نامهای حیوانات و حشرات به ترکی
یازار : " تؤرک دیلینی اؤیره نین، چونکو اونلارین حاکمیتی چوخ اوزون سؤره جکدیر." پیامبر اکرم
+0 چره جلی
1) حشرات
قوُرد قوُش: حشرات موذی
بؤجک: حشره
آری: زنبور
بال آریسی: زنبور عسل
میلچَک:مگس (چیبین برگرفته از ترکی سومری)
موزالان: خرمگس
کَپَنَک: شاپرک ، پروانه
قاریشقا:مورچه
مئیرام قوُردوُ : خرخاکی
سولوُجان : کرم خاکی
تور آتان /هؤرومجک: عنکبوت
بؤوه : رتیل
کؤپَک: سگ نر
ائششَک:اُلاغ
اینَک:گاو
اؤکوز: ورزا، گاو نر
تَکه: بزنر
تویوُق:مُرغ
کووه ر: بز یکساله
دایلاق: بچه شتر
قیریق / کوروخ: کره الاغ تازه به دنیا آمده
قانجیق / دیشی: ماده
ائرکَک / اَرکَک: نر
قابان: گراز
دونوز: خوک
جئیران: آهو
مارال: مرال
چاققال: شغال
تولکو: روباه
قوُرد / جاناوار : گُرگ (در ترکی باستان: بؤری)
آیی:خرس
آخساق سیچانی: موش صحرایی
قاپلان / قافلان: پلنگ
دووشان:خرگوش
آسلان / آرسلان / اسلان : شیر
قوُش: پرنده
اؤرده ک: اُردک ، مرغابی
قوُتان: پلیکان
سئرچه: گنجشک
قارغا:کلاغ
گؤیَرچین: کبوتر
قیل قویروق : مرغابی تیز دُم
کَکلیک / کَهلیک : کبک
گئجه قوُشوُ: شب پره ، خفاش (یاراسا ، یاپالاق)
قارانقوش: چلچله ، پرستو
ایلان:مار
اوخ ایلانی: تیر مار
کَرتَنکه له: مارمولک
توسباغا: لاک پشت
6) آبزیان
بالیق: ماهی
ناققا: نهنگ
قوندوز: سگ آبی
اونورغالیلار: مهره داران
اونورغاسیزلار: بی مهره گان
جئیران =آهو
مارال= گوزن
اسلان/آسلان = شیر
قافلان = پلنگ
توغای = ببر
بارس =ببر
پورسوق = سمور
دونقوز = خوک
قابان = گراز
چاققال = شغال
کافتار = کفتار
قورد = گرگ
تولکو = روباه
دووشان = خرگوش
دگن = سنجاب
سووسار = موسوره
کرتنکله = سوسمار
اوغلان یولداشی = مارمولک
ایلانا آغی وئرن = ؟
بؤجوک = حشره
گووه = موریانه
بیره = کک
چکیره / چککیرته = ملخ
هورومجک = عنکبوت
تور آتان = عنکبوت
کپنک = پروانه
قون قون = سنجاقک
کیرپی = جوجه تیغی
توسباغا =لاک پشت
باغا = لاک پشت
قیرخ آیاق = هزار پا
بؤو / بؤی = رتیل
یان قیلیج = خرچنگ
ایری قویروق = عقرب
قولاغا گیرن = گوش خیزک
قورداق = کرم
شئه قورداغی = کرم خاکی
ایپک قوردو = کرم ابریشم
قولا گیرن =گوش خیزک
ننم اوغلو = کفش دوزک
فاطما ننه = کفش دوزک
قیققی = کفش دوزک
پاپیش تیکن = کفش دوزک
اینک = گاو ماده
اوکوز = گاو نر
کل = گاو نر بزرگ
جونگه گاو نر جوان
دانا گوساله
بیزوو = گوساله
دوه = شتر
قویون = گوسفند
قوزو = بره
قوچ = گوسفند نر
گئچی = بز
چپیش = بزغاله
سولوک = زالو
یاغان = فیل
پیشیک = گربه
سیچان = موش
ایت = سگ
بوقلمون: هشترخان تویوغو، هیندوشکا
پروانه: کپه نک، کله بک
پلنگ: قاپلان، قافلان
جیرجیرک: جیر ـ جئیراما
خرچنگ: قیرخ آیاق، یئنگج
خرس: آیی، آزیخ / خرس آبی: آیی بالیغی / خرس خاکستری: بوز آیی / خرس خرمایی: قونوز آیی/ خرس قطبی (خرس سفید): قوطب آیی ، آغ آیی / توله خرس: آیی بالاسی، آیی پوتاسی، آیی کوچویو
رتیل: بویهْ، بووْه
زنبور: آری، چیبینی/ زنبور خرمایی: ئششک آریسی، خوروز آریسی / زنبور سرباز: کئشیک چی آری / زنبور عسل: بال آریسی، بال چیبینی / زنبور عسل جوان: شاه بئچه، بئچه / زنبور کارگر: یشچی آری / زنبور گاوی: تورپاق آریسی / زنبور خوار: آری قوشو، جایلاق، آری یئیهن، آلا جهره (آلنی قارا، قیرمیزی باش، بوز) / زنبورک: زنبه رک، ده وه ؤستونده آپاریلان کیچیک توپ
سگ: یت، سوپا، کؤیک / سگ آبی: سویتی،قوندوز / سگ تازی: تازی، مه ره ز / سگ گله: چوبان یتی، قورد باسان / سگ ماهی: وزون بورون، نره، چؤکه بالیغی / سگ مگس: یت آریسی / سگ هار: قودوز یت، قودورموش یت، قودورغان / سگ هرزه: سومسوک یت / توله سگ: تولا، کوچوک، یت بالاسی
سمندر: کرتنجیک
سمور: دله، گلین جیک / سمور آبی: آبی قوندوز
سوسک: بؤجک، سوسری / سوسک آبی: سو بؤجهیی / سوسک طلایی: مای بؤجه یی / سوسک غلات: تاخیل بؤجه یی
سوسمار: کرتنکله، کلز، قایاقاپان
شپش: بیت
شغال: چاققال
شیر: آسلان، آرسلان / شیر آبی: دنیز آسلانی
عنکبوت: هورومجک، تورآتان، کوتول
عقرب:چایان
غاز: قاز / غاز وحشی: چؤل غازی، قوبا
قمری: قومرو (قوش)، قورقور
کانگورو: کئن قورو؛ کیسه لی حئیوان
کرم: قورد (قورت)، قوردجوق ، بؤجک، تیرتئیل، سوْوْکا / کرم ابریشم (کرم پیله): باراماقوردو، پیله قوردو، پیک قوردو، پیلک قوردو / کرم خاکی: سوخولجان / کرم شبتاب : آتش بؤجه یی، آتش قوردو، یشیلدان بؤجک، پاریلدایان بؤجک، ولدوز بؤجه یی، یشیلدا بؤجک، گئجه چیراغی / کرم غوزه خوار پنبه: پامبیق سووْکاسی، سووخا / کرم کدو: یاستی قورد، لئنت شکیللی قورد
کفتار:گورئشن
گراز: قابان، چؤل دونوزو، پورسوق
گوزن: سئغیر، سیغین، کئییک، جویور، جئیران، مارال
لاک پشت: تیسباغا (توسباغا)، باغا، چاناقلی باغا، کسی
مار: یلان / مار آبی: سو یلانی / مار زنگی: زینقیروولو یلان/مارعنکبوتی: گؤزلو کلو یلان/ مار ماهی: یلان بالیغی
مارمولک: قایا قاپان، کرتنکله
ماهی: بالیق / ماهی آزاد: قیزیل بالیق / ماهی اسبله: ناققا (ناخا) بالیق / ماهی پرنده: وچان بالیق / ماهی تاس: نره بالیق / ماهی یتان: چؤرپه / ماهی خاویار: وزون بورون بالیق / ماهی دودی: قورو بالیق / ماهی سفید: آغ بالیق، بؤلگه / ماهی شور: سیه نک / ماهی قرمز: تکیر / ماهی قزل آلا: قیزیل خاللی بالیق / ماهی کپور: چاپاق / ماهی کوسه: کؤپک بالیغی / ماهی کول: تینقا/ ماهی مرکب: باشی آیاقلی لار / اردک ماهی: دورنا بالیقی / اره ماهی: چوخ دیشلی بالیق / شاه ماهی: سولطان بالیق / شمشیر ماهی: قیلینج بالیق / مار ماهی: یلان بالیغی،یلان باش بالیق / ماهی خوار: بالیق ودان، قوتان، بالیق جیل (لار)، بالیق یئمیش(لر)
مرغابی: ؤردک / مرغابی سرسبز: یاشیل باش اردک / مرغابی وحشی نر: سونا
مرغان ماهیخوار: واغلار، بالیق وتان قوش لار
مرغک: قوش جوغاز، تویوق جوق
مورچه: قاریشقا، قارینجا / مورچه سواره: آتلی قاریشقا
نهنگ: ناققا، بالینا
هدهد: شانا پیپک، شینه پوپ، چینه پوپ، ککیل داراق، چاووش قوشو، هوپ ـ هوپ، هود ـ هود
1) حشرات
قوُرد قوُش: حشرات موذی
بؤجک: حشره
آری: زنبور
بال آریسی: زنبور عسل
میلچَک:مگس (چیبین برگرفته از ترکی سومری)
میغمیغا: پشه ( هونو / آغجا قاناد)
پیسپیسلی / پیسپیسدا: سوسک سیاه
موزالان: خرمگس
چَگیرتگه :مَلَخ
کَپَنَک: شاپرک ، پروانه
جوجو: ساس
قاریشقا:مورچه
مئیرام قوُردوُ : خرخاکی
سولوُجان : کرم خاکی
تور آتان: عنکبوت
بؤوه : رتیل
2) حیوانات اهلی
آت: اسب
دایچا:کره اسب
ایت: سگ
کؤپَک: سگ نر
ائششَک:اُلاغ
اینَک:گاو
اؤکوز: ورزا، گاو نر
کئچی / گئچی: بُز
چَپیش: بُزغاله
تَکه: بزنر
ائرکَج / اَرکَج :بُز نر
تویوُق:مُرغ
بیزوو : گوساله
کووه ر: بز یکساله
دایلاق: بچه شتر
قیریق / کوروخ: کره الاغ تازه به دنیا آمده
قانجیق / دیشی: ماده
ائرکَک / اَرکَک: نر
3) حیوانات وحشی
قابان: گراز
دونوز: خوک
جئیران: آهو
مارال: مرال
چاققال: شغال
تولکو: روباه
قوُرد : گُرگ (در ترکی باستان: بؤری)
آیی:خرس
کیرپی:خارپشت
سیچان: موش
آخساق سیچانی: موش صحرایی
قاپلان / قافلان: پلنگ
دووشان:خرگوش
آسلان / آرسلان / اسلان : شیر
4) پرندگان
قوُش: پرنده
اؤرده ک: اُردک ، مرغابی
قوُتان: پلیکان
سئرچه: گنجشک
قارغا:کلاغ
بایقوُش: جغد
قَره قوُش / قارتال : عقاب
قوزغون: لاشخور
لاچین: شاهین
گؤیَرچین: کبوتر
قیل قویروق : مرغابی تیز دُم
کَکلیک / کَهلیک : کبک
گئجه قوُشوُ: شب پره ، خفاش (یاراسا ، یاپالاق)
قارانقوش: چلچله ، پرستو
5) خزندگان
ایلان:مار
اوخ ایلانی: تیر مار
کَرتَنکه له: مارمولک
توسباغا: لاک پشت
6) آبزیان
بالیق: ماهی
ناققا: نهنگ
اسامی حیوانات ترکی با معانی فارسی آنها
جئیران، مارال، قیزال، کوپکر آهو:
آهو بره (بچه): جویور، اه یلیک
آهو ماده: ینک
اردک: ؤردک، بیلی
اردک ماهی: دورنا بالیغی
اردک نر: سونا
اردک وحشی: چؤل ؤرده یی
از انواع اردک ها: آینالی، گوله ین قوش، فیتله ین جوره، جوره
اسب: آت
اسب ابلق: گه ین آت
اسب اصیل: جنیس آت
اسب باری (بارکش): انک، یابی، یوک آتی
اسب به رنگ زرد و روشن: قولا
اسب بور: آل آت
اسب پروار: کوهلن آت
اسب رام نشده: قارا یهر، قولان، داش تولک
اسب آبی: دنیز آیغیری، دنیز آتی
اسب سرخ موی: کهر، کورن آت
اسب گاوی: قوشقو
اسب ماده: قولون لو
اسب مسابقه: جیدیر آتی
اسب نر: آیقیر
اسب یدک: کوتل
کره اسب: دایچا، قولون
الاغ: ئششک، ولاق، وزون قولاق
باز: توغان (دوغان)، سونقور، شونقار، شاهباز، قیرغی، قیزیل قوش، ال قوشو، ووچوقوش، لاچین، ترلان، باز
ببر: قاپلان
بز: کئچی
بز شش ساله: آزمان
بز کوهی: الیک، گییک، قارپاچا، داغ کئچی سی
بز نر: تکه، سییز، ئرکج
بز یکساله: چپش
بزغاله: کئچی جیک، وْغلاق
بلبل: بولبول
بلدرچین: بیلدیرچین
جغد: بایقوش، یاپلاق، گئجه قوشو، بایقو، یاراسا
گنجشک: سئرچه
جوجه: تویوق بالاسی، یاورو، قوش جوغاز، جوجه
جوجه پر در نیاورده: اتنه، اتجه، اتجه بالا، زیلغا، اتمتن، توکلسه میس قوش بالاسی
جوجه خروس: بئچه، چورپا، چولپا
جوجه مرغ: فره
جوجه تیغی: کیرپی
خروس: خوروز
خروس جنگی: دالاشقان خوروز
خرگوش: دووشان
خرگوش اهلی: آدا دووشانی
بچه خرگوش: دووشان جیق
خرمگس: موزالان، بویه لک، آت میلچه یی، گیگووون
خفاش: یاراسا، پالاز قولاق، گئچه قوشو
خوک: دونوز، دونقوز، پورسوق، قانماز
خوک آبی: سو پیشی
خوک بچه: چوشقا
خوک وحشی: قابان
روباه: تولکو، شله قویروق
راسو: میشووول
شاهین: یتی قانادلی، آلیجی، ییرتیجی، قوش
از انواع شاهین ها: قاراقوش، قارتال، قیرغی، توغان، دوغان، ترلان، سونقور، شونقار، کرکینجک، لاچین
شتر: ده وه
شتر ماده: آروانا، دیشی ده وه، هاچامایا
شتر نر: ئرکک ده وه
شتر نر جوان: بوغور
شترمرغ: ده وه قوشو
طاووس: توووز
عقاب: قارتال، قیزیل قوش، قارا قوش
قوچ: ئرکک قویون
قوچ وحشی: آرغالی، آرخا
قورباغه: قورباغا
قورباغه خشکیزی: قورقور باغالاری
بچهی قورباغه: چومچه قویروق
کلاغ: قارغا
کلاغ رنگی: زیبیل لیک تویوقلاری
کلاغ زاغی: دولاش، دولاشا
کلاغ سیاه: زاغ، قارقارغا، قوزغون
کلاغ سیاه و سفید: آلا قارغا
کبک: ککلیک، چیل
کبوتر: گویرچین
کبوتر چاهی (صحرایی): آلاباختا
کبوتر حرم: مچید و زییارت خانالاردا یاشایان گویرچین
کرکس: لئش قارتالی، ساققاللی قارتال، توغلو گورتون، چالاغان، قوزغون
گاو میش: جامیش، گامیش، کل
گاومیش دو ساله: آوارا، بالاق
گاومیش نراخته نشده (تخمی): کله، کل
نوزاد گاومیش: پوتوق
گربه: پیشیک، مستان
گربه آبی: سو پیشی یی
گربه پوست پلنگی: تکیر پیشیک
گربه کور: نانکور
گربه ماهی: خول بالیغی، ناققا، ناخا
گربه وحشی: قامیش پیشی یی، دله، واشاق، مییو پیشی یی، یابانی پیشیک
گرگ: جاناوار، قورد، قارا آغیز
گوساله: بوزوو
گوساله گاومیش: پوتوق، آوارا، خوتک / گوساله ماده: دوگه
گوساله نر: جونگه، دانا
گوسفند: قویون
گوسفند پشمی: یونلوق، یون وئرن قویون
گوسفند دنبه دار: دیمیق
گوسفند دو ساله: دویج
گوسفند گوش دراز: کوره قویون
گوسفند نر: قوچ
موش: سیچان
موش آبی: سو سیچانی
موش صحرایی: سیچووول، چول سیچانی، چول کسه نه یی
موش کور: کوسته بک
بر اساس فرهنگ فارسی ـ آذربایجانی زنده یاد استاد بهزاد بهزادی