دینین ستونو ( نماز )

حاضرلایان: معصومه اسدی
نماز بوتون مسلمان‌لارا فرض (قطعی واجب) اولان عبادتدیر. عرب دیلینده¬کی “صلات” سؤزونون دیلیمیزده ایشلنن واریانتی‌دیر. “صلات” سؤزونون لوغوی معناسی “دعا” دئمک‌دیر. دینی آنلامدا نماز – شریعتده گؤستریلن معین عمل‌لر شکلینده تکبیرله باشلاییب سلاملا سونا چاتان اللها عبادت فورماسی‌دیر.
یئتکین‌لیک یاشینا چاتمیش هر بیر مسلمان اؤز عهده‌سینه دوشن نمازلاری قیلما‌لی‌دیر. قورانی-کریمده نمازین واجبلیگی باره‌ده بویورولور: “نماز مؤمن‌لره بللی واخت‌لاردا فرض (واجب) ائدیلمیشدیر” (نسا، ۱۰۳). عهده‌سینده اولان نمازلاری واختیندا قیلا بیلمه‌ین شخص سونرا‌دان دا اولسا، اونلاری مطلق قیلما‌لی‌دیر (قضا ائتمه‌لی‌دیر).
نمازلاری واختلی-واختیندا قیلان شخص آللاهین ان مهم امرینی یئرینه یئتیرمیش اولور. بو آدامین هم دونیادا، هم ده آخرتده الله‌دان مکافات گؤزلمگه حاقی وار. عکسینه، نماز قیلمایان یاخود بونا اعتنا‌سیز یاناشان شخص‌لر بؤیوک بیر امری پوزدوقلاری اوچون، قیامتده اللهین غضب و ناراضی‌لیغی ایله قارشیلاشا‌جاقلار. قوران آیه‌لریندن معلوم اولور کی، واجب نمازلاری یئرینه یئتیرمه‌ین، یاخود نمازا سایماز یانا یاناشان آداملار قیامتده عذابا دچار اولا‌جاقلار (مریم ۵۹؛). اسلام مقدس‌لری بیلدیرمیشلر کی، نمازا اعتنا‌سیز یاناشان شخص‌لره اونلارین شفاعتی شامل اولمایا‌جاق.
مسلمانلارا نمازین فرض (قطعی واجب) بویورولماسی هجرت‌دن اول – معراج حادثه‌سی زامانی باش وئرمیشدیر. حضرت محمد پیغمبر (ص) نمازین اهمیتی باره‌سینده دانیشارکن، اسلام دینینی بیر چادیرا، نمازی ایسه همین چادیری دیک و محکم ساخلایان دیره‌یه بنزتمیش‌دیر. حدیث‌لرین بیرینده بووورولور: “قیامت گونونده بنده‌نین عمل‌لری ایچینده ان اول یوخلانیلا‌جاق عمل نمازدیر”. پیغمبر نمازی “گؤزومون نورو” و “مؤمنین معراجی” (یعنی اللهی تانیماغا دوغرو یوکسلیشی) آدلاندیریردی. امام علی ابن ابو طالب (ع) مؤمن‌لری نمازا هوسلندیره‌رک دئییردی: “اگر بنده نماز قیلماق سایه‌سینده قیامتده اونا نه قدر مکافات وئریله¬جگینی بیلسه، باشینی سجده‌دن قالدیرماز”.
نماز قیلماق هم ساغلام، هم ده غیر-ساغلام انسان‌لارا، هم قوجا‌لارا، هم ده جاوانلارا، هم قوناغا، هم ده ائو ییه‌سینه، هم امنیتده، هم ده محاربه شرایطینده عینی درجه‌ده واجب‌دیر. چتین شرایطده نمازین قیلینما طرزینده مسلمان‌ارا معین گذشت‌لر وئریلسه ده، اونلار نماز وظیفه‌سیندن بوتؤولوکده آزاد ائدیلمه¬میشلر. مثلاً، خسته شخص آیاق اوسته ائدیلمه‌سی لازم گلن نماز عمل‌لرینی اجرا ائده بیلمیرسه، اونلاری اوتوراق حالدا، اگر بو دا ممکن دئییلسه، اوزانمیش وضعیتده یئرینه یئتیرمه‌لی‌دیر.
نماز بعضی خصوصیت‌لرینه گؤره باشقا عبادت نؤع‌لرین‌دن فرقلنیر. مثلاً، نماز قیلماقلا مشغول اولان شخص بو حالدا باشقا ایشلری یئرینه یئتیره بیلمز. اونون نمازا عایید اولمایان حرکت‌لر ائتمه‌سی قاداغان‌دیر. اما مثلاً، انسان اوروج توتدوغو حالدا، هم ده تجارت ائده بیلر دئمه‌لی نماز ائله عبادت‌دیر کی، انسانین تامامیله اونا تابع اولماسینی طلب ائدیر.
نماز قیلان شخص ظاهرده نمازا دقت‌لی اولماقلا یاناشی، داخلاً ده بوتون فیکیرلرینی نمازدا توپلاما‌لی‌دیر. بونا خوشو، یعنی آللاهین حضوروندا تواضعکارلیق و احترام حالی دئییلیر. نماز بعضی‌لری‌نین دوشوندوگو کیمی، ساده‌جه ایدمان نؤعو ده دئییل. نمازدا یالنیز بدن دئییل قلب ده اشتراک ائدیر. انسان آللاها شکر ائتمک و اونون راضی‌لیغینی قازانماق نامینه نماز قیلدیغینی قلبینده نیت ائدیر، سؤیله¬دیگی سؤزلرین (یعنی نمازدا اوخونان سوره، دعا و ذکرلرین) حاق اولدوغونو اؤز عاقلی ایله تصدیقله¬ییر، دیلی ایله بونلاری سؤیله‌ییب دیل عبادتینی یئرینه یئتیریر و حرکت‌لری ایله دئییلنلری تاماملاییر. بئله‌لیکله نمازدا، انسانین هم بدنی، هم ده روحو اشتراک ائدیر.
قوران کریمده آللاه-تعالی نمازین اخلاقی فایدا‌لارینا اشاره ائده‌رک پیغمبریمیزه مراجعت ائدیر: “قوراندا سنه وحی اولونانی اوخو و نماز قیل. حقیقتاً، نماز (انسانی) چیرکین و پیس عمل‌لردن چکیندیرر” (عنکبوت، ۴۵). نماز قیلان شخص مطلق اؤز داورانیشینا نظارت ائدیر، هر بیر حرکتین نماز روحو ایله سسلشیب سسلشمدیگینه دقت یئتیریر. بئله انسان نماز قیلمازدان اول گوناه ایش گؤرمز، همچنین، نماز اوستون‌دن دوروب گوناه ایشلرین آردینجا گئتمز. نظره آلاق کی، گونده‌لیک نمازلارین واختی مسلمانین گونونو بوتولوکده (صبح تئزدن آخشاما کیمی) احاطه ائدیر. دئمه‌لی، نماز قیلان آدام بوتون گون عرضینده اؤزونو پیس ایشلردن چکیندیرمه‌لی اولور.
گونده‌لیک واختین نظاملانماسیندا و انسانین دقیق، پونکتوال روحدا تربیلنمه‌سینده ده نمازین رولو انکار ائدیلمزدیر. مسلمان شخص نمازلارین قیلینما واختینا رعایت ائتمکله (چونکی هر نمازی اونا مخصوص واختین باشلانغیجیندا قیلماق بؤیوک ثوابدیر) دقیق‌لیگه اؤیرشیر. همچنین، او گونده‌لیک ایشلرینی نمازلارین واختینا اویغون اولا‌راق نظاملاییر، ایشین معین حسه‌سینی نوبتی نمازا کیمی یئرینه یئتیرمگه چالیشیر؛ بونونلا دا ایش گونو ثمره‌لی و برکتلی اولور.
نماز انساندا تمیزلیگه و پاکلیغا رعایتی گوجلندیریر. نماز قیلان شخصین بدنی، گئییمی نماز قیلدیغی یئر پاک اولما‌لی‌دیر. مثلاً، دیرناقلار واختیندا کسیلمه‌لی، قولدا کیر و لکه اولماما‌لی آیاقلار ترلمه‌سین و کیرلنمه‌سین دئیه تئز-تئز یویولما‌لی‌دیر.
فرض (قطعی واجب) اولان نمازلار گون عرضینده ۵ دفعه قیلینیر و ۱۷ رکعت حجمینده‌دیر: صبح نمازی – ۲ رکعت، ظهر نمازی – ۴ رکعت، عصر نمازی – ۴ رکعت، مغرب نمازی – ۳ رکعت و عشاء نمازی – ۴ رکعت. جمعه گونو جمعه نمازی‌نین قیلینماسی دا سوننولرده فرضدیر. بونلاردان علاوه، هم سوننولر، هم ده شیعه لر نافله نمازلاری‌نین قیلینماسی بؤیوک ثوابا مالک‌دیر.
گونده‌لیک نمازلاردان علاوه، بایرام نمازی آیات (خسوف و کسوف) نمازی، رمضان آییندا قیلینان تراویح نمازی، جنازه اوچون قیلینان جنازه نمازی، حج ده قیلینان طواف نمازی، حاجت نمازی کیمی نماز نؤعلری ده واردیر. بونلارین بعضی‌لری‌نین حؤکمو شیعه و سوننی مذهب‌لرینده فرقلنیر. مثلاً، آیات نمازی شیعه مذهبینده واجب اولدوغو حالدا، اهلی-سوننه مذهب‌لرینده تأکید ائدیلن سنت و حتی مستحب ساییلیر. شیعه مذهبینه گؤره، وفات ائتمیش آتانین (بعضی مجتهدلره گؤره آنانین دا) قضایا گئتمیش نمازلارینی قیلماق (و یا مزدلا قیلدیرماق) بؤیوک اوغولا واجب‌دیر. مستحب اولان خئیلی باشقا نماز نؤعلری ده واردیر کی، بونلارین قیلینما قایداسی موافق کتابلاردا ایضاح ائدیلیر.