سنی منه وئرمزلر…… نئینیم آمان، آمان…… ساری گلین…

حاضیرلایان:اکبر سعادت
…آنادیلیمیز:ساچین اوجون هؤرمزلر، گولو سولو درمزلر، ساری گلین…
بو سئودا نه سئودادیر، سنی منه وئرمزلر… نئینیم آمان، آمان… ساری گلین…
چوخلاری ائله ایلک سطیردن نه دئیه جگیمی، ندن دانیشاجاغیمی آنلادیلار. بلی، بو یازیمدا آذربایجانین قدیم و اسرارنگیز خالق ماهنیسی “ساری گلین”دن بحث ائدجم. او نغمه دن کی، میلیونلارین یادداشیندان یوز ایللر، بلکه ده مین ایلر اؤنجه دن بو گونه قدر آخا بیلیب، یول تاپا بیلیب. او نغمه دن کی، ائشیدنده روحو تمیزله ییر، لایلا کیمی، نی کیمی کؤنول اوخشاییر. آما ماراقلیدیر کی، تاریخی دقیق بیلینمه یه ن بو قدیم ائل نغمه سی نین قهرمانی حاقیندا آز بیلیریک. عومومیتله، ساری گلین کیم؟ چالیشاجام کی، “ساری گلین”ین کیملیگی باره ده الده اولان بیلگیلردن و آراشدیریلانلاردان اوخوجولاریمیزا تقدیم ائدیم.
*”ساری گلین” گونش ایمیش
کیمینه گؤره ساری گلین عادی قادین اولوب، کیمینه گؤره ایسه او اینسان اولماییب. یعنی، بو ائل نغمه سی اینسانا قوشولماییب. ائله حساب ائدیرم کی، ایکینجی واریانت گئرچه یه داها یاخیندیر. بو باره ده خئیلی آراشدیرمالار دا اولوب. تاریخچیلر، فولکلورشوناسلار، آراشدیرماچیلار بو باره ده یئکدیل بیر فیکیره گله بیلمه ییبلر. بو آراشدیرمالار ایچینده ان منطیقلیسی ده آراشدیرماچی-تاریخچی شاکیر قابیسسانلی نین فیکیرلریدیر. شاکیر قابیسسانلی یئنی بیر یاناشما قویدو اورتایا و اؤنجه کی آراشدیرمالارین یانلیش اولدوغونو ایدیعا ائتدی. هر حالدا اؤنجه کی و بوندان سونراکی آراشدیرمالاردا “ساری گلین”ین اینسان اولماسی باره ده توتارلی دلیل یوخدور.
سون زامانلاردا قدیم خالق ماهنیسی اولان “ساری گلین” حاقیندا چوخ دانیشیلیر. مئدیادا بو ماهنی حاقدا موختلیف ایدیعالارین ایره لی سورولمه سی نین شاهیدی اولوروق. بو گونه ده ک “ساری گلین” هم آذربایجان، هم ده خاریجی موغننیلر طرفیندن دفعه لرله سسلندیریلیب. ماهنی هم خالق ماهنیسی کیمی، هم ائسترادا ماهنیسی کیمی دفعه لرله آرانژیمان ائدیله رک موختلیف طرزلرده ایفا ائدیلیب. دوزدور، خالق ماهنیسی نین اَییلیب-بوکولوب بیابیرچی حالا سالینماسی نین قطعیییاً طرفداری دئییلم، “خالق ماهنیسی ائله اؤز اوسلوبوندا اوخونمالیدیر” دئیه دوشونورم. بس تک موغننیلر طرفیندن دئییل، بیر چوخ اونلو بالابان، نئی، توتک، زورنا ایفاچیلاری نین دا مهارتله ایفا ائتدیکلری بو مؤحتشم ائل نغمه سی نین سیرری نده دیر؟ ندن اونو دینله ینده اینسانین ایچی تیتره ییر، ندن او ماهنی ائشیدیلنده کؤوره لیر آدام؟ سیرری ندیر بو اؤیکونون؟
آراشدیردیقلاریمدان گلدیگیم نتیجه بئله اولدو:”ساری گلین” ماهنیسی نین اصلینده اوچ قهرمانی وار.
۱٫ گونش – یعنی، ساری گلین.
۲٫ سئوگیلی – نازلی یار.
۳٫ اؤز عشقینی ناغیل ائدن عاشیق. عاشیق اؤز سئوگیسیندن و سئودیگی قیزدان دانیشیر ساری گلینه..
۱٫ ماهنیدا دئییلن “ساری” یوخ، اصلینده “ساری” اولمالیدیر. “ساری” قدیم تورک سؤزو اولوب گؤیده حرکت ائدن، بیزه سیرایت ائدن، بیزه حیات ائنئرژیسی وئرن گونش دئمکدیر.
۲٫ “ساچین اوجون هؤرمزلر”– بو قادین ساچی دئییل، گونش شوعاعلاری نین معناسینی وئریر، اونو نئجه هؤرمک اولار؟
۳٫ ساچین تئلی نین ساییلماسی، هؤرولمه سی، عومومیتله ساچین مدحی تکجه “ساری گلین” ده دئییل، باشقا ماهنیلاردا دا وار. مثلاً: تبریز اوسته ماراغا، تئلین گلمز داراغا… بو ماهنیدا دا گونشین تئلیندن دانیشیلیر. دئمک، “ساری گلین” اؤیگوسو ده گونشه، اونون وصفینه ایستیقامتلنن ماهنیلارداندیر.
۴٫”گولو سولو درمزلر” گونش چیخمادان گولو درمک اولماز معناسینی وئریر. باغچیلیقدان بیر آز آنلایانلار بیلیر کی، گول-چیچگی هئچ واخت شئهلی-شئهلی درمیرلر…
۵٫”نه اولایدی گؤریدیم نازلی یارین اوزونو، ساری گلین…” – دئییلیر ماهنیدا. یعنی ساری گلینه – گونشه موراجیعت ائدیلیر کی، نازلی یاریمین اوزونو گؤرمک ایسته ییرم. دئمه لی ساری گلین، یعنی گونش نازلی یار دئییل، یار باشقاسیدیر.
۶٫ بو سئودا نه سئودادیر، سنی منه وئرمزلر، نئینیم، آمان-آمان، نئینیم، آمان-آمان، ساری گلین – ساری گلیندن ایمداد دیله ییر عاشیق، دردینی سؤیله ییر، علاج ایسته ییر…
۷٫ “آشیق ائللر آیریسی، شانا تئللر آیریسی، بیر گونونه دؤزمزدیم، اولدوم ایللر آیریسی” – عاشیق ساری گلینه دردینی آنلادیر – اگر نازلی یار ساری گلینسه، او زامان نییه عاشیق دئییر کی، “اولدوم ایللر آیریسی”؟ آخی گونش هر سحر گؤرونور، عاشیق ایستسه ده اوندان آیری قالماز. هم ده ساری گلی نین اینسان اولمادیغی فیکرینه اساسلانساق، او زامان آیدین اولور کی، عاشیقین آیری قالدیغی یار باشقاسیدیر. یعنی، ماهنیدا عاشیقدن باشقا داها ایکی صورتین اولماسی آیدین اولور.
“آوازین یاخشی گلیر…..”
خاطیرلایارسینیز یقین، ائرمنیستان پرئزیدئنتی سئرژ سارکیسیان و تورکییه پرئزیدئنتی عبدالله گول بورسادا شام یئمگی زامانی “ساری گلین” خالق ماهنیسیندان دانیشمیشدیلار. شام یئمگی واختی “ساری گلین” ماهنیسی سسلندیریلمیشدی. گولله سارکیسیان آراسیندا بئله بیر دیالوق باش توتموشدو:
عبدالله گول: “ساری گلین” بیزده آنونیمدیر. سیزده ده ائله دیرمی؟
سئرژ سارکیسیان: “بلی، بیزده ده آنونیمدیر. ساری بیزده داغ دئمکدیر. یعنی، داغلی قیز معناسی وئریر”.
سارکیسیان بو سؤزو دئیندن سونرا گولومسیه رک بئله دئییب: “جناب گول، گؤرورسونوزمو؟ تورکولریمیزین، ماهنیلاریمیزین و یئمکلریمیزین نه قدر اورتاق بیر دادی وار… ”
سارکیسیانی آنلاماق اولار، ائرمنیلر بدبخت، رذیل، اوغرو و باشقاسی نین یاراتدیقلارینا مؤحتاج بیر میلت اولدوغوندان هر شئیی منیمسمک پسیخولوگییاسی ایله یاشاییرلار. ع.گولو ایسه هئچ آنلاماق اولمور. آدام بو ماهنی نین آذربایجان تورکلرینه مخصوص اولدوغونو یاخشی بیلیر. آما سیاسی ماراقلار نامینه تورک میلتی نین مدنی ثروتینی دوشمنین منیمسمه سینه شرایط یارادیر.
یادیما دوشموشکن، بیر شئیی ده دئییم. تورکییه ده قتله یئتیریلن ائرمنی ژورنالیست هرانت دینکین ایستانبولداکی آنیم مراسیمینده ده هر ایل عئینی شئیی ائدیرلر، آذربایجان تورکوسونو ائرمنی ماهنیسی کیمی بیر ائرمنینین آنیم مراسیمینده سسلندیریرلر. (گؤره سن، بو ائرمنیلرین اؤزلرینه عاید نورمال بیر ماهنیلاری یوخمو؟ دئیه سن یوخ! اگر اولسایدی، قونوم-قونشوسونون مدنیتینی اوغورلاییب “منیم” دئمزدیلر…)
اوسته لیک، بو آنیم مراسیمینی تورکییه تئله کاناللاری دا گؤستریر، بیر تانری بنده سی تورک قارداشیمیز چیخیب دئمیر کی، بو تورکو آذربایجان تورکلرینه عاید، هانسی سببدن بیر ائرمنی مراسیمینده اوخودولور؟ بوتون تورکییه جومهورباشکانی کیمی دوشونور دئیه سن، “ساری گلین”ای آنونیم دئیه تقدیم ائدیرلر.
میللی منشایی شوبهه لی اولان سئدا سایان کیمی بیر موغننیجیک ایسه، جانلی یاییمدا بیر ائرمنی سئیرچی نین “ائرمنی خالق ماهنیسی ساری گلین”ی سیفاریش ائتمه سی اوزرینه آذری قیزی گونئلین اعتیراضینا ایمکان وئرمه مکله اؤزونون کیملیگینی اورتایا قویور. بورادا یئنه ده سئدا سایانی آنلاماق اولار – آدامدا ائرمنیلره ژئنئتیک و یا سیمپاتیک سئوگی وار.
آذری قیزی گونئل ایسه میلیونلارین ایزله دیگی جانلی تئله یاییمدا ککله یه-ککله یه بونو تکذیب بئله ائده بیلمه دی. “سئدا سؤزومو کسدی” بهانه سی یئرینه دوشمور، چونکی جمعی بیرجه قطعی جومله ایله مساله یه سون قویماق اولاردی. لاکین لازیمی ساواد سویییه سی نین چاتیشمازلیغی و سیاسی حاضیرلیقسیزلیق بونا انگل تؤرتدی.
“ساری گلین”ی ائرمنیلشدیرن تورک.