ادبیات مرثیه آزربایجان ادبیات مرثیه آزربایجان،سرآمد تمامی ادبیات نوحه مشرق زمین است،اگر امروزه قلب آزربایجان،-تبریز-پایتخت تشیع اسلام نامیده می شود بر حسب اتفاق نیست.چه در سرایش آن توسط شعرا و چه در نوحه خوانی توسط مدّاحان،همواره پیش تاز بوده است.سابقه سرایش نوحه به زبان ترکی(نه صرفاً ترکی آزربایجانی) به بیش از 5000 سال قبل می رسد.نوحه هایی در سوگ پادشاهان ترکان درحدود 5250 سال پیش،گواهی ست بر این ادعا.ساختار زبان ترکی،تراکیب واژه های بی بدیل آن،ظرافت آن در بیان احساسات و مخصوصاً سوز شعر ترکی، دلیلی ست بر این یکه تازی.

دسته حسینی سیدالشهدا
محرم‏لیک و آنا دیلیمیز ایراندا بو گونه قدر دوام ‏ائدن تاپان مرکزی حکومتین تملچی‏سی بؤیوک حکمدار شاه اسماعیل ختایی‏نین رسمی اعلان ائتدیگی تورک دیلی و شیعه مذهبی او زاماندان بری آذربایجان تورپاقلاریندا بیری - بیریندن آیریلمایان ایکی بؤیوک گئرچک (واقعیت) اولوبلار آذربایجان ادبیاتیندا بیرینجی مرثیه یازان شاعر ایسه شاه اسماعیلین معاصری اولان مولانا محمد فضولی اولموشدور و اوندان بری بؤیوک و نهنگ نوحه‏چی شاعرلر ایله اوزلشیریک و دئیه بیلریک ادبیاتیمیزدا مرثیه و نوحه یازمایان شاعرلریمیز چوخ آز اولوبلار حتی صرفاً ساتیریک شعرلری ایله تانیلان و شرق دونیاسیندا ساتیریک شعرین تملچی‏سی اولان میرزه علی اکبر صابر کیمی بیر شاعرین ده اثرلرینده نوحه و مرثیه گؤرمک ممکن‏دیر آنجاق بو آرادا بیر تعداد شاعرلریمیز ده اولوبلار کی اؤز یارادیجی‏لیقلارین تمامیله مرثیه شعرینه و عاشورا حادثه‏سینه حصر ائدیبلر بو سیرا شاعرلردن دخیل مراغه‏ای، قمری دربندی، دلریش و باشقالارین آدین چکمک اولار حاج رضا صراف و راجی تبریزی کیمی بیر شاعرلرین دیوانلارینین یاریسین نوحه و مرثیه شعرلری تشکیل ائدیر.
بیز نوحه‏لرده و مرثیه‏لرده خلقیمیزین طالعی‏ایله باغلی نیسگیل‏لر، غربت حسی، ظلم و ظلمه قارشی نفرت، ایلقاری پوزماق و بو کیمی مضمونلار گؤروروک بونلاردان علاوه عاشورا حماسه‏سی ایله باغلی شعرلرده بیر گئنیش سویه‏ده مضمون گئنیش‏لیگی واردیر و اونلاردا لیریکا نمونه‏لری، عشق و عاشق‏لیک، قهرمانلیق، دؤیوشچولوک، حسرت، آنا محبتی، آتا عشقی دالغالانیر و امام حسین علیه‏السلامین اؤز اینامی یولوندا فداکارلیغی تصویر اولونور و بو معصوم امام اؤز عزیزلرین، اؤز بالالارین، قارداشلارین و بوتون دونیا ایلگی‏لرین اؤز اینامی یولوندا فدا ائدیر و مظلوم یاشایان کوتله‏لرین حقین دیریلتمک ایسته‏ییر.
هر چند بو کوتله‏لر و بو خلق او امامین آرخاسین بوشالدیرلار و اونو میداندا یالقیز قویورلار آنجاق امام حسین علیه‏السلام اؤز وظیفه‏سین اونوتمور و اؤزونون دوغرو بیلدیگی یولدا دایانیر و بو یولدا شهید اولور و بو شهید اولماغی‏ایله تاریخ بویو انسانلارا دایانات درسی وئریر و مختلف یئرلرده مظلوم انسانلار امام حسین علیه‏السلامی اؤزلرینه اؤرنک توتاراق چوخلو عصیانلارا ال ووروبلار. بو مظلوملاردان بیری ده آذربایجاندا تورک دیلی و ادبیاتی اولموشدور. بیلدیگیمیز کیمی بیر چوخ زامانلار خصوصیله پهلوی‏لر دؤورونده دیلیمیزه و ادبیاتیمیزا اولمازین ضربه‏لر وورولدو، دیلیمیز یارالاندی و زمانه یزیدلری بو مظلوم دیلین باشین کسمک ایسته‏دیلر و آذربایجان خلقی‏نین دیلین اوزمک نیّتینده بولوندولار 50 ایل پهلوی حاکمیتی زامانیندا کتابلاریمیز یاندیریلدی، مکتب‏لریمیز باغلاندی، دیلیمیز یاد دیلی آدلاندی، خلقیمیز اؤز کئچمیشیندن و اؤز تاریخیندن اوزولدو، آذربایجان داهی‏لری افترالاندیلار و آذربایجان شخصیت‏لرینین آدین چکمک گوناه ساییلدی بئله بیر وور - ییخ زاماندا بیزی اؤز کئچمیشیمیز و اؤز دیلیمیزه باغلایان یگانه تئل عاشورا شعری و نوحه‏لری و مرثیه‏لر اولدو.
دئمه‏لی بیر سطر تورکجه متنی اوخویا بیلمه‏ین آذربایجان جمعیّتی هر محرم‏لیکده جور به جور تورکجه نوحه‏لری بولبول کیمی اوخودو و بو ایش هر ایل و هر ایلین آراسیندا دؤنه - دؤنه مذهبی هیئت‏لرده تکرار اولدو و بو وسیله ایله دیلیمیزین کتبی فورماسی و یازیلیب اوخونماسی نوحه کتابلاریندا قورونوب ساخلاندی آنجاق اوزون ایل‏لر بویو مکتبسیز قالان خلقیمیز و شاعرلریمیز اؤز یئنی نوحه‏لرینده دیلیمیزین ادبی فورماسیندان اوزاقلاشدیلار و بو ایش او حدّه چاتدی کی پهلوی‏لر دؤورونده یازیلان نوحه‏لر تمامیله گرامر پوزغونلوقلاری ایله بیرلیکده مختلف لهجه‏لرده اولدو و ایندی‏لیکده 20 ایل انقلابدان سوووشاندان سونرا و دیلیمیزین یئنی انکشاف و دیرچلیش مرحله‏سینده هله ده نوحه کتابلاریمیز علمی‏لشمه‏ییبلر و هله‏ده کی وار اونلاردا (قالورام، گئدورم) کیمی یانلیش فعل‏لر گؤرسنیر و هله ده کی وار اونلارین جمله قورولوشلاری تمامیله فارس گرامرینین تأثیرینده‏دیر و بو اشاره اولوندوغو کیمی پهلوی‏لر دؤورونون شوونیستی حاکمیتیندن آشیری بو وضعیته گلیب دوشوبدور یوخسا اوندان اؤنجه و مثال ایچون حاج رضا صرافین نوحه‏لری تمامیله ادبی دیل فورماسیندادیر بونونلا دا دیلیمیزین قایدالارین نوحه کتابلاریندا یئریتمه‏لی و خلق دیلیندن آیریلمایاراق بو کتابلاریمیزین دا دیل‏لرین علمی‏لشدیرمگه چالیشمالی‏ییق .

یازان : بهرام اسدی جنابلاری

 

امان نامه حضرت عباس (ع) ١ - ٣.٩ مگ

امان نامه حضرت عباس (ع)  ٢ - ۴ مگ

مصیبت هنده- حاج صدیف ١ - ٣.۴ مگ