آذری دئلینده قرآنین تجویدی_1



عشقیم چکوبدی بیر ایشه من اهتمام ائدم

           الله کمک لیق ایلیه احسـن تمـام ائدم

اوّلده هو دیوب اونی امداده سسلیَم

          اوندان رسول اکرمه ده بیر سـلام ائدم

هَمده حضور حضرت مولایه یالوارام

           اولادیــنه اراد تلی احتـــرام ائدم

قصدیم بودور یازام ائله سُوز که یازیلمیوب

          گرچه چتیندی حوصله  ایستیردوام ائدم

تجویدی شعره چکماقا چوخ مایل اولموشام

         نظمه چکوب بو علمیده صاحب نظام ائدم

شاعر ده اولماسام یازارام قلبیمین سوزین

           بوایشـده ده گرکـدی ادای کلام ائدم

بیر جور یازام که هامّی ائده استفاده سین

          سو تک روانلیا  هامّی شُرب مـدام ائدم

ئُورگَشتیگی هلال تک اولسا  عزیزلرین

     منده  بو  علمیلن   اونی   ماه  تمام  ائدم

ایولرده ئورگشه ، هامولار شعریلن بونی

               ایولر نه ایو که روضه دار السـلام  ائدم

اونلار که آیه آیه بو قرانی ئورگنیر

          منده  لبین بو سوزلریله  لعـل فام ائدم

توفیقیم اولسا گر بو ادای وظیفه دور

           حاشـا که ایستیَم ئوزومـی نیکنام ائدم

وار دور امیدیم حافظ شیرین سخن کیمی

         هر یرده نقل  مجلس یاقوت خـام  ائدم

با عرض معذرت که چوخ اُولدی مقدمم          

            من راضی اولمارام بئله طول کلام ائدم

آلاّهه وئردیگی بو روان طبعه شکر اولا

      طبعیم جُوشوبدی یاخشی دی که طبعی رام ائدم

چون قول وئرموشم سوزین حقی ادا اولا

             مخلوقی راضـی  ایله که خالق رضا  اولا

هر بیر دیلین یازماقینا وار نچه حروف

           لازمدی قران اورگشنده بونا آشـنا اولا

دُورد سُوز عرب دیلینده یازیلماز روانلیاق

         «گچ پژ»دی ذهنه  تاپیشیریلا  جابجا اولا

اُون سُوز  عربده بیزلریلن وار تفاوتی

         لحـن عرب  بولاردا  گَرَک  برمـلا اولا

«ثاء»دور دیلین اوجوندادی «حاء»دور بُوغازدادور

          «ذال»ی گوزل  دیر ازیلَـن بیر بالا اولا

«صاد»سین کیمی ولی سسی بیر آز قالین چیخار

      «ضاد»ین چتیندی مخرجی  سعی ائت ادا  اولا

اوست انگیمیزده دیل دیه جاق آزی دیشلره

             فارسـی دیلینـده آدلاری دا آسیا اولا

«طاء» تاء کیمی دی، لیک  قالین دور بوتاء

         قُوزا دیلیوی ویر داماقا  قویمـا  تاء اولا

«ظاء»ذال کیمی دی دیل دیه جاق اوست قاباق دیشه

           قالین دی امّا مخـرجه قویمـا هوا دولا

«عین»ونده مخرجی بوغازین اُورتاسیندا دور

         نرم  حالتینده ایلـه  اداء  قویمـا آ اولا

«غین»ونده مخرجی ایله خاءین یانیندادور

         امّا بوغازه سورتمه  اُونی قویما خاء  اولا

«واو»ین دَه فرقی دیل دوداقا دئمگیندَدور

        یعنی دوداق  اوّل یغیشا  سوندا واو  اولا

سوره باشیندا  رمزی حروفلار« مقطّعه»

           قطعه به قطعه هر بیری تک تک ادا اولا

الله منه عنایت ائله بی بدل یازایم

         تجویده باشلورام اونی بوندان گوزل یازیم

فرق ایلَمَز نه وزنده اولسا وزین اولا

         هر بیتـی بیر سوز ئورگده  هم  دلنشین اولا

چون بو عِلمده شرح اولا زیر و زبر گرک

             شعـرینده وزنینی دگیشم مختصـر گرک

 فتحه نین آدی بیزیم دیلده زَبَر

          کسره« زیر» دورضمه« پیش»اول با خبر

فتحهٌ بیر یول اچیلماق معناسی

          کسرهٌ بیـر دفعه  سینـماق  معناســی

ضمّهٌ یعنی یغیلماق بیر یئره

          فتحــه،کسـره،ضمّه  نی  یاز  دفتـرَه

آدلاریندان معناسی معلوم اولار

           «مفتوح»و«مکسـور»یله «مضموم»اولار

«واو»،«الف»،«لام»،«یاء» حروف والی دور

           آدلاری آسـان  چتین اعمــالی  دور

چون اُخونمازلار علامت اُولماسا

            آزدیرار ذهنــی مهارت اُولمـــاسا

«واو»،«الف»، «یاء» پایه اُولسا همزیه

           «لام»ده یتسـه  حـــروف شمسیــه

«واو»و«یاء» اُولسا  الِفین پایه سی

        همزه ی وصلیــن  وسطده   گَلمه  سی

همزه ی وصلین یانیندا مدّی لر

           همــده آلتی سُوزده  واو  مــدّی لر

الف جمع، بیـر آدی دا فــارقه

            دقّـت ایستــلّر مهـــارت سابــقه

آلتـی سُوز که یازدیم ای اهل ولا

            «سَأُوریکُــم» دور «اُولئــک»،«اُولا»

بیرده «اُلات»«اُولوا» همده اُولی

            واردی واو مــدّی امّا حــذف اُولی

شرح ائدیم اوّل حروف مدّینـی

          شرح  وئرّم  سوندا مدّیــن حدّینــی

«مدّ» دن منظور ،اوزالدون سوزلری

            «قصــر»ده امّا ، اُوخونسون ئوزلـری

ساکنیلن، همـــزه دور مدّه سبـب

        بیرده تشـدیدی،   بیــلوب   اهل ادب

گر«الف»وار فتحه لی سُوز دن سورا

          «یا»اولا گر کســره  لی سوزدن  سورا

«ضمّه»لی سوزدن سورا اولسا ئوزی

           بو«الف»«یا»«واو»،اولار مـدّی  سُوزی

یاخشیدور مدّین بولاخ اندازه سین

        دوز گِئـداخ تا  که تلاوت  جـادّه  سین

مدّیلر ده چوخلی دقت ایلیــون

          چکمگین  حــدّین رعایت  ایلیــون

مدّی سوز لر ده علامت یوخد ی گر

             قاری اُونــدا مدّ وئرمزآز مگــــر

«متّصل»ده طولی وار دورت «آ» سسی

            «منفصل» ده ایکـی «آ»  اندازه سـی

متّصلده «همزه»،«مد» بیر کلمه ده

            منفصلــده هر سنــد بیر کلمــه ده

«عارضی»مدّین بیلون اندازه سی

          ایکی یا اوچ یا که دورت «آ» دور سسی

مدّلرده یعنی واردور بیر اصــول

         تمرین اِئدسُون   سنده  اِیلرسَـن قبـول

بو «الف» هر یئرده امّا «آ» دگل

         اُوندا که سوز  «حرف استعـلی»  دگـل

هاردا استعلالی سوز دن دالدا دور

           «آ»دی«راء» دن  دالدا  بو حالـدا دور

«یاء»مدّی «ای» دی «واو» مـدّی «او»

          هم اُو هر یئرده  اُوجــوردی  همده بو

حرف استعلا دی«صاد»«ضاد»«طاء»«ظاء»

         «غین»یلن« قاف» ای عزیزیم ، بیرده «خاء»

شرح ائدیم  الآن  الفـــی  همزه نـــی

           گوزلریم نوری ائـــدیم آگه سنــــی

همزه باغلار  بول  نفس چکمـــگ یولون

       چکمـگ اُولماز  همــزه نی   آگـه  اُلون

امتحـــان ائت «إنَّ» یا «أکبـــر» بیور

         سوندا ســن بیر دفعــه ده  «ءاخر» بیور

«آ» علامـت دور علامــــت ایستَمَز

            هاردا  تـک گورسـون تلاوت ایستَـمَز

همزنین چوخ بنـذری واردور مُو یَـه

            چون اُونی آیـری آغاج قـووزار گویَه

دورت دور همزه اگلشن یئر ترکی سی

           فارسی دیل ده پایه سی یا کرسی سـی

همزه یه وار چوخلی یئرده احتیاج

           اوّلـی ساکن ســوزی، ایلــر  علاج

چون محال دورباشلالاماق ساکن سوزی

         همزه وئر ساخ  جورلیَر لاکـن  سـوزی

«دُخُلُوا»نی همزه ایلر «أُدخُلُوا»

           حذف اُولار گر اُولسـا «یا قومِ أدخُلُوا»

بعضی یئرده قطع دورهمزه آدی

            ایمدی  اوّل  دوریئــری یا اُورتـادی

قطع ده واردور همیشه فتحه سی

            وصل دور گراُولسا  کســره ضمّه  سی

قطع دور آدی اُونون« أرسلنا» دا

             قطع دور اُولســا «لَقَد أرسَلنــا» دا

همزنین قطعین دئدیم وصلین دئدیم

           التقاء ساکنینـــی   شـــرح  ائدیم

همزه ی وصله یتیشسه مدّی لر

             چون اُولار دا همــزه ده سـاکن دیلر

بیر بیر ه اصلاً تُوخونماز لار بیلون

            مدّی لر اُوندا اُوخنونمـازلار بیــلون

یتسه تنوین همز ه ی وصلـه   اگر

           ایکــی ساکندن ائله بیر «نون»  گَلـر

اُولسا «لَهواً» سونکی کلمه «أنفَضُوا»

            ســن تلاوت ایله لــهوَنِ نفضُـــوا

همزه ی وصلین  دالیندا اُولسا «لام»

            فتحـــه وئر سنده  همیشه والسّـلام

کلّ أسماء یعنــی إبنُ إســـم ده

         وار همیشـــه  کسره سی   بو قسمده

همزنین احکامینــی افعـــالده

             ایله اجرا بیـله  بیـــر منـــوالده

همزه دن چون  سونکی سوز ساکن گلر

           ساکنه یوخ سونکـی  حرفه ،قیل نظـر

اُولسا اُوندا فتحه ،کسـره ،کسـره وئر

         اُولســا امّا ضمّه سـی ، گر  ضمّه  وئر

سوز قالار ناقص بو اعلام اُولماســـا

           بو «اُ»دان دالــدا  اگر لام اُولمــاسا

بیل گلن هر یئـرده دور «او»   دور  آدی

            بیر مثـــل بو کلمـه ی «اُوذینا» دی

امّا لام دان سونکی سوز «یاء» دور اگر

        یاء ین اوستــه  خردا  بیـر «آ»  دور اگر

اولسالار با هم مع الاشباع اُوخـــی

            بیر مثل دور کلمــه اُولَی ، اُوخــی

وار الف مدینونن ده پایــــه سی

           «واویله»« یاء»دور،ولـی «آ» دور سسی

یازماق اُولماز چون واوین هر کلمه سین

          ساخلا یادینده بو خواهـر کلـــمه سین

«یاء» ده موسی دی سن موسا اُوخی

           یازماقی عیسی دی سن عیســا اُوخی

«یاء» و«راء» و«میم»و «لام» و«واو»و «نون»

           دیب دیبه یازسون  اولالّار« یـرملون»

«نون ساکن» حکمی دورت  حالت ده دور

            ایله «تنوینـــده» اُو کیـــفتّده دور

تحویل ال فکرون اگر آمـــاده دور

         تنوینون اوچ شکلی  وار نون  ساده دور

نصب «اً» دور جـــرّ « اٍ» دور رفـع«اٌ »

            یرملونــه  یتسلــر ادغام ائــدون

امّا ، هر یئرده حروف حلقــــی وار

            ایلیـون« تنوینـی» « نونی» آشـــکار

حرف« حلقــی » ده بولاردور یا اخــــا

     « هاء»و« همزه»« عین» و« حاء»دور«غین »و« خاء»

« باء»  ه  یتسه قلب  میم اولســون گرک

         قالـموش اُون بِــش حرفده اخفاء  گلک

________________________________________________________________________________

آذری دئلینده قرآنین تجویدی_2


ادغامون دا وار « یمون» دا غنّه سی

           « لام»و« راء»دَه یوخـدور امّا غنّه  سی

« غُنّه»سس بورنون اچیندن گلمه دور

           قار ی نین بیر شرطی غنّه بیلمــه دور

« اخفاء» نونی،تنوینـی گیزلتمه دور

           « قلقله» امّـا ، سُــوزی  تَرپَتمـه دور

قلقله بئش سُوز ده وار ائتسون سئـوال

« قاف»دی« طاء»دی« باء»دی « جیم»دوربیر ده« دال»

هر زمان بو قطب جدّ ، ساکـــن گَله

            قلقله حکمینـــده،سن اجــراء ائله

غنّه نین « نون ،میم»دَه چوخ اجراسی وار

            ادغامیــن دورت یئرده استثناسی وار

«دنیا»«بنیان»«صنوان»و«قنوانیده

            قـــــاری ادغام اِیلَمَز قــرآنیده                       

« میم ساکن»هار دا وار حکمین تانی

          یاخشی دور ئورگَشمگون قارداش جانی

وار دور اوچ حکمی یازوم با لاختصار

        میم ده ادغام ،با ء ده گیزلتمک،قالاندا آشکار

 یازمــو شام اوّلده استعـــلا لری

           تفخیم اُولسون  آرتـرون امّـا « لر»ی

یعنی استعلا لرین تفخیمــــی وار

            « راء»دَه آلتی شرطیلن تفخیــم اُولار

« لام»دَه تفخیـــم یوخ تغلیـظ وار

         معناســی بیر دور  آدی  تعویض اُولار

لام بیــر تغلیــظ اَولار« الله» ده

             یعنــی « أنَّ الله»و « نَصــرُالله» ده

ساخلا یادوندا « هُوَالله»کلمه سیــن

          نصب العین ائت «واتَّقوالله» کلمه  سین

فتحه ،ضمّه ، تغلیظه شاخص دیلــر

             دقّتیلـن باخ دئمــه ناقــص دیلـر

امّا «ترقیق»حالـــی وار «لله»ده

              «فِی سبیــلِ الله»و«بســم الله» ده

لام دَه  یوخدور داهی بیر آیری حال

            بیر رقیق حالتـده دور غیــر از مقال

بیر قولاق  وئر «راء»ی «تفخیم»ایلیوم

            قافیـــه دوز گلسه تنظیـم ایلیــوم

اوّلین عرضیـم که وار بو نکتـه دور              

          «تفخیمه»باعث بو «ضمّــه»،«فتحـه»دور

حرف مدّی دن دالی گر اُولســا «راء»

          «یاء»اُولار«ری»،«واو» اُولار«رو»آده «راء»

اوّل  و دوّم که معلــوم اُولـدولار

            راء مفتوحیـله ، مضمـوم اولــدولار

راء ساکــندور زبر دن دالــدا دور

          پیش قباقدا  اُولسا دا بو حــال دا دور

راء ساکــن اُولسا ساکندن دالــی

          گر قاباق   فتحـــه اُولا وار بوحالـی

شعره دقت اِیلــسون تفهیــم اُولار

            ضمّـه ده اُولســـا ائله تفخیـم اُولار

راء ساکندور قاباقـدا  «ءَا»«-ُ و» وار

            تفخیــم ایللـــر ولی بیرجه بو وار

هاردا «راء»ساکندی «یاء» اوندان دالی

           «یاء» دا ساکن ا ُولسا وار ترقیق حالـی

جمعی یازدیم ایمدی تفریق ایلیــوم

           «راء»ی  من بئش یئرده ترقیق ایلیـوم

یعنی آیری مسئــله طرح ایلیــوم

            ترقیقیـن حالاتینــی شرح ایلیــوم

بیل که تفخیم ده چیخار سُوزلر قالین

         نازک اُولسا  سُوز  وئرر  ترقیق حالـین

ئورگَشَن لازمـدی که پر شــور اُولا

           اولین حکمـی بو دور مکســـور اُولا

«راء» ساکندن قابـاق گر کـسره وار

           بو ایکیمجی حکمـی دور ترقیـق اُولار

راء ساکندن سورا ساکـــن گلــه

         گر قـاباقـدا  کسـره وار ترقیق ا ئله

راء ساکــندن قـاباق وار« مدّی یا ء »

          ترقیق ایلــه وئر قــولاق  استـثنا یا  

راء اُولا ساکــن  قـاباق سُوز کسره لی

            دالدا استعــلا لی سُوز اُولسا ولــی

تجـوید علمینــده بئله تعلیــم اُولار

          بوردا استثنا ســی  وار تفخیـم  اُولار

راء ساکــندن قـاباق وار «واو»و «یاء»

            ترقیق ایلرســن عزیزیم اُونــدا  دا

«تفخیم » حالینده آغیز سوزدن دولار

           سوزده نازک چیخسا گر «ترقیق »اُولار

«هاء» ین اوچدور کلمه ده حالتلـری

         بیر«ضمیر» دور«سکت»ایکی اوچ «جوهری»

گر سئوال ائتسون ندور آیا ضمیــر

             من دیوم ، آدین یئــرینده اگلنیــر

وار همیشه کسره سی یا ضمّه ســی

           کسره ده «هِی»ضمّه ده«هو» دور سسی

بوائکی حالتده «هاء» اشبــاع اُولار

            وار نئچه حـــالت بلا اشبــاع اُولار

اوّلی ساکـن اُولاندا سول ســاقی

     حرف مدّ  ینــــــــون  قاباقـــدا اُولمـاقی

همده تشدید اُولمادور «هاء»دان دالی

           واردی اُوچ دورت «هاء» ولی استثنالی

حفظ ائله «أرجِه»«فأَلقِه» کلمه سیـن

          نملیلن اعــراف دا ساکن  گلمه  سین

اُولماز اشباع بیلگیلن «یَرضَهُ لَـکُم»

            یا صدیقــی وئر قــولاق قـُلتُ بکم

بیر ده بو «فیهِ مُهانا» دور بیلـون

            سوره ی فرقـان دا اشباع دور بیلـون

«هاء سکت» بیر ساکن هاء اجراسی یوخ

           کلمه ده آخــر ده دور معناسـی یوخ

بو فقط تأکـید ائدور وقف ائتمـگه

           سنده دور چوخ مایل اُولــما گئتـمگه

«جوهری هاء»کلمه نون ذاتینده دور

           یدّی یـئرده  قـرآن  آیاتیــنده دور

«وقف»ده دورّوخ  ولی  هر یئرده یوخ

              تجوید علمینده اُونون وار رمزی چوخ

آد قویوبلار «تام»و«کافی» و «حسن»

         سِئچمگی مشکـل دی  معـنا  بیلمه سن

معنی بیـلمک ایلـیر وقفـی صحیح   

            دورد مونجـی وقـف ده آدی «قبیح»

وقفه دقت وئرمه سه قـاری اگــر

            معنـــی وئرمز آیه، یا ناقص گلــر

بیر اُو دورماق دور دورا قاری اُوزی

           اُوندا کی گوردی  وئرور معنا سُوزی

«لا»ده قورتولسـا نفس بـس نیلیا خ

          گَل اُو خی بیر سُوز دوران  یئردن قاباق

خردا «میم » هر یئرده گوردون دورگلان

          بیلمسه هر کیــم  اُونا  تاپشیــرگلان

«سکت»ده قاری دورار آلـماز نفس

           قطع اُولار بــیر ثانـیه قدرینده  سس

بیر مثل دور کلمه ی« بَل ران»اُوخـی

           «بَل » اُوخوندی دور دالیجا «ران»اُوخی

سوره ی کهفین ایکیمجــی آیه سی

            «عِوَجــا قَیِّما»نین  وار سکـته سـی

«مَرقدِنا هَذا» دا  «یاسیـن»ده دور

            یازدیقـیم «بل ران» مطفّفیـن ده دور

«صاد»ین اوستده هاردا اُولسا خردا «سین»

           سینه دوندَر اُوندا سن صــادین سسین
«نبره» ساکن همزه نین دور حالتـی

           بیر آغیر حال، شرحه یوخدور حاجتـی

«لین» یعنــی سُوزلـرین نرمیّـتی

           وقف اُولان  یئرلرده وار مـدّ حالتـی

اُوندا که «واو»یله «یاء» ساکن دیلـر

            فتحه دن دالدا اُولاندا «لیــن» دیلـر

بیر علامـــت «لَا تأَ مَنّــا» ده دور

          شکلی لوزی دور ایکـی  معـنا ده دور

اوسته اُولسا «رَوم» یا«اِشـمام» اُولار

           آلتدابو شکــله  «إمالــه»  نام اُولار

روم و اشـمام غنچـه ایلر  لب لری

         دُونــدَرَر  «یاء»   اِمالــه   «ءا» لری

اُوندا که مـدّی « الف» لر « یاء»  اُولار

             بو امالــه اُو زمـان معنـــی اُولار

یعنی میل ایلـــر الف یاء اولماقـا

          فرقی یوخ صغری  و کبری  اُولــماقا

بیر مثل بیلدون که «لَا تأَ مَنّــا»دی

            بئل ایکیمجی کلمه ده «مجریـها»دی    

 واردی قرآنین« یوز اُون دورد» سـوره سـی

           خوش اُوخی قرآن سئور چون خوش سسی

قرانی ئورگن اُولوب تکمیـل اُوخی

            امّا اوّل سعـی ایله« ترتیل» اُوخــی

یاده سال بو ربّـی الاعلــی سُوزین

             «رتّلِ القــرآن ترتیــلا» سُــوزین

وار قرائت علمینــه دُورد   مرتبـه

         ایسته سـون  ئورگنمه گین گئت مکتـبه

«تحقیق» اجرا یدّی دستگاه اُوسته دور

          امّا «ترتیـل» دن بـیر آز  آهسته   دور

«تدویر » اُوچمونجی  سورا «تحدیر»دور

         سسلری خوش گورسه  دن  «تحریر»دور

چون  شفـا دور قرآن  ایلر دفع غم

         هانسی لحن اُولسا «صبا،نهوند،عجم»

واردور هر لحنه «فرود»یله «فراز»

          گر«بیات اُولسون، سِه گاه اُولسون ،حجاز

هر بئیرین  تک تک ویا پیوست اُوخی    

              وار گوزل آهنگی ئورگش «رست»اُوخی

___________________________________________________________________________________________


توصیه ها

1- در مرثیه خوانی به « خدا » توکل کنیم.

2- در مرثیه خوانی توسل به معصومان و کمک از آنان بویژه حضرت فاطمه‏ ی زهرا و امام حسین و حضرت مهدی - علیهم‏السلام - را فراموش نکنیم.

3- در مرثیه خوانی ، از خاندان عصمت و طهارت - علیهم‏السلام - با احترام یاد کنیم ، مثلا برای مرد ( علیه‏ السلام ) و برای زن ( علیهاالسلام ) را به کار بریم.

4- از خدا بخواهیم تا خاندان عصمت و طهارت بویژه حضرت مهدی - علیهم‏السلام - به جلسات مرثیه خوانی ما عنایت کنند و در این گونه مجالس تشریف بیاورند و چشمان گنهکار ما را به جمال دل آرای خویش نورانی بفرمایند.

5- اگر به مرثیه خوانی علاقه داریم از خاندان عصمت و طهارت بویژه حضرت فاطمه‏ی زهرا و امام حسین و امام زمان - علیهم‏السلام - بخواهیم تا ما را در زمره‏ ی مرثیه خوانان واقعی خود قرار دهند.

6- مرثیه خوانی از نعمتهایی است که خداوند و خاندان عصمت و طهارت - علیهم‏السلام - به دوستان خود عطا می‏کند ، پس آن را دست کم نگیریم و کم ارزش نکنیم.

7- می‏توانیم ثواب مرثیه خوانی خود را به معصومان - علیهم‏السلام - یا مراجع تقلید - رضوان الله علیهم - و یا پدر و مادر و فامیل و مانند آن هدیه کنیم.

8- خواندن مرثیه را به عنوان انجام عبادت و وظیفه‏ ی شرعی بدانیم.

9- در هنگام مرثیه خوانی با طهارت و با نظافت باشیم.

10- می‏توانیم پیش از مرثیه خوانی دو رکعت نماز بخوانیم و از خدا بخواهیم تا ما را در مرثیه خوانی موفق بدارد.

11- شایسته است پیش از خواندن مرثیه جمله‏ ی « یا اباعبدالله ادرکنا » یا جمله‏ ی « یا صاحب الزمان ادرکنا » و یا جمله‏ ی « یا فاطمة الزهراء ادرکینا » را از قلب خود بگذرانیم و یا بر زبانمان جاری نماییم.

12- پیش از مرثیه خوانی درباره‏ی آن فکر نماییم که چگونه آن را آغاز کنیم ، چگونه آن را ادامه دهیم و چگونه آن را به پایان بریم و بطور کلی چگونه آن را بیان نماییم.

13- مرثیه را با نام و حمد خدا و درود و صلوات بر پیامبر گرامی اسلام - صلی الله علیه و آله - و ائمه‏ ی معصومین - علیهم‏السلام - و بیزاری از دشمن آنان آغاز کنیم. مثلا بگوییم : « بسم الله الرحمن الرحیم ، الحمد لله رب العالمن ، ثم الصلوة و السلام علی سیدنا و نبینا ابی‏القاسم محمد و علی اهل بیته الطیبین الطاهرین و لعنة الله علی اعدائهم اجمعین من الآن الی قیام یوم الدین » .

14- می‏توانیم مرثیه را نیز با نام خدا و یاد صفات خدا آغاز کنیم. مثلا بگوییم : « بسم الله الرحمن الرحیم ، یا رحمان یا رحیم... » .

15- پس از ذکر نام و صفات و حمد خدا و درود بر معصومان می‏توانیم چند بیت شعر بخوانیم و یا خاطره و داستانی را ذکر کنیم و سپس اصل مرثیه را بازگو نماییم.

16- اگر شعر یا خاطره و یا داستانی پیش از خواندن اصل مرثیه مورد استفاده قرار می‏گیرد ، سعی شود آن قدر طولانی نگردد که از اصل مرثیه بیشتر شود و اصل مرثیه و هدف و محتوای آن را تحت الشعاع خود قرار دهد.

17- چناچه شعر یا داستان یا خاطره و یا نظایر آن در مرثیه خوانی مورد استفاده قرار گرفتند ، باید از نظر محتوا درست و از نظر مدرک صحیح و معتبر باشند.

18- شایسته است از اشعار عرفانی مربوط به مرثیه در همه جا استفاده نشود ، زیرا عرفان ، زمینه و یا زمینه سازی می‏خواهد.

19- در آغاز راه و پیش از خواندن مرثیه ، آن را در خانه یا مانند آن تمرین و حفظ کنیم ، تا در هنگام خواندن مرثیه دچار اشتباه و یا فراموشی نشویم.

20- اگر شنوندگان برای شنیدن مرثیه بطور پراکنده نشسته‏اند ، در صورت امکان از آنان بخواهیم به صورت جمعتر بنشینند.

21- سعی کنیم تا مرثیه را بدون مقدمه چینی و زمینه سازی شروع ننماییم. به قول معروف ، فوری به « گودال قتلگاه » نرویم.

22- برای مقدمه چینی و زمینه سازی می‏توان مرثیه را با عرض سلام بر معصوم یا شهید مورد نظر ، و یا همان گونه که گفته شد با خواندن شعر و ذکر داستان و خاطره‏ای مربوط به مرثیه‏ ی مورد نظر آغاز کنیم.

23- گاهی برای آغاز یا پایان مرثیه‏ ی سرور شهیدان می‏توانیم این سلامها را بخوانیم : « السلام علیک یا اباعبدالله و علی الارواح التی حلت بفنائک علیک منی سلام الله ابدا ما بقیت و بقی اللیل و النهار و لا جعله الله اخر العهد منی لزیارتکم السلام علی الحسین و علی علی بن الحسین و علی اولاد الحسین و علی اصحاب الحسین [و رحمة الله و برکاته ] » .

24- در آغاز یا پایان مرثیه‏ی هر معصومی - علیه‏السلام- می‏توانیم قسمتی از دعای توسل را که مربوط به آن معصوم است بخوانیم ، مثلا برای مرثیه‏ ی امام حسین - علیه‏السلام- عرض کنیم : « [السلام علیک] یا اباعبدالله یا حسین بن علی ایها الشهید یابن رسول الله یا حجة الله علی خلقه یا سیدنا و مولینا انا توجهنا و استشفعنا و توسلنا بک الی الله و قدمناک بین یدی حاجاتنا یا وجیها عند الله اشفع لنا عندالله » .

25- معمولا مرثیه دارای سه مرحله است : یک : مقدمه ، دو : اوج و سه : فرود. بعد از رسیدن مرثیه به مرحله‏ ی اوج و سوزناک خود ، آن را زیاد طول ندهیم ، یعنی مرحله‏ ی فرود مرثیه را کوتاه کنیم ، که گاهی مرثیه حتی بدون فرود نیز خوانده می‏شود.

26- مرحله‏ ی اوج مرثیه ، مرحله‏ ای است که گره مرثیه گشوده می‏شود و سوزناک ترین قسمت مرثیه است. بدین جهت مرحله‏ ی اوج مرثیه را زود بیان نمی‏کنیم.

27- وقتی مرثیه به مرحله‏ ی اوج خود رسید سوز و گدازی را در شنوندگان برانگیزانیم و « تحولی درونی » در آنها به وجود آوریم به گونه‏ ای که حالت توجه به معارف بلند عاشورایی با آن سوز و گداز همراه گردد.

28- در اوج مرثیه با کلماتی مانند « یا حسین » و « یا زهرا » توسل را بیشتر و داغتر کنیم.

29- اگر مرثیه را همراه با سخنرانی انجام می‏دهیم شایسته است که ارتباط موضوع سخنرانی با موضوع مرثیه را فراموش نکنیم و ارتباط بین آن دو را در نظر داشته باشیم ، و به اصطلاح سخنوران مرثیه خوان « گریز » بزنیم.

30- شایسته است مرثیه را با خواندن دعا و فاتحه و صلوات و قیام برای حضرت مهدی - عجل الله تعالی فرجه الشریف - به پایان بریم.

31- پس از پایان مرثیه می‏توان آیه‏ ی « و سیعلم الذین ظلموا ای منقلب ینقلبون : و ستمکاران بزودی خواهند دانست که به چه مکانی باز می‏گردند. » و یا آیه‏ ی « الا لعنة الله علی الظالمین : آگاه باشید نفرین خدا بر سمتمکاران است » ، را خواند.

32- بعد از خواندن آیاتی که گفته شد می‏توانیم برای استجابت دعا پنج بار آیه‏ ی « امن یجیب المظطر اذا دعاه و یکشف السوء » را بخوانیم.

33- می‏توانیم پس از « امن یجیب » این دعا را بخوانیم « اللهم انا نسئلک و ندعوک باسمک العظیم الاعظم الاعز الاجل الاکرم بحق محمد و علی و فاطمة و الحسن و الحسین و التسعة المعصومین من ذریة الحسین » و سپس ده بار « یا الله » بگوییم و آن گاه دعاهای دیگر را بخوانیم.

34- اگر هنگام مرثیه خوانی ، مطلب یا شعر بعدی را فراموش کردیم ، مطلب یا شعر قبلی را تکرار می‏کنیم و شرح می‏دهیم و در ضمن این کار به جستجوی مطلب یا شعر بعدی می‏پردازیم تا آن را به یاد آوریم.

35- برای مرثیه خوانی اگر می‏توانیم در جایی قرار گیریم که مشرف بر شنوندگان باشیم.

36- شایسته است موانع تمرکز حواس را از محل مرثیه خوانی حذف کنیم. گاهی این کار با تذکری از سوی مرثیه خوان می‏تواند انجام گیرد.

37- در آغاز مرثیه می‏توانیم از شنوندگان بخواهیم تا سرها را به زیر بیندازند ، دلها را روانه‏ ی کربلا کنند و زانوی غم در بغل بگیرند.

38- تا می‏توانیم مدت و مقدار مرثیه را در مدت زمانی که از ما خواسته‏ اند انجام دهیم ، یعنی مرثیه را بموقع شروع کنیم و بموقع خاتمه دهیم.

39- در ابتدای مرثیه صدای خود را خیلی بالا نبریم و بلند نکنیم ، تا برای ادامه‏ ی مرثیه نیز نفس داشته باشیم.

40- گاهی گلو و دهان مرثیه خوانهای مبتدی خشک می‏شود و یا نفس آنان کم می‏آید ، این امری طبیعی است که به مرور زمان از بین می‏رود. ولی نکات مرثیه خوانی مانند نکته‏ ی قبلی را نیز باید رعایت کرد ، تا با چنین مشکلی روبرو نشد.

41- اگر صدای شما گرفته یا سرما خورده و یا ناصفاف است ، چنانچه می‏توانیم در رفع آن بکوشیم و یا خودمان پیش از خواندن مرثیه به شنوندگان آن را بگوییم.

42- سعی کنیم برای خواندن مرثیه ، شروع خوب ، گیرا و جذابی داشته باشیم.

43- تلاش کنیم خودمان نیز همراه خواندن مرثیه بسوزیم و اشک بریزیم و گریه کنیم که گفته‏اند : « آنچه از دل برآید ، لا جرم بر دل نشیند » .

44- اگر هنگام خواند مرثیه ، خودمان گریه نمی‏کنیم ( بکاء ) ، دست کم حالت گریه به خود بگیریم ( تباکی ) .

45- سوز و حال و گریه در مرثیه خوانی را از خود خدا و معصومان - علیهم‏السلام - طلب کنیم.

46- خود را برتر از مرثیه خوانهای دیگر ندانیم و متواضع باشیم. مثلا نگوییم : « من یک ساعت مرثیه خوانی کردم ولی فلانی کم آورد » .

47- علاقه و تمرین و صدق و اخلاص و تقوا از عوامل موثر در مرثیه خوانی است؛ پس به آنها توجه بیشتری کنیم.

48- تعدا دکم یا زیاد جمعیت در اخلاص ما برای مرثیه خوانی تاثیر نگذارد. مثلا نگوئیم : « دیشب در مجلسی مرثیه خوانی کردم که غلغله بود و جای سوزن انداختن نبود » .

49- اگر از مرثیه خوانی ما انتقاد سودمندی کردند ، ناراحت نشویم و آن را بپذیریم.

50- از تحقیر مرثیه خوانهای دیگر به گونه‏ های مختلف خودداری کنیم ، مثلا نگوئیم : « روی فلانی را کم کردم » .

51- اگر برای مرثیه خوانی به ما هدیه‏ ای ندادند ناراحت نشویم ، زیرا پاداش اصلی و حقیقی این کار نزد خدا است.

52- به خاطر حضرت فاطمه‏ ی زهرا و امام حسین - علیهاالسلام - برای مرثیه خوانها احترام ویژه‏ای قائل باشیم. پس حداقل می‏توانیم به احترامشان از جای خود برخیزیم و یا دست آنان را ببوسیم.

53- هنگام مرثیه خوانی با مدیریت خود ، کنترل مجلس را به عهده بگیریم ، زیرا ممکن است در بعضی موارد ، کنترل مجلس را از دست بدهیم و یا دیگران بخواهند نظم مجلس را به هم بزنند.

54- تجربیات مرثیه خوانی خود را در اختیار دیگران قرار دهیم و در این مورد نیز سخاوتمند باشیم ، که خیر و برکت نزد خداست.

55- حتما بر موضوع و محتوای مرثیه تسلط کافی داشته باشیم. مثلا بدانیم در آغاز و مقدمه‏ ی مرثیه چه چیزهایی را باید بخوانیم و در اوج و فرود مرثیه چه چیزهایی را باید بگوییم.

56- در آغاز راه و پیش از خواندن مرثیه ، یک بار دیگر مرثیه را مطالعه و مرور کنیم تا مرتکب اشتباهی نشویم.

57- می‏توانیم در ابتدای مرثیه خوانی موضوع مرثیه را به شنوندگان بگوییم ، مثلا به آنان بگوییم : « امشب می‏خواهم روضه‏ ی حضرت علی اکبر -علیه‏السلام- را برای شما بخوانم » .

58- اگر چراغهای مجلس مرثیه خوانی خاموش شوند ، شاید حزن و اندوه بیشتری بر آن مجلس حاکم گردد؛ پس در مواردی به این نکته توجه داشته باشیم.

59- در مرثیه خوانی از طرح سئوالات و شبهات بدون پاسخ پرهیز نماییم. مثلا در مرثیه‏ ی حضرت فاطمه‏ی زهرا - علیهاالسلام - این سوال را مطرح نکنیم که چگونه ممکن است حضرت فاطمه‏ ی زهرا - علیهاالسلام - بعد از مرگش ، دستهای خود را از کفن بیرون آورد و امام حسن و امام حسین - علیهاالسلام - را در آغوش بگیرد و بعد پاسخ آن را هم ندهیم.

60- مطالب احتمالی و مشکوک در مرثیه خوانی مانند حضور حضرت لیلا - علیهاالسلام - در کربلا را به صورت قطعی و یقینی ذکر نکنیم و یا حتی از ذکر آنها خودداری نماییم.

61- بدون ضرورت ، مرثیه را تکرار نکنیم و از دوباره خوانی بپرهیزیم.

62- می‏توانیم از آیات ، روایات ، شعر ، داستان و خاطره ، مثال و تشبیه ، ضرب المثل ، آمار و اخبار صحیح و دقیق ، سخنان عالمان و بزرگان و دانشمندان نظیر حضرت امام خمینی - قدس سره الشریف - و جملات و قطعه‏ های ادبی و زیبایی که متناسب با موضوع و محتوای مرثیه باشند استفاده نماییم.

63- اگر در خواندن مرثیه دارای سبک خاصی هستیم ، آن قدر تمرین و ممارست داشته باشیم تا آن سبک را از دست ندهیم.

64- در آغاز راه می‏توانیم پیش از مرثیه خوانی چند نفس عمیق بکشیم ، تا ترس و دلهره‏ ی ما از بین برود و آرامش جای آن را بگیرد.

65- بطور طبیعی مرثیه خوانی کنیم و خود را به تکلف و زحمت نیندازیم.

66- نزد عموم از به کارگیری کلمات و لهجه‏ ی خاص و محلی در مرثیه خوانی خودداری کنیم و از داشتن تکیه کلام پرهیز نماییم.

67- تا می‏توانیم از ابتکار و خلاقیت و ذوق و سلیقه‏ ی خود و دیگران در انتخاب مراثی و کیفیت بیان و شیوه‏ ی آغاز و پایان آنها استفاده کنیم.

68- اگر در خواندن مرثیه اشتباهی کردیم ، در همان جلسه و اگر نتوانستیم در جلسه‏ ی بعد ، آن اشتباه را تصحیح نماییم.

69- می‏توانیم هنگام خواندن مرثیه ، تحمل در برابر مشکلات و صبر در مقابل مصایب را برای شنوندگان زمینه سازی کنیم ، زیرا معصوم - علیه‏السلام - فرموده است : « صبر نیمی از ایمان است » .

70- به مرثیه‏ای که می‏خوانیم ، خودمان اعتقاد داشته باشیم ، تا این اعتقاد در شنوندگان نیز تاثیر معنوی و عاطفی بگذارد.

71- کیفیت بعضی گریه کردنها زننده است ، از انجام چنین گریه‏ هایی خودداری کنیم.

72- از دروغها و تحریفاتی که در مرثیه‏ ها صورت گرفته است با اطلاع باشیم تا آنها را نخوانیم.

73- مواظب باشیم برای گریاندن مردم ، مرثیه‏ ها را کم و زیاد و تحریف نکنیم تا مثلا سوزناک شوند و مردم را به گریه اندازند.

74- اگر نگاه جمعیت یا افراد خاصی مانع مرثیه خوانی ما می‏شود ، می‏توانیم گاهی چشمان خود را روی هم بگذاریم.

75- توجه داشته باشیم که مرثیه خوانی با زبان محاوره‏ای دلنشین‏تر از مرثیه خوانی با زبان مکاتبه‏ ای است.

76- مرثیه خوان با تجربه‏ ای می‏گفت : « مراثی و اشعار مربوط به آن را پیش از خواب حفظ کنید تا در ذهن شما کاملا نقش ببندد » .

77- از هر حالت و یا حرکتی که متناسب با مرثیه خوانی و شخصیت مرثیه خوان نباشد خودداری کنیم.

78- برای مرثیه خوانی و جاری ساختن اشکها ، سعی کنیم احساسات و عواطف شنوندگان را برانگیزانیم.

79- برای برانگیختن شور و احساس شنوندگان باید خودمان در هنگام مرثیه خوانی شور و سوز و احساس نیز داشته باشیم.

80- بین محتوای مرثیه و شرایط و احساسات شنوندگان ارتباط برقرار کنیم ، تا غم و اندوه بیشتری را احساس نمایند و اشک بیشتری را جاری سازند.

81- هنگام مرثیه خوانی به همه‏ ی جمعیت نگاه کنیم تا توجه همگان را جلب نماییم. و نیز برای جلب توجه و تاثیر بیشتر می‏توانیم در حد ضرورت و متناسب و هماهنگ با محتوای مرثیه از حرکات سر و صورت و دست استفاده کنیم.

82-برای مرثیه خوانی ترس به خود راه ندهیم ، و از جمعیت زیاد شنوندگان و سشخصیت آنان هراسان نشویم.

83- در آغاز مرثیه خوانی ترس و لرز و دلهره و ضربان شدید قلب امری طبیعی است ، از این رو یاس را به خود راه ندهیم و مرثیه خوانی را در « جاهای مختلف » و در حضور « جمعیتهای گوناگون » تمرین و دنبال کنیم تا ترس و دلهره‏ ی ما از بین برود.

84- آثار و فواید معنوی مرثیه خوانی را به خاطر بیاوریم ، تا علاقه‏ ی ما به مرثیه خواندن بیشتر شود که نعمتی بزرگ است و متاسفانه برخی از آن غافلند.

85- اگر مرثیه را همراه با سخنرانی می‏خوانیم مواظب باشیم که مرثیه‏ ی ما ناقض سخنرانی‏مان نباشد و بعکس ، مثلا - بنا به فرض - اگر در سخنرانی می‏گوییم : « توبه در آخر عمر پذیرفته نمی‏شود » در این صورت نباید مرثیه‏ ی حضرت حر را بخوانیم ، زیرا حضرت حر در آخر عمرش توبه کرد و امام حسین - علیه‏السلام- توبه‏ ی او را پذیرفت.

86- هدف نهایی از مرثیه خوانی « گریاندن » نیست ، اگر چه مرثیه‏ ی همراه با گریه بهتراست.

87- مرثیه خوان باید آنچنان ورزیده باشد که اگر به او گفتند در سه دقیقه مرثیه خوانی کند بتواند ، و چنانچه به وی گفتند در سی دقیقه مرثیه خوانی کند باز هم بتواند.

88- اگر در آغاز راه هستیم به خود « تلقین » کنیم که می‏توانیم مرثیه خوانی نماییم ، زیرا تلقین یکی از راههای تعلیم و تعلم است.

89- در همه جا نباید مرثیه خواند ، بلکه باید یا شرایط مرثیه خوانی موجود باشد و یا شرایط آن را به وجود آورد و سپس مرثیه خواند.

90- مرثیه ‏ها را مطابق فهم و موقعیت فردی ، سنی ، زمانی و مکانی شنوندگان انتخاب کنیم و بخوانیم. مثلا برای نوجوانان مرثیه‏ ی حضرت قاسم - علیه‏السلام- و برای کودکان مرثیه‏ ی حضرت رقیه - علیهاالسلام - و برای بانوان مرثیه‏ ی حضرت زینب - علیهاالسلام - را بخوانیم.

91- می‏توانیم از مرثیه‏ ها نکات اخلاقی ، تربیتی ، سیاسی ، تاریخی و نظامی را استفاده کنیم و آنها را برای شنوندگان بازگو ن&