بو گون متین خان نصیری دوغوم گونی دی موتلو اولسون

سنه حیاتدا هند محبتی، فرانسه سعادتی، تورک گؤزل‌لیگی و ان اساسی آذربایجان تویو آرزو ائدیرم. آد گونون موبا‌رک Sənə həyatda hind məhəbbəti, Fransa səadəti, türk gözəlliyi və ən əsası Azərbaycan toyu arzu edirəm. Ad günün mübarək

آرزو ائدیرم حیاتین گؤی قورشاغی کیمی رنگارنگ، بال کیمی شیرین، سو کیمی صاف، ناغیللار کیمی جالیب اولسون! آد گونون موبا‌رک

Arzu edirəm həyatın göy qurşağı kimi rəngarəng, bal kimi şirin, su kimi saf, nağıllar kimi maraqlı olsun! Ad günün mübarəkگؤی قورشاغی: رنگین کمان

آد
گونونو تبریک ائدیرم! یاشا دئمیرم، چونکی یاشی الله وئریر. بیر دنه دئییرم
کی، الله وئرن یاشی دیرینجه یاشایا بیله‌سن. آد گونون موبا‌رک

Ad gününü təbrik edirəm! Yaşa demirəm, çünki yaşı Allah verir. Bir dənə deyirəm ki, Allah verən yaşı dəyərincə yaşaya biləsən. Ad günün mübarəkدیر:ارزش    دیرینجه:به اندازه ارزش اش

نئچه
گوندور کی، دونیانین ان ساده اینسانینی نئجه تبریک ائدجییمی فی*****لشیردیم.
ساده‌لیک باش اوجا‌لیغی‌دیر بس ساده‌جه آد گونون موبا‌رکNeçə gündür ki, dünyanın ən sadə insanını necə təbrik edəcəyimi fikirləşirdim. Sadəlik baş ucalığıdır prinsipinə sadiq qalaraq sadəcə ad günün mübarək

آرتیق
نئجه ایلدیر کی، سنین آد گونونو هامیدان اول تبریک ائدیرم. بو ایل ده ایلک
اولا‌راق سنی تبریک ائدیرم. بونونلا بیر نوع اؤزومو سنه اوخشادیرام، آخی
سن هر زامان بیرینجی سنArtıq necə ildir ki, sənin ad gününü hamıdan əvvəl təbrik edirəm. Bu il də ilk olaraq səni təbrik edirəm. Bununla bir növ özümü sənə oxşadıram, axı sən hər zaman birincisən

بیر یاز گونو، یاز سحری دوغولدون سن!  ایل
یاز فصلیندن باشلاییر. سن ده منیم عمرومه دوغان گونشیم، باشلایان تزه
ایلیمسن.آرزولارینا چاتاسان، آخان گؤز یاش‌لارین یالنیز سئوینج یاش‌لاری
اولسون. آتدیغین هر آددیم اوغور، باش اوجا‌لیغی گتیرسین سنه، یاز چیچک‌لری
میوه‌لری گتیرن کیمی

Bir yaz günü, yaz səhəri doğuldun sən! Bilirsənmi, günəş təqvimində il yaz fəslindən başlayır. Sən də mənim ömrümə doğan günəşim, başlayan təzə
ilim, ülvi arzularımsan. Arzularına çatasan, axan göz yaşların yalnız
sevinc yaşları olsun. İlk baharın abu-leysanı kimi, atdığın hər addım uğur, baş ucalığı gətirsin sənə, yaz çiçəkləri meyvələri gətirən kimiگونش:خورشید   یالنیز: فقط   سئوینج:شادی   آددیم: قدم

 نئچه
ایللردیر گؤردوگوم، هر گئجه معنا‌سیزجا باخدیغیم اولدوزلار، بو گون سنینله
چوخ گؤزلدی. چونکی ایندی اونلارا باخدیقجا کئچیردیگیمیز گؤزل گونلری
خاطیرلاییرام. حیاتی منیم اوچون معنا‌لی ائدن، یاشامامین تک آنلامی, آد
گونون موبا‌رک

Neçə illərdir gördüyüm, hər gecə mənasızca baxdığım ulduzlar, bu gün səninlə çox gözəldi. Çünki indi onlara baxdıqca keçirdiyimiz gözəl günləri xatırlayıram. Həyatı mənimçün mənalı edən, yaşamamın tək anlamı ad günün mübarək

گوز یاشیم قانه دونوب گل باجی سرداریم اُولوب

زبانحال امام  در شهادت علمدار خطاب به حضرت زینب

 ******

گوز یاشیم قانه دونوب گل باجی سرداریم اُولوب

اوجا بویلی آلا گوز قولسوز علمداریم اُولوب

قالمیشام عرصه ده تک یوخ باجی بیر دادرسیم

تشنه لب قانه باتوب یار وفاداریم اُولوب

آچ باشون زلفوی یول جاری ایله گوز یاشوی

قامتیم اولدی کمان شانلی سپهداریم اُولوب

یخدیلار سرویمی‌سو اوسته سوسوز قوم عدو

هجرینه یوخ دوزوموم اسوه اخیاریم اُولوب

قیزلاریم سویله باجی سو یولونی گوزله مسون

علقم اوستونده سوسوز قافله سالاریم اُولوب

دشمنیم ال تاپاجاق قورخولی صحراده بیزه

داخی سیندی قوشونوم یوخدی طرفداریم اُولوب

گئت باجی ایله خبر هر نه کی وار قاره لچک

محنتیم باشدان اشوب یوخ کمکیم یاریم اُولوب

سولدی گلزار علی قالمادی اثار صفا

یتشوب فصل خزان میر و هواداریم اُولوب

قالدی دشمنلر ایچینده یارالی نعشی باجی

قوللاری اولدی قلم قولسوز علمداریم اُولوب

نقدر اکبریمه دگمیشیدی یاره باجی

یوز ایله یاره دگوب جسمینه سرداریم اُولوب

اچگلان معجریوی باشیوه سال قاره لچک

باجی چارم ازالوب یار فداکاریم اُولوب

سنده محکم بیلوی باغلا اسیر اولماقیوا

سنده اغلا منیله ایند یکی  انصاریم اُولوب

باشینه کاری یارا ویر میشیدی نوفل دون

اوندا بیلدیم کی باجی محرم اسراریم اُولوب

پارچالانمیشدی عمودیله سو اوستونده باشی

صاحب مشگ و علم میر دل افکاریم اُولوب

بیر نچه کلمه منیله دانیشوب یومدی گوزون

حالینی ایتدی بیان گوردوم او غمخواریم اُولوب

گلمدی لیکن ئوزی من گتوروردوم خیمیه

دئدی گئت خیمه ده دی مظهر ایثاریم اُولوب

چکدی بیر اه اورکدن منی یاندیردی باجی

سالدی اود خرمنیمه اوندا کی اول یاریم اُولوب

بو اولفضلیدی هر مشگلی اسان ایده جاق

قورخولی چولده منیم میر گهر باریم اُولوب

سنده مشکلده شهابا بو ابوالفضلی چاغیر

سسله منله دگینن ضیغم پیکاریم اُولوب

جانیمی یاندیردی شوقون ای نگاریم هارداسان

رقیّه نازلی صورتون قویما دیواره

رقیّه نازلی صورتون قویما دیواره
بـو کربـلا یوللارینـا باخمـــا آواره
رقیّــه آغلامـــا سینه‌می داغلاما

سفـرده دور بـابـان گلـر ای مــه انــور
بوگــون سحــر حسینـدن بر خبر گلـر
گلــر سنـی آپارماقــا شـاه بی لشگر
ئورکدن آه چکمه چوخ باخما یوللاره

عذاره بیـر بله قزیم توکمـه گوزیاشون
منیم کیمی بلالره توش اولوب باشون
بو شامون اهلی بلیمسون یوخدی قارداشون
ورولا طعنه یوخسا چوخ سن دل افکاره

خرابه دن کنـاره چوخ گتمه مه پـاره
بو شـام قـزلاری ورور قلبیــوه یــاره
چتیندی آیریلق ندیم منده یوخ چاره
کـه یوخـدی چـاره دهریده فرقت یاره

رقیّـه سویگلـوم گولوم گول گُلـه گوللر
سنی قفسده گورجاقین یاندی بلبل لر
منی کباب ایدر قزیم بـو شیرین دل لر
دوز اینـدی دوشمـوسن بلـه دام اغیـاره

خرابـه تپراقـی اولـوب زینبـه سنگــر
یزیـدی تختـدن سـالار قـاره معجرلر
سفیـر خردسـال سن عابدیم رهبـر
جهانـی تنـگ ایـدر سنـون آهون اشراره

بابـان گیـدوب سنـه آلا تـازه گوشواره
او گوشــوار عشقـدور چاتمـاز اغیـاره
بو قدر گوزیاشون قزیم توکمه رخساره
ـو تیـر آهـون ایلـدی قلبمـی یـاره

 عینی‌فرد زنجانی

این مقاله از وبلاگ :  www.turkic.blogfa.com   برداشته شده است و مقدمه نوشته شده که دارای فونت و پیش زمینه رنگی است از جانب نویسنده وبلاگ فوق یعنی :ALPER اضافه گردیده است و دلیل انتشار این مقاله از سوی من  علیرضا نظری حکم آبادی  بخاطر موافقت با نظریه ترکی جدید شاعر بزرگ و مهینی مان آقای محسن اقدمی می باشد .امیدوارم آقای محسن اقدمی ادامه مقالات دستورزبانی خویش را برایمان ارسال کنند با شوق و ذوق فراوان منتظر تماس و حضور دوباره آقای محسن اقدمی هستم / 

ترکی جدید یا زبان ادبی مدرن و جدید طراح

و نویسنده  مقاله :  محسن اقدمی

-------------------------------------------------------  

توضیحات از جانب نویسنده وبلاگ : www.turkic.blogfa.com

 مقاله فوق  که درباره زبان ادبی مورد استفاده درمیان نویسنده و شاعران تورک ایران بخصوص آذربایجان جنوبی هستش مورد پسند و تایید بسیاری از شاعران و نویسندگان معاصر و متجدد تورک میباشد البته درمقابل موافقین  بنام ، مخالفینی بزرگ هم وجود دارد که از نویسنده و شاعران بنام ومعاصرمان می باشند .(یکی ازاین مخالفین بنده حقیر بودم) بنا بر دلایلی از انتشار این مقاله جلوگیری کرده بودم البته  با عذرخواهی از شاعر و نویسنده بزرگوارمان آقای محسن اقدمی  . به دلیل خواسته بسیاری ازخوانندگان وبلاگ و موافقیق نظریه ی  جناب محسن اقدمی _ (یعنی نظریه ی ضرورت ایجاد ترکی جدید یا بقول آقای اقدمی زبان ادبی جدید و مدرن)_ بنده پس از مطالعات زیادی که درساحه تاریخ زبان و ادبیات ترکی ترکان آذربایجان ایران داشتم کاملا نظریه ی آقای محسن اقدمی را منطقی و علمی دریافتم . و  بحق و کاملا منطقی ایجاد زبان ادبی جدید را برای ترکی آذربایجانمان  ضروری دانستم . (البته که این نظر شخصی من میباشد) اول اینکه ازنویسنده مقاله  یعنی اقای اقدمی عذرخواهی میکنم .و از حضور  نویسنده و شاعران بزرگوارمان آقایان : راشدی - شفیق- تیراش - اندبیلی - تقی پور تبریزی - نظری حکم آبادی- آلپای - هارای - ماکویی - زنجانی  و ... -  وخانم ها : سحر - زنجان قیزی - ساری قیز - تورکان - علمی - شکوری - کهنمویی - سلماسی - و...  طلب بخشش دارم چراکه من نداسته و بدون علم موافقت مقاله فوق را از جانب این بزگواران را  بدون منطق و بی سوادی نامیدم . بخاطر همین از همه شما بزرگ منشان عذرخواهی کرده(خصوصا آقایان اقدمی و نظری )  و با انتشار دوباره مقاله فوق الذکر  امیدوارم بتوانم کم کاری و اشتباه قبلی خودم را جبران کنم     

سلام دوستان  با یک مطلب دگرگون درخدمتان هستم لطفا بطور کامل مطلب زیر رامطالعه فرمایید.

.مطلب زیر را از وبسایت آقای ایواز طاها که خود را در عرصه زبان و ادبیات ترکی صاحب نظریه  و منصب بلامانع میداند برداشته ام . لطفا  بدون تعصب مخرب نظرهایتان را بنویسید

سئوال زیر را دوست زنجانی به اسم جواد زنجان از آقای طاها پرسیده است  می توان گفت که نظرهای آقای جواد زنجان واقعا بدون نقص است چراکه  علاقه خالص و سازنده شخص فوق به زبان و ادبیات سرزمین مادری خویش نشاندهنده این مطلب است  من در نظر آقای جواد زنجان هیچ مورد اشتباهی ندیدم فقط در یک مورد که آقای جواد فرموده اند  که چه می شود از کلمات تورکی تورکیه استفاده شود . فقط میخواستم به آقای جواد و همه بگویم که این کلمات از ترکی مادر هستند یعنی از زبانی که ریشه زبان ماهم می باشد. این کلمات در کارخانه ساخت ترکیه تولید نشده اند  این کلمات همانا از زبان ترکی قدیمی هستنداز همان ترکی که مال ماهم است. (این درسته که بسیاری از این کلمات در کانون زبان ملی ترکیه ساخته شده است تورک دیل کورومو - اما ریشه همه این کلمات از ترکی مادر هست و حتی بسیاری از این کلمات از ترکی قدیمی گرفته شده است .استفاده کردند از این کلمات بجای کلمات عربی و بیگانه موجود در زبان ما بمعنای استفاده از کلمات ترکیه ای نیست بلکه به معنای استفاده از کلمات ترکی مادر است .)

اما دوستان بسیار جالب است که جواب آقای طاها را بخوانید آقای طاهایی که با بچاپ رساندن چند کتابچه صاحب نظریه برای این زبان بزرگ شده است . آقای طاها رسما به حرام زاده کردن زبانمان نظریه پردازی میکند . دوست دارم خودتان قضاوت کنید .

 یازی قایدالارینی بیرلشدیرمک آماجی ایله آشاغیدا گئدن باخیش‌لاردا اؤته‌ری ال گزدیریلیر، باشلانغیجدا و سونونداکی تعارف‌لر سیلینیر.

سایین جواد زنجان یازیر:
_________________________
از شما سوالی درباره زبان تورکی دارم . امیدوارم جنابعالی ، که از اساتید شناخت شده و خلاق این حوزه هستید ، پاسخ دهید.
مدتی است که زبان و رسم الخط تورکی آذربایجانی مورد استفاده در آذربایجان شمالی ذهن مرا مشغول کرده است. خواستم تا این مورد را با شما هم در میان بگذارم .خود بهتر از من میدانید که در رسم الخط لاتین آذربایجان شمالی حرف Ə وجود دارد که برابر با فتحه ما است. اما من به هیچ عنوان – هر قدر هم که تلاش میکنم – نمیتوانم با این حرف کنار بیایم . به نظر من این حرف اصلا با حروف دیگر لاتین هماهنگ نیست مخصوصا اگر در ابتدا و یا انتهای کلمه بیاید . (1- البته اگر کسی شک دارد بهتر است قلم به دست بگیرد و یک پاراگراف بنویسد. و همچنین اگر در آینده در آذربایجان جنوبی هم بخواهیم ، که ناگزیر باید بخواهیم ، با حروف لاتین بنویسیم با توجه به نوع آموزش و سابقه حروف در ایران بی شک اکثریت با این حرف ə مشکل خواهند داشت. 2-بگذریم از اینکه در کامپیوتر هم دچار مشکل می شویم ) نمی دانم چرا در آذربایجان شمالی این حرف را از رسم الخط کریل وارد لاتین کردند. حتی در جایی خواندم که حرف ш را هم برای حرف ش از خط کریل برگزیده بودند که بعدها با فشار تورکیه به صورت Ş نوشتند . بهتر میدانید که اگر فقط همین یک حرف نامتعارف ə را با حرف e جایگزین کنیم بسیاری از کلمات آذربایجانی در نوشتن هم ، با کلمات تورکیه دقیقا یکی خواهد شد. البته تنها رسم الخط نیست . گاهی کلماتی را به کار می برند که لااقل می توانم بگویم من به عنوان یک آذربایجانی نمی پسندم . بگذارید جمله ای را عیناً از آذربایجان شمالی بیاورم:
Ənənəvi beynəlxalq kitab festivalı start götürdü آیا به نظر شما بهتر نیست به جای کلمات "بین الخالق" ،" فستیوال" ، "استارت گؤتوردو" از کلمات "اولوس‌لار آراسی "، "سرگی" و "باشلاندی" استفاده کنیم . و به جای آن بنویسیم : عنعنوی اولوس‌لار آراسی کیتاب سرگیسی باشلاندی. enenevi uluslararası kitab sergisi başlandı
ترکیب "بین الخالق" و یا "استارت گؤتوردو" که به وفور در آذربایجان شمالی مورد استفاده قرار میگیرد را بمب اتم هم نمیتواند تجزیه کند . و این در حالی است که ما کلمات بسیار زیبایی به جای این کلمات بیگانه ناهماهنگ با زبانمان داریم. البته این تنها یک نمونه کوچک است .
در نوشته ها و رسانه های آذربایجان شمالی به وفور از کلمات عربی ، فارسی ، روسی و انگلیسی غیر متعارف و ناهماهنگ با تورکی استفاده میشود اما بسیار نادر است که از کلمات تورکی تورکیه استفاده شود! برای نمونه برخی از کلمات غیر تورکی ناهماهنگ را آورده و داخل پرانتز معادل تورکی آن را می نویسم : طلبه (اؤیرنجی) – مکتب (اوخول) – طلبات (ایستک)- پایتاخت (باشکند) – خاریجی ، اجنبی (یابانجی/ یاد) –شیمال ، جنوب ، شرق ، غرب ( قوزئی ، گونئی ، دوغو ، باتی) – محاربه ، جنگ (ساواش) – متمادی (سورکلی)ــ صولح (باریش) – هلاک اولوب ( اؤلوب ، و ... / جالب است این کلمه را حتی برای شهدای خود هم استفاده میکنند که برای ما جنوبی ها خنده‌دار و باعث تاسف است) – گویا (سانکی ، دئمه‌لی) – مسکونلاشماق (یئرلشمک) – منبع (قایناق) - موقاویله (آنلاشم ) – بله ، هه ، هن (ائوئت) - نامزد (آدای) و ....

این بخش را حتما مطالعه کنید :

و من محسن اقدمی  این جمله را به نظر آقای جواد زنجان اضافه میکنم :آقای جواد و دوستان در زبان ترکی آذربایجان شمالی که خودشان پیوسته از جمله آذریجه یا آذربایجان دیلی بجای زبان ترکی یا  زبان ترکی آذربایجان(که درزمان ریاست جمهوری ائلچی بی در قانون اساسی این کشور زبان ملی زبان ترکی نوشته شده بود که حیدر علی اوف آذریجه را بجای زبان ترکی تغییر داد ) استفاده میکنند میتوان براحتی هزار وهزاران کلمه بیگانه و نامتعارف وناهاهنگ بازبان ترکی یافت کرد -در مقاله قبلی من که به اسم گلیشمیش تورکچه میباشد به این نقطه اشاره شده است که آذربایجان شمالی چه ضربه بزرگی به زبان ترکی زده است و خواهد زد و دوستان این را فراموش نکنید همه اینها سیاست حیدر علی اوف و پسرش الهام است که برای بقای حکومت موروثی خویش به خاک آذربایجان شمالی هم رحم نکردند -دوستان من درآینده درمورد خیانتهای حیدر علی اوف و فرزندش الهام علی اوف به آذربایجان مقاله ای به دیدشما عزیزان خواهم گذاشت که ببینید این پدروپسر چه جفاهایی به سرزمین آذربایجان شمالی کرده اند -وبرای همین است که من همیشه به این نقطه اصرار دارم دوستان زبان آذربایجان شمالی زبان ملی و زبان ادبی ما نیست . 

درست است که کلمات داخل پارانتز از تورکیه گرفته شده است، ولی مگر ریشه و مشتقات همین کلمات در تورکی ما موجود نیست و مگر برای ما نامتعارف و بیگانه است؟ که عده‌ای احتمالا خرده میگیرند.
خود بهتر میدانید که با اندکی اصلاح چه در رسم الخط و چه در کلمات مورد استفاده در آذربایجان به راحتی تورکی آذربایجانی و استانبولی - بدون اینکه به مشکلی برخورد نماییم- به هم کاملا نزدیک میشوند. در ضمن به نظر من حرف خ هم با تورکی ناهماهنگ است و جالب اینکه ما وقتی به آثار ادبی کلاسیک آذربایجان مثلا به کتاب دده قورقود نگاه میکنیم کمتر ردی از حرف خ می بینیم . و یا حتی در کمتر از 30 سال پیش مثلا در شماره های اولیه مجله وارلیق اکثرا به جای خ از ق همانند چوق ، یوق به جای چوخ و یوخ استفاده شده است. این در حالی است که امروزه در آذریایجان شمالی حتی به جای کلمات : آرشیو ، کر (گروه موسیقی)، تراکتور، قالی، کاراکتر و... از کلمات آرخیو، خور، تراختور، خالی، خاراکتر استفاده میشود. (1- آیا این به دلیل نفوذ زبان زمخت روسی در تورکی آذربایجان نیست؟ 2- در آذربایجان جنوبی که وضع اسفبار است گلماخ ، گئتماخ ، خالخ و ... البته مشکلات این طرف به دلیل نبود دولت ملی حکایت دیگری دارد. 3- و باز جالب اینکه در زبان رسمی و ادبی تورکیه حرف خ وجود ندارد.) در این باره حرف بسیار است. استاد گرامی اگر ممکن است نظر خود را در این باره - که بیشتر شبیه درد دل شد - بگویید و اینکه چرا در آذربایجان شمالی برای اصلاح و زیبا شدن تورکی همتی و غیرتی، آنگونه که در تورکیه است، دیده نمی شود ؟

وجواب این مطلب :_________________________
سیزین آذربایجان دیلینه ائتدییینیز بو گوزل قوللوغا گؤره تشکر ائدیریک. یادیزدان چیخماسین کی آز و قیسسا یازی و اونو گؤزل و شیرین یازماق هز زاددان یاخشی‌دیر. بیرده ممکن اولسا بعضی سوزلرین پارانتز آراسیندا معناسینی یازماق سیزدن بیزه بورج اولسون. ممکن اولان قده‌ر عرب دیلیندن آلینمیش سؤزلری ائله اولدوغو کیمی یازماق یاخشی اولار، بیز اونو اوخویاندا بیلریک نئجه تلفظ ائدک.سون سؤزوم بو کی، بیزیم تورکجه‌میزده بعضی حرف‌لر کلمه‌دن حذف اولار. مثال اوچون "یالقان" بیزیم تورکجه‌ده "یالان" اولار. بو باعث اولوب آذربایجان تورکجه‌سی شیرین اولسون. سیزده بو قایدایا سعی ائدین رعایت ائده‌سیز. یاشاسین آذربایجان آنا یوردوم. (حذف شدن بعضی حرف ها چه ربطی به سئوال فوق دارد -مگر این خاصیت در دیگر لهجه های ترکی موجود نیست ) 

 این مقاله از وبلاگ :  www.turkic.blogfa.com   برداشته شده است و مقدمه نوشته شده که دارای فونت و پیش زمینه رنگی است از جانب نویسنده وبلاگ فوق یعنی :ALPER اضافه گردیده است و دلیل انتشار این مقاله از سوی من  علیرضا نظری حکم آبادی  بخاطر موافقت با نظریه ترکی جدید شاعر بزرگ و مهینی مان آقای محسن اقدمی می باشد .امیدوارم آقای محسن اقدمی ادامه مقالات دستورزبانی خویش را برایمان ارسال کنند با شوق و ذوق فراوان منتظر تماس و حضور دوباره آقای محسن اقدمی هستم /

راجع به زبان و نژاد هیونگ نو ها  یا همان هون ها در جامعه ترک و مغول اعتقادات زیادی وجود دارد که بیشتر به ترک بودن هونها متمرکز میشود.چنانکه اشاره خواهد شد ریشه کلماتی که درمتون چینی ذکر شده است ترکی ست و دانشمندان زبانشناسی همچون ‌" آقای پیلو " معتقد است که هیونگ نو ها یا همان هونها ترک نژاد و زبانشان زبان یک قوم ترک است .هیونگ نوها مردمانی به ن‍‍ژاد ترک بودندکه درقسمت شرقی سیبری اقامت داشتند.چینیان این مردمان غالب وفاتح را کههمیشه برایشان دردسرساز بودند هیونگ نو می نامیدندو برای جلوگیری از صدمات بیشتر اینمردمان بدانها رشوه هایی را پرداخت میکردند.هندیها و رومیان این ملت غالب را که روزگاری ازچین تا قلب اروپا راتصرف کردند هون می نامیدند که گرفته شده از همان اسمی ست که چینیانبدانها نام نهاده بودند.

چینیان مدتها پیش با این مردم آشنا بودهاند و درحدود قرون نهم و هشتم قبل ازمیلاد " هیونگ نو "ها را بنام "هین نو " مشخص نموده اند و قبل از آن نیز هیونگ نو ها را هیون یو یا بطور مبهم تری " هو " می نامیدند پ به عقیده چینیان " هو " ها یا همان "هیونگ نو " ها عبارت بودندازقبایلی که درحوالی شهرهای ارودوس-شمال شان سیو هوپی و ... سکونت داشتند .

حتی به عقیده آقای"ماسپرو" _ ‌" ژونگها " و " پیژونگها " که درمغرب و شمال پکن امروزی اقامت داشته اندقبیله ای بودند ازهمین " هیونگ نوها " که مقید و مطیع سلطنت چائو و پادشاه چائو موسوم به وولینگ(در حدود400 ق.م) شدند.وولینگ قسمتی ازسرزمینهای هیونگنوها راکه عبارت بود ازشانسی وارودوس را از چنگ سلطنت هیونگنو درآورد.و دربرابرحملات این جنگجویان خستگی ناپذیر دیوار چینرا تعبیه نمود.که اززمان  همین _ وولینگ شروع شد ودر دوران سلطنت "تسین شه هوانگ تی" خاتمه یافت .

امپراتوری هیونگ نو ها

بنا برآنچه مورخ چینی "  سوماته سین " نوشته درنیمه دوم "قرن سوم ق.م" است که هیونگ نوها بااتحاد خویش بصورت یک ملت واحد وقدرتمند درآمدند.و پادشاه این ملت شخصی بنام "‌چان یو" (بنظر می آیداصل واژه "شان یو" باشد که در زبان ترکی قدیم بمعنای پادشاه می باشد.) که عنوان کامل آن به زبان چینی بدین قرار است :"چنگ لی کوتو شان یو" که ترجمه آن بدین قرار است :اعلیحضرت پسر آسمان" اما به نظر من ترجمه این جمله اینگونه میتواند باشد: اعلاحضرت خوش یمن (کوت، قوت) پسرخدای آسمان تنگری"(البته در این مورد هنوزهم در حال جشتوجو ومطالعه هستم) دراین عنوان لغاتی هست که ریشه"ترکی "دارند من جمله چنگ لی که نمونه چینی و تحریف شده کلمه ترکی " تنگری " میباشد که به معنای پروردگار آسمان آبی می باشد. بلافاصله بعد از "شان یو " دوتن ازاعاظم واکابر جای میگرفتند بعنوان"توکی " (این کلمه در متون چینی به معنای  شاهان فرزانه ودرستکار آمده است ) که یکی  درراست ودیگری درچپ "شان یو"قرارمیگرفتند. به نظرمی آید کلمه توکی تحریف شده "توکری" یا همان توقری = دوغری _ باشد که در زبان ترکی به معنای راستی و نیکی ست .

پایتخت اعلیحضرت پسر آسمان " شان یو" در اورخون بوده است .آن پادشاه فرزانه (توکری) که درطرف چپ جای دارد اصولا وارث و جانشین امپراتور بوده است و در مشرق در اطراف کرولن اقامت داشته است . پادشاه فرزانه ای که در طرف راست قرار دارد. در غرب اقامت میکند. تصور میرود در طرف  " اولیاسوتای "  فعلی در رشته کوهای  " خانگای " اقامت داشته است .

درجات درباری امپراتوری هیونگ نو (  هون  )

در تعیین بقیه درجات هیونگ نو ها _ " کولی " ها قرار دارندکه درزبان چینی به شاه معنی شده است(درجه بعداز شهنشاه ) که آنها نیز در چپ و راست قرار دارند و بعد از  آن سپه سالاران یا همان فرماندهان کل که در دست چپ و راست " کولی " ها قرار دارند و بعد از انها " تانگ هو" ها هستند که در دست چپ و راست" کوتو " های بزرگ یمین و یسار روئسا هزار مرد و روئسای صد  مرد و روئسای ده مرد قرار می گرفتند. این ملت از همان ابتدا مانند یک لشگر تشکیل شده بوده است."ترکان هیونگ نو ( هون )"همیشه برای جهت یابی رو به جنوب می ایستادندکه همین سبک و سیاق در بین نوادگان بعدی " هیونگ نو " ها که امپراتوری های متعددی در آسیا و اروپا تشکیل دادند تا قرن 10 بعداز میلاد موسوم بوده است ( این روش جهت یابی و تشکیل درجات درباری با کمی تغییر در میان دیگر اقوام ترک که بعدها حاکمان اروپا و آسیا شدن معمول بوده است )

 " تصاویری که از هیونگ نو  بیان شده است "

چینیان و اروپایی ها  از ترکان هیونگ نو ( هون )  تصاویر ارزشمندی به یادگار گذاشته اند.به روایت  این تاریخ نگاران  "ترکان هیونگ نو " مردمانی تنومند هستند که سری گرد  دارند صورتشان پهن است . گونه هایشان برجسته و پره های بینی آنها از یکدیگر دور است . سیبیل انبوهی دارند ولی ریش ندارند فقط یک مقداری پشم خشک بر چانه آنها آویزان است .گوشهایشان سوراخ شده و حلقه ای بدان آویزان است . معمولا سرهای آنها تراشیده شده است و مقداری  موی بر فرق سر خود باقی می گذارند. (کوراکی شیراتوری) نیز مینویسد ترکان هیونگ نو موهای خود را می بافند.که بعدها میان " ترکان توپا  ( تپقاچ ) " _" ترکان توکیو (گوک ترکها ) ، کی تان ها (ختاییان) و مغولانی همچون ژوان ژوان ها (جووان جووان )این کار متداول بوده است. ابروان آنها پهن و چشمهاشان بادامی شکل و مردمک چشمشان فروزان است. پیراهن وشلوار به تن دارند .و یک شنل کوتاهی که از پوست می باشد دوش آنها مستور میدارد .کلاه بر سردارند و کلاه هایشان از پوست است. برای جلوگیری از سرما آستین جامه هایشان را از طرف مچ دست بشدت بسته اند . کفشهای آنها از چرم است . شلوارهای پهن و فراخ آنها در حدود مچ پا بسته شده است .(همانند گت پا ) جعبه ای پر از کمان این کمانداران حرفه ای بکمربند بسته شده است و درست جلوی ران چپ آویزان است ترکش نیز به کمربند بسته شده است و موازی با کمر است نوک تیرها  بسمت کلیتین و دم تیرها بطرف راست بدن متمایل است.( نوع پوشش ترکان هیونگ نو  همانند دیگر اقوام ترک و مغول  به مانند کت و شلوار است که در قرنهای بعدی همسایگان ترکان هیونگ نو از این پوشش اقتباس کردند و جامه های دست و پاگیر خود را با کت و شلوار ترکان عوض نمودند اولین مللی که از نوع پوشش ترکان هیونگ نو اقتباس کردند چینی ها بودند .)

آداب  و  روسوم   ترکان هیونگ نو  - هون ها

هیونگ نو ها یا همان هون ها اصلا کوچ رو و گله دار بودند. و با کوچ روی و گله داری امرار معاش میکردنداما بعدها با متحد شدند این ملت قوی و نترس امپراتوری تشکیل دادند که امرار معاش خویش را بشتر از راه تصرف کردند و غارت کردند شهرهای چینی بدست می آوردند وگاهی با گرفتن رشوها و ثروت های کلان از جانب چینی ها لشگر کشی به چین را متوقف میکردند و گاهی نیز  چین را تصرف میکردند و بجای تخت و تاج پادشاهان چینی می نشستند.چنانکه قرنهای بعدی همین هیونگ نو ها متوجه اروپا شدن و همان کاریرا که با چینی ها انجام میدادند را با  رومی ها و یونانی ها انجام دادند . نوادگان قرنهای بعدی ترکان هیونگ نو (هون ) که توکیوها و تاپقاچ ها و  ... به کشته شدن در میدان جنگ افتخار میکردند و از مردن به بیماری شرم داشتند. چنانکه درمیان ترکان هون موسوم بوده است که در روی قبر شخص متوفی به تعداد افرادی که در جبهه های جنگ کشته بود سنگ می گذاشتند این رسم در میان اولاد و احفاد "  هیونگ نو ها  " یعنی " توکیو ها"  یا همان  " گوک ترک ها"  نیز مرسوم بوده است . و برای سوگ مرگ شاهان و اقوام خویش  صورت خود را تیغ میزدند و با ضرب کارد مجروح می ساختند تا خون با اشک جاری شود. چنانکه " هیونگ نو " ها غربی ( هون ) در سوگ امپراتور خودشان ‌" آتیلا " همین رسم را ادا کردند .مذهب و کیش" ترکان هیونگ نو"  همان کیش"  شامانیزم " است که مبتنی ست بر پرستش" تنگری" یا همان خدای آسمان است که جنبه الهی بدان داده است واز این گذشته برخی کوه ها میان ترکان مقدس است که در این کوهها قربانی میکنند ترکان هیونگ نو بیشتر از گوشت تغذیه میکنند. که من به این چند بند اکتفا می کنم .

صنعت و هنر  ترکان  هیونگ نو ها  ( هون )

هنر و صنعت  " ترکان هیونگ نو " هنری است با خصویات و حالاتی آشکار اکثر آثار مشکوفه عبارت است از کمربندها یا قلاب ها و الواح کنده شده  ،  قزن قفلی ، گیره  یا تکمه برای زین و برگ است و غالب این اشیا از مفرغ ساخته شده برروی آنها صورت حیوانات نقش گردیده است از این گذشته تیرک چادر و خیمه است که انتهای آنرا بشکل گوزن ساخته اند. (دربسیاری ازکتب تاریخی انتقال زین اسب به اروپا را بوسیله آوارها میدانند.اما بنظر من انتقال زین اسب و کاربرد آن بوسیله ترکان هیونگ نو – یا همان هون صورت گرفته است چراکه ترکان هیونگ نو زودتر از آوارها غالب اروپا شده اند.درضمن آوارها بیشتر درسمت شرق اروپا دولی تشکیل دادند. این درحالی ست که ترکان هیونگ نو  تا غرب و مرکز اروپا پیشروی کردند.)این هنراشتباها بنام هنر ارودوس تعیین شده است و "ارودوس" نام قبیله ای مغولی است که از قرن 16 میلادی در اطراف رود زرد سکونت داشتند. هنر و صنعت ترکان هیونگ نو مقوله ای بلندی را می طلبد که همانند بخشهای دیگر مختصرا بدان اشاره میکنم به عقیده آقای ‌رنه گروسه هنر و صنعت ترکان هون یا هیونگ نو - قدیمی تر از هنر و صنعت سیتی یا همان سکایی است که احتمالا  مردمانی از  نژاد هند و اروپایی بودند.(البته در مقابل دانشمندانی که نظریه هند و اروپایی بودن سکاها را داده اند. دانشمندان و باستان شناسان زیادی هم به آلتایی یا ترک و تورانی بودن سکا ها  معتقد هستند )

تاثیر هنر ترکان هیونگ نو  به هنر ملل دیگر

بنظر باستان شناس ژاپنی آقای "سواجی امه ها را " هنر ترکان هیونگ نو یا همان هون،بطور عمیقی در سبک و شیوه "چینی " که موسوم به "سلطنتهای مبارزان"میباشد تاثیر بسزایی نموده است واین سبک لااقل در قرن 5 قبل از میلاد شکفته و بارور شده است.بنابرین نخستین مفرغهای"ارودوس" "مربوط به قرن 5 ق.م" میباشد.ازسوی دیگر دانشمند فلاندی که متخصص شناختن چین قدیم است  آقای  " کالگرن" بازهم تاریخ هنر ترکان هیونگ نو را به عقب تر رانده و تصور می کندکه مربوط به "650 – 700 ق.م" میباشد.