گؤبک‌لی تپه، اینسان‌لیق تاریخین‌دکی بیر چوخ سیرری اورتایا چیخارارکن جاوابی‌نین تاپیلماسینی گرکدیرن بیر چوخ سوا‌لی دا اؤزو ایله گتیریر. بورادا ائدیلن قازینتی‌لاردا، یئرلشیک حیاتا گئچیشله ایلگیلی بو آن صاحیب اولدوغوموز معلومات‌لاری کؤک‌دن آلت-اوست ائده‌جک تاپقی‌لار اورتایا چیخاریلمیش‌دیر. گؤبک‌لی تپه، مزوپوتامیاداکی ایلک شهرلردن 5000 ایل، اینگیلتره‌دکی ستون‌هنج‌دن 7000 ایل، میصیر هرملریندن 7500 ایل داها اسکیدیر.
اینسان‌لیق تاریخی‌نین اؤنم‌لی بیر حالقاسینی یئنی داش چاغی اولا‌راق آدلاندیردیغیمیز اووچو و ییغیجی‌لیق‌دان یئرلشیک توپلوم حیاتینا گئچیلمه‌سی آشاما‌سی تشکیل ائدیر. شانلی اورفانین حاران اوواسینی احاطه ائدن 30-40 کیلومترلیک بیر ساحه‌ده بیر چوخ یئنی داش دؤورو-نئولیت یاشاییش مرکزی تاپیلمیش‌دیر. آرکئولوژیک وئریلر بو 30-40 کیلومترلیک چئوره‌ده یاشایان‌لارین گؤبک‌لی تپه‌یه گئده‌رک عبادت‌لرینی گرچکلشدیردیگینی گؤستریر. بئله‌جه بیر عبادت، تاپینما مرکزی اولدوغو آیدین اولور. بو مرکزین قوللانانلار طرفین‌دن تورپاق آلتینا باسدیریلدیغی دوشونور.
اویقارلیق تاریخینی آلت اوست ائدن گؤبک‌لی تپه گونئی دوغو آنادولودا شانلی اورفانین 17 کیلومتر دوغوسوندا یئر آلیر. دنیز سویه‌سین‌دن تخمینا 800 متر یوکسکده‌دیر. آدینی بؤلگه‌ده اولان قوتسال بیر مزاردان آلیر. گؤبک‌لی تپه، یونسکو گئچیجی مدنی ارث لیسته‌سینده‌دیر.
گؤبک‌لی تپه ایلک اولا‌راق 1983.جو ایلده تارلاسینی سورن بیر اکینچینین تاپدیغی اویما‌لی داشی موزه‌یه آپارماسییلا فرق ائدیلدی. 1995.جی ایلده شانلی اورفا موزه مودورلوگو و آلمان آرکئولوژی انستیتوسون‌دان آرکئولوگ هرالد هاپتمانین دانیشمانلیغیندا سطح آراشدیرما‌لاری گرچکلشدیریلدی. 1996 و 2006 ایللری آراسیندا آلمان کلاوس شمیت دانیشمانلیغیندا قازینتی ایشلری داوام ائتدی. بو قازینتی‌لارین ایشیغیندا بوتون دونیا گؤبک‌لی تپه‌نی تانیدی. اولوسلارآراسی مئدیا طرفین‌دن تئز تئز خبر ائدیلن اؤنم‌لی بیر آرکئولوژیک مرکزی حالینا گلدی. ائدیلن آراشدیرما‌لاردا تورپاق آلتیندا 20 ایله 30 متره چاتان 20 تاپینما یئری بللی ائدیلدی. بون‌لاردان بو گونه قدر یالنیز 6سی اورتایا چیخاریلابیلدی. الده ائدیلن معلومات‌لارین ایشیغیندا قوتسال بیر دینی مرکز اولدوغو قناعتینه چاتیلدی.
گؤبک‌لی تپه‌ده اولان معبدلرین هامی‌سیندا اورتاق بیر اؤزللیک اولان 1.5 متر قالینلیغیندا دووارلار گؤرولور. 12 متر یوکسک‌لیکده "T" شکلینده ستون‌لارلا چئوریلمیش بو تاپیناقلارین اورتاسیندا ایکی "T" بیچیملی ستون قارشی‌لیق‌لی یئر آلیر. بو ستون‌لارین ایستیلیزه ائدیلمیش اینسان تصویرلری اولدوغو دوشونولور. ستون‌لاردا قول شکلینده تصویرلر وار. آیریجا بو سوون‌لاردا آیری آیری حیوان تصویرلری ده یئر آلیر. "T" شکلین‌دکی ستون‌لارین آغیرلیغی 40 ایله 60 تن آراسیندا دییشیر. اینسانلیغین هله اووچو توپلاییجی حیات سوردوگو بو دؤورده بو معبدلرین نئجه حاضیرلاندیغی بؤیوک بیر پروبلئم اولا‌راق دورور. بو پروبلئمین جاوابی تاپیلدیغیندا اینسان‌لیق تاریخی تکرار یازیلا‌جاق.
