حسن مجیدزاده ساوالان

شاعر حیاتی دگرلرین و رئال حادثه‌لرین، خلق عنعنه‌لرینین دولغون شکیلده انعکاسینا چالیشمیشدیر. او، یاخشی گونده ده، چتین، آغیر چاغلاردا دا خلقینین یانیندا اولماغی باجاران ملّتی‌نین سئوینجینه سئوینیب کدرینه کدرلنمگی باجاران وطنداش شاعر، وجدانلی ضیا‌لی‌دیر. شاعر صنعتکارلیقلا قلمه آلدیغی غزل‌لرینده ده اونو دوشوندورن، ناراحات ائدن ملّی مسئله‌لری مشکل‌لری، خصوصیله آنا دیلینه قویولان قاداغا‌لاری قاباردیر، بو محرومیتلرین چوخ چکمه‌یه‌جگینه، ظلم ائوینین نه واختسا برباد اولاجاغینا، ظالم‌لارین، ظلمکارلارین قوردوغو خانمانین اؤز باشلارینا اوچاجاغینا دا اینانیر: دایم یاشاییش اولدو بیزه بیر قارا دوستاق،
ال-قول یئرینه بنده وورولدوق دیلیمیزدن.
آنجاق بیلیرم، ظلم ائوی اودلانا‌جاق‌دیر
خلق عصیانی، ائل آهی، بیزیم نیسگیلیمیزدن. محض بو سببدن “ساوالانین شعرلرینی خلقین حسرت و هجرانی‌نین ادبی سالنامه‌سینین چوخ اوخونان صحیفه‌لری سیراسینا داخل ائتمک هئچ ده یانلیش اولمازدی”. ۱۹۴۵-۴۶-جی ایللر ملّی آزادلیق حرکاتینین یاتیریلماسی، ملّی حکومتین مغلوب ائدیلمه‌سی، انقلاب فدایی‌لرینه دیوان توتولماسی اونون یادداشیندا تاریخین قانلی صحیفه‌سی کیمی یازیلمیشدیر. ساوالان “آنا” پوئماسیندا محض ملّی دئموکراتیک حکومت مغلوب ائدیلدیکدن سونرا آذربایجاندا باش وئرن حادثه‌لری، جانلی شاهدی اولدوغو و آغریسینی ایللر اوزونو قلبینده یاشاتدیغی فاجعه‌لردن بیرینی-قهرمان آنانین اؤز ایده‌آلی اوغروندا جانینی فدا ائتمه‌سینی قلمه آلمیش‌دیر. شیار اوچون ادبیات بوتون تاریخی دؤورلرده خالقین یاشادیغی گئرچک حیاتین، بو حیاتدا باش وئرن یئنی کیفیت دگیشیک‌لیک‌لرینین، اونون دویغو و دوشونجه‌لرینین، باشیندان کئچن حادثه و اولایلارین بدیعی انعکاسی‌دیر. “دینله، گلین قایاسی” پوئماسی‌نین، آدیندان دا گؤروندوگو کیمی، مؤوضوعسونو آزربایجانین خالق افسانه‌سیندن آلسا دا، شاعر اثرده اوریژینال بیر سئوگی حکایه‌سی قورموش، قهرمانلارینین سیماسیندا اوخوجوسونو صاف و ادبی محبتین وارلیغینا ایناندیرماغا چالیشمیشدیر.
“باهار بایرامی” پوئماسیندا بوتون یارادیجی‌لیغینین باش موضوعسو وطن، آنا دیلی خلقینین آزادلیق، دویغولارینین ترنمو اولان ساوالان آذربایجان خالقی‌نین قدیم عادت عنعنه‌لرینه، تاریخاً یوردوموزدا خصوصی محبّت و جوشقونلوقلا قئید اولونان باهار بایرامینین اؤزل‌لیک‌لریندن و گؤزل‌لیک‌لریندن بدیعی دیلین قدرتی‌ایله سؤز آچمیشدیر. مین بیر رنگلی، مین ناخیشلی آنا طبیعتین اعجازکارلیغیندان گؤزللیگیندن سؤز آچدیغی پوئمادا موضوعنو یئنه ده عموم ملّی مسئله‌لرین اوستونده، اجتماعی مضموندا کؤکله‌ییر.
حاقی سؤیله‌دیگینه، حقیقتی یازدیغینا گؤره بؤیوک صابره رحمت اوخویور، آنجاق بیر خالق ماهنیسیندان اقتباس وئره‌رک “سن دئیه‌ن اولماییب هله، آرخا سو دولماییب هله، کؤهنه‌لیکدن چوخ شئی دورور، رنگی ده سولماییب هله” یازیر و اوخوجویا سطیرآلتی معنادا چاتدیریر کی قولونداکی بوخوو‌لاردان هله ده قورتولماییب آرزولادیغی گونلره قوووشماییب. XX عصرین II یاریسیندا، ایراندا، عینی زاماندا آذربایجاندا فورما‌لاشان ادبیاتدا دا بو مئیل‌لر داها آیدین گؤرونمکده ایدی. بو دؤور ادبیاتیندا بیر سیرا ماراقلی و مرکب پروسئس‌لر باش وئریردی. محض بو دؤورده یازیچی و شاعرلر خالق حیاتینا اوز توتور، اؤز اثرلرینده خالقین تاریخی کئچمیشینه، یاشانتی‌لارینا، عصرلرین سیناغیندان کئچه‌رک موجودلوغونو قورویوب ساخلامیش آغیز ادبیاتینا، فولکلور قایناقلارینا مراجعت ائدیردیلر. شفاهی خالق یارادیجی‌لیغی، خالق افسانه و روایت‌لرینین، ماهنی‌لارینین موتیو‌لری اساسیندا یارانان اثرلردن بیری ده ساوالانین “آپاردی سئل‌لر سارانی” پوئماسی‌دیر… اثر “خان چوبان و سارا” قدیم خالق افسانه‌سینین و بو افسانه‌نین ماهیتینی اؤزونده یاشا‌دان “آپاردی سئل‌لر سارانی” خالق ماهنی‌سینین موتیو‌لری اساسیندا یارادیجی شکیلده قلمه آلینمیشدیر. امکچی انسانلارین، سئوگی‌سینده، عشقینده پاک و سون نفسه دک صداقت‌لی اولان ساده زحمت آداملارینین پارلاق اوبرازلاری اثره خصوصی طراوت و اوخوناقلیق وئریر. بو انسانلارین قوردوقلاری عائله-اؤز بالاجا دونیا‌لاری صاف تمیز، لکه‌سیز، فرح‌لی‌دیر…
اثرده شاعر بو مقامدا قهرمانلارینین – گولنارلا سلطانین معنوی-اخلاقی گؤزل‌لیک‌لرینی، نجیب انسانی کیفیت‌لرینی، منصوب اولدوق‌لاری بوتؤو بیر خالقا مخصوص ملّی پسیخولوگیانین درین‌لیگینه دقتی یؤنه‌لدیر.
سئوگیلی‌سیندن آیریلیق سلطانی برک سارسیدیر، قدّینی اگیر. بوتون محبّتینی، مهرینی اونون امانتینه – بیرجه بالاسینا سالیر، اونا هم آتا هم ده آنا اولور. حسرتله بؤیومه‌سینی، توی ائدیب گلین کؤچوره‌جگی، وفا‌لی قادینینا وئردیگی سؤزون گئرچکلشه‌جگی گونو گؤزله‌ییر. هر گون سارانی کوره‌گینه آلیب چؤله ایشله‌مگه گئدیر. موغان چؤلونده قیر چیچک‌لری‌نین، اوتلارین و گول‌لرین قوینو سارانین یاتاغی، بالا‌لی جیران ایسه سود آناسی اولور. بئله‌جه، گول-چیچک قوخوسونون، اوت عطرینین، بؤجک نغمه‌سینین ایچینده بؤیویور، جیران سودو، صاف بولاق سویو ایچیر. نهایت، قیزلار بولاغیندان دا سو ایچیب یئتکین‌لشن سارا جیران کیمی بیر قیز، قنیره‌سیز گؤزل اولور. ائپیک-لیریک پوئمانین عنصرلرینی اؤزونده بیرلشدیرن بو اثرده ساوالان باش قهرمان‌لارلا یاناشی، اوریژینال یئنی بیر اوبراز دا جانلاندیریب-سارانین بؤیویوب بویا-باشا چاتماسیندا عوضسیز رول اوینایان مین بیر ناخیشلی، جلوه‌لی، فسونکار آذربایجان طبیعتی‌نین اوبرازینی… و آنا طبیعتین هر بوجاغی ناز-نعمتی قیزجیغازا سیمسار، آرخا-دایاق اولور. …ساوالانین “آپاردی سئل‌لر سارانی” پوئماسیندا حسرت و آیریلیغین نه قدر دؤزولمز، آغیر و چتین اولدوغونو اوخوجو دریندن درک ائدیر.
آردی وار