنا جان، من سنی سئویرم، آنجاق وطنیمی ده سئویرم. بیل کی، عرب ایشغالچیلاری ایله ایران حاکیملری وطندن قووولمادیقجا... * * * بو زامان داخمانین قاپیسی شیددتله دؤیولدو، باییردان آت کیشنمه‌لری، ایت هوروشمه‌لری ائشیدیلدی. آنانین اورگینه قورخو دوشدو: بلکه اونلاری پوسوب اوغلونون سؤزلرینی ائشیتمیش، اونو توتماغا گلمیشدیلر... بابک یئریندن سیچراییب، ایناملی آددیملارلا قاپییا گئتدی. قاپی آچیلاندا گئجه نین شاختالی کولگی ایله برابر اوست-باشلارینی قار باسمیش 10-15 سیلاحلی آدام ایچری گیردی. گلنلرین باشچیسی ائو صاحیبلرینی آرخایین ائتمک اوچون دئدی: - قورخمایین، تانری قوناغی‌ییق... بابک جاوابیندا دئدی: - ندن قورخاجاغیق، عمی جان، واختسیز قوناقدان وارلیلار قورخارلار. بیر قورو جانیمیز وار، گلن دوست ایسه، اونا قورباندیر، دوشمنه ایسه اوجوز ساتماریق... دسته باشچیسی بوخاری‌نین و هیسلی چیراغین تیترک ایشیغیندا جاوان اوغلانی باشدان-آیاغا سوزدو و آستانادا اوست-باشی‌نین قارینی چیرپا-چیرپا دئدی: - ساغ اول، اوغلان، ایشین ده دیلین قدر اولسا، سنه بئل باغلاماق اولار... بابک بو سؤزلره جاواب وئرمزدن اول ائو صاحیبی کیمی قوناقلاری قبول ائتمگی لازیم بیلدی. او گلنلرین نه خلیفه، نه ده ایران مأمورلاری اولمادیقلارینی پال-پالتارلاریندان، دانیشیقلاریندان بیلمیشدی. حتّی بو باشچینی تانیمیشدی دا. بو گلن دسته باشچیسی باز قالاسی‌نین صاحیبی جنگاور جاویدان ایدی. جاویدان عرب و ایران حاکیملری‌نین ظولموندن ناراضی اولوب، قاچاق دوشنلری باشینا ییغیب، اؤز مؤحکم قالاسینا چکیلمیشدی. هردن‌بیر عرب-ایران حاکیملری ایله ووروشور، وئرگی ییغیب آپاران مأمورلاری و یا تاجیر کاروانلارینی سویور، آنجاق بؤیوک اؤلچوده موباریزه‌یه جورأت ائتمیردی. بابک اونو تانیدیغینی هله‌لیک بیلدیرمه‌ییب اونلاری ایچری چاغیردی و یئر گؤستردی: - بویورون، اوتورون، قیزینین، دینجه‌‌لین... قوناقلاردان بیر قیسمی یوخاری باشا - بوخاری‌نین یانینا کئچدی، قالانلاری دا داخمادا و حَیَطده کی سامانلیق و باشقا دالداناجاق یئرلرده یئرلشدیلر. قاری نیگارانچیلیقدان قورتاریب، ائو صاحیبی کیمی گلنلره دیل-آغیز ائله‌دی: - بویورون، اوتورون، - دئیه او ائوده اولان یورغان-دؤشگی قوناقلار اوچون دؤشه‌‌یه-دؤشه‌‌یه اوغلونا موراجیعت ائتدی: - هئچ بیلمیرم نئیله‌ییم، قوناقلارین یانیندا اوزوقارا اولاجاغیق... بابک آناسینا جاواب وئردی: - بیز نییه اوزوقارا اولوروق، آی آنا؟ بیزی بو گونه قویانلارین اوزو قارا اولسون. وطنیمیزین محصولو اؤزوموزده قالسا، بیزدن یاخشی یاشایان اولماز! جاویدان قاری‌نین ناراحات اولدوغونو گؤروب دئدی: - زحمت چکمه، آی آنا، ناراحات اولما. واختسیز گلن قوناق اؤز کیسه‌سیندن یئیر... - سونرا اوزونو بابکه توتوب علاوه ائتدی: - اوغلان، سنین آغزیندان قان قوخوسو گلیر. بو نه سؤزلردیر دانیشیرسان؟ بابک دئدی: - بوتون وطن تورپاغیندان قان قوخوسو گلیر، عمی جان!.. جاویدان جاوان اوغلانین حاضیرجاوابلیغینا و جورأتینه تعجوب ائدیب سوروشدو: - اوغلان، بو دیلاورلیگینه گؤره، باری الیندن بیر ایش گلیرمی؟ بابک سؤزون یئری گلدیگینی بیلیب اصیل مطلبه کئچدی: - ایش وار، ایش وار، عمی... بعضی آداملار 5-10 نفر عرب و ایران مأمورو ایله ووروشماغی و یا کاروان سویماغی بیر ایش بیلیر، آما... جاویدان بو سؤزلرین اؤزونه ایشاره اولدوغونو بیلدی. بیر آن غضبلندیسه ده، سؤیله‌یه‌نین هم ائو صاحیبی، هم ده جاوان اولدوغونا گؤره، غضبینی اوددو، اونا یومشاق بیر صورتده اعتیراض ائتدی: - آما دونیانی توتان خلیفه اوردوسونا قارشی نه ائتمک اولار؟ - هر شئی، - دئیه بابک اونون یومشاق جاواب وئردیگینی گؤروب داها دا جورأتلندی: - تبریز، اردبیل، زنجان و سایره شهرلرده کی اعمالاتخانالارین فهله‌لری، بوتون آذربایجان و ایران اکینچیلری خلیفه و حؤکومت مأمورلارینا، خانلارا، بَیلره نیفرت ائدیر، هامی جانلا-باشلا عوصیانا حاضیردیر. خلیفه و سارایین حدسیز-حسابسیز وئرگیلری هامینی جانا گتیریب... بوتون بو یوز مینلرله آداملارین باشی بیر یئره باغلانسا، ائل گوجونون قاباغیندا داغ دا دورا بیلمز. بو سؤزلردن سونرا جاویدان بابکین ساده‌جه جوشقون سؤزلر سؤیله‌ین بیر اوغلان دئییل، الیندن ایش گلن بیر جاوان اولدوغونو آنلادی. صؤحبتدن معلوم اولدو کی، او بوتون آذربایجاندا اولان قالالارین ان گیزلی یوللارینی، اوراداکی عرب و ایران قوشونلاری‌نین سایینی و وضعیتینی یاخشی بیلیر. جاویدان چوخدان بئله بیر کؤمکچی آختاریردی. او، بابک قدر جورأتلی دئییلدیسه ده، گؤزوآچیق بیر آدام ایدی. اونلار سؤزلشدیلر، سحر آچیلاندا بابک ده اونلارلا بیرلیکده یولا دوشدو. * * * (جاویدانین دوشمنی، عرب موستملکه چیسی ابو-ایمران باز قالاسی یولونو کسیب، پوسقودا دورموشدو. جاویدان اؤز دسته‌سی ایله گلیب کئچنده بیردن اونا هوجوم ائتمیشدی. جاویدانین دسته‌سی کیچیک و هوجومدان خبرسیزدی. لاکین بابکین چئویکلیگی، مردلیک و قطعی حرکتی سایه‌‌‌سینده ابو-ایمران مغلوب اولموش، بابک اوز-اوزه ووروشمادا اؤز الی ایله اونو اؤلدورموشدو. بو ووروشمادا جاویدان دا آغیر یارالانمیش و اوچ گون سونرا باز قالاسیندا اؤلموشدو). * * * سحر گونشی‌نین ایلک شفقلری ساوالان داغی‌نین قارلی تپه‌‌لرینی ظریف چهرایی رنگلره بویامیشدی. سیلدیریم بیر قایانین تپه‌‌سینده اولان باز قالاسی‌نین دؤرد طرفی پامبیق کیمی آغ و یومشاق قارلا اؤرتولموشدو. صاباح شفقینده آلماز دنه‌لری کیمی پاریلدایان قارین اوستونده بیرجه ایز ده یوخ ایدی. قالادان اطرافا شئیپور، زورنا-قاوال سسلری، نغمه‌لر یاییلیر، یاخین کنددن گلن صوبح آذانی‌نین اینیلتیسی بو گور سسلرین ایچینده بوغلوردو. قالادا شن بیر قوناقلیق مجلیسی گئجه دن داوام ائدیردی. بورادا چال‌ساققاللی قوجالار، پولادبیلکلی جاوانلار، چاتماقاشلی، بادام‌گؤزلو قیزلار-گلینلر ده واردی. اونلار کیشیلردن یاشینمیر، اونلارلا بیرگه اوتوروب یئییر-ایچیر، شن نغمه‌لر اوخویوردولار... بونلار ایسلام دینینی قبول ائتمه‌ییب، خلیفه‌یه و ایران حاکیملرینه قارشی عوصیان ائتمیش آذربایجان اؤولادلاری ایدی: تبریز، اردبیل، زنجان و سایر شهرلرین فهله و صنعتکارلاریندان، ایپک و خالچا اعمالاتخانالاری‌نین اوستا و شاگیردلریندن، آذربایجان و آران اکینچیلریندن عیبارت اولان بو ایلک بؤیوک عوصیانچیلار دسته‌سی بابکی اؤزلرینه سرکرده سئچمیشدیلر. اونون شنلیگینی ائدیردیلر. آرایا چؤکن قیسا بیر سوکوت ایچینده آذان سسی بابکین قولاغینا دینده، او دیک آیاغا قالخدی، ساغ الینی یوخاری قالدیریب، بیر آن دایاندی. هامی سوسوب اونو دینله دی. بابک گور سسی ایله سؤزه باشلادی: قارداشلار، ائشیدیرسینیزمی! - دئیه او بیر آن سوسدو. اوزاقدان، چوخ اوزاقدان اینیلتیلی فریاد کیمی بیر سس گلیردی. - لا ایلاهه ایللللاه... بابک گور سسی ایله داوام ائتدی: یئر اوزونون بوتون نعمتلرینی، خلیفه سارایی‌نین زینتلرینی، شاه قصرلری‌نین ثروتلرینی یارادان بیزیک، بیزیم قابارلی اللریمیزدیر... آند ایچیرم وطنیمیزین باغریندان فیشقیران سؤنمز اودلارا، آند ایچیرم دیک باشلی آزاد داغلاریمیز اوزرینده اوجالان ابدی گونشه، آنا یوردوموزون اوفوقلریندن بو یاد سسلری کسیلمه‌یینجه، بو قیلینج قینینا گیرمه‌یه‌جکدیر. بابک قیلینجینی چکدی، اونو باشی اوزرینه قالدیراندا مینلرله قیلینج اونونلا بیرگه قالخیب داغ باشیندان اوجالان گونشین شؤعله‌سسینده مینلرله شیمشک کیمی بیردن پارلادی
