واژگان نظامی در زبان ترکی
یازار : " تؤرک دیلینی اؤیره نین، چونکو اونلارین حاکمیتی چوخ اوزون سؤره جکدیر." پیامبر اکرم
+0 چره جلیآتش تهیه- آشیرما آتش (آتش بازدارنده).
آتش هجومی- آخین اوْد.
آتشباری- یایلیم آتیش. (شلیک همزمان و سنگین تعداد زیادی سلاح).
آجودان- سوبای. آغا یاماغی (افسری که در خدمت افسر بالاتر باشد).
آدمیرال- دنیزبیگی (دریاسالار).
آرایش نظامی - دوْناما. یاسانیش.
آزاد- اؤلوشگه. آچیل (فرمان نظامی).
واژگان اداری در زبان ترکی
یازار : " تؤرک دیلینی اؤیره نین، چونکو اونلارین حاکمیتی چوخ اوزون سؤره جکدیر." پیامبر اکرم
+0 چره جلیبنام خدا
آبدارچی- آیاقچی. سولوقچو.
آبدارخانه- سولوق.
اخراج - دیشارلاما. دیشلهمه. بوراخما.
اخراج شدن - دیشارلانماق. چیخاریلماق. چیخیلماق.
اخراج کردن - دیشارلاماق. دیشلهمک.
واژگان فرهنگی و هنری در زبان ترکی
یازار : " تؤرک دیلینی اؤیره نین، چونکو اونلارین حاکمیتی چوخ اوزون سؤره جکدیر." پیامبر اکرم
+0 چره جلیبنام خدا
آگهی بازرگانی- یایلام.
آگهی نامه- یایلان.
آماتور- قیزیقلی.
آمفی تئاتر- قیییلقا.
آهنگ- آخین. بسته. باغدا. چینلاشیق. اویوم. تارتیم. چالغو. چالغی. هاوا. ییر. قورلاس.
آهنگساز - باغدار. بسته کار. بسته چی.
واژگان خانوادگی و خویشاوندی در زبان ترکی
یازار : " تؤرک دیلینی اؤیره نین، چونکو اونلارین حاکمیتی چوخ اوزون سؤره جکدیر." پیامبر اکرم
+0 چره جلیبنام خدا
آبجی- آغاباجی.
آقا پسر - خان اوْغلان.
ازدواج - ائوله نیش. ائولنمه.
ازدواج کردن - ائولنمک. باش بیر اوْلماق. اوْیلانماق.
ازدواج کردن با زن بیوه – قودوزلانماق.
بچه - بیچه. پیتا. چاغا. چوْجوق. بئچه. بالا. اوشاق. یاورو.
بچة اول- تون. ایلک.
واژگان آموزشی و علمی در زبان ترکی
یازار : " تؤرک دیلینی اؤیره نین، چونکو اونلارین حاکمیتی چوخ اوزون سؤره جکدیر." پیامبر اکرم
+0 چره جلیآزمایش- سیناق. سیناما. سیناو. دنهمه. سیناش. ساچیت.
آزمایش شدن- سینانماق.
آزمایش کردن- سیناماق. دئنهمک. یوْخلاماق.
آزمایشگاه- دئنئیلیک. سیناقلیق. آراشقا. دنه مج. وارلاقلیق.
آزمایشگاهی- دئنئیسل. سیناقسال.
آزمایشگر- سیناقچی. سینایان. یوْخلاماجی. یوْخلاییجی. آراشقان. دنه مه چی.
آزمایشی- دنهمه. سیناقسال. دنل.
آزموده - سیناقلی.
واژگان سیاسی در زبان ترکی
یازار : " تؤرک دیلینی اؤیره نین، چونکو اونلارین حاکمیتی چوخ اوزون سؤره جکدیر." پیامبر اکرم
+0 چره جلیآنارشی- دوزنسیزلیک. قانتاشیق.
آنارشیست - هئریکی. شولوق.
استوارنامه- تانیقلیق. ائلچی یازی. یامیلیق. یوْللانما.
اعتبارنامة دیپلماتیک- یامی بلگه.
امپراتور - خاقان. قیرال.
امپراتوری- خاقانلیق.
قیام بابک خرمدین : پیرامون واژة «خرّم»
یازار : " تؤرک دیلینی اؤیره نین، چونکو اونلارین حاکمیتی چوخ اوزون سؤره جکدیر." پیامبر اکرم
+0 چره جلیترجمه: پرویز زارع شاهمرسی
تاکنون تاریخ دقیق آغاز جنبش خرّمدینان به عنوان جنبش گستردۀ آزادیخواهانة مردم آذربایجان و بلاد همسایه علیه سیطرۀ خلافت عباسی معین نشده است. طبری این تاریخ را به سال 9-778 میلادی مربوط میداند. برای درک درست این جنبش، بررسی واژۀ «خرّم» و یا «خرّمدین» ضروری است. دربارۀ منشاء واژۀ «خرّم» سه روایت در منابع وجود دارد:
قدیمی ترین اینها، روایتی است که توسط مؤلفان سدههای نهم و دهم ذکر میشود. طبق گفتة آنها این واژه از نام یک آبادی به نام خرّم در نزدیکی اردبیل گرفته شده است. این روایت را مسعودی، یاقوت و صادق الاصفهانی ادامه دادهاند. آ.مولر نیز با استناد به این افراد، چنین توضیحی از واژۀ خرّم را درست میداند. فیلیپ حتّی، د.مارکولیوس، سعید نفیسی و وان فلوتن نیز طرفدار چنین نظریهای هستند.
اگر تصورات دیگر منابع و مؤرّخان به مخالفت با این نظریه برنمیخاست، هیچ وجه نامعقولی در این نوع تفسیر باقی نمیماند. طبق یک روایت دیگر «خرّم» به اشخاص عیاش و خوشگذران گفته میشود. بدین ترتیب واژۀ خرّم به معنای «مسرور»، «شاد» و «شهوت پرست» و.. فهمیده میشود. ما در سمعانی به این تلقی برخورد میکنیم:
ساختار فعل در زبان ترکی
یازار : " تؤرک دیلینی اؤیره نین، چونکو اونلارین حاکمیتی چوخ اوزون سؤره جکدیر." پیامبر اکرم
+0 چره جلیپژوهش: پرویز شاهمرسی
فعل کلمهای است که انجام کاری یا ایجاد حالتی را در زمان گذشته، حال و آینده برساند: مانند: یازدی (نوشت)
فعل در زبان ترکی آذربایجانی دارای 10 وجه یا کیفیت است که عبارتند از:
1- وجه خبری: از انجام کاری یا ایجاد حالتی خبر میدهد. انجام فعل از نظر گوینده مورد یقین و حتمی است مثل اینکه خود گوینده شاهد انجامش بوده است. این وجه را شهودی نیز مینامند. مانند: قاریاغیر (برف میبارد).
2- وجه حکایت: گوینده به طرزی مطلب را بیان میکند که مطلب را از دیگری شنیده باشد. این وجه را روایت نیز مینامند.
مانند: قاریاغمیش ایمیش (گویا برف باریده است)
«گولر،چیچک لر،بیتگی لر،یئمیش لر،آغاج لار»
یازار : " تؤرک دیلینی اؤیره نین، چونکو اونلارین حاکمیتی چوخ اوزون سؤره جکدیر." پیامبر اکرم
+0 چره جلیتورکی | فارسی | تورکی | فارسی |
آجی قایماق | آلاله | آجیلیق | درختچه هوم |
آجی چیچک | گیاه کوشاد | اوت | علف |
الش | علف بی کاره | آلاق | علف هرز |
گلین چیچگی | شقایق نغمانی | بالدیرغان | گلپر |
ترتزا | شاهی | گول | گل |
گیاهان دارویی به ترکی
یازار : " تؤرک دیلینی اؤیره نین، چونکو اونلارین حاکمیتی چوخ اوزون سؤره جکدیر." پیامبر اکرم
+0 چره جلیآت قولاغی[1] |
گیاه ترشک. |
آجیرغه//آچیرغه |
ترب وحشی. فجل. تربچهی صحرایی. |
آچاملی |
خیار ترشی. |
آچیر |
حمام اوتی. رعی الحمام. [2] |
آرجا |
درخت کاج. صنوبر. |
آرچه |
درختی خوشبو شبیه صنوبر. |
آردوج |
ارس. درخت عرعر. ابهل. |
آغاج قاونی |
آغاج قوهونو. ترنج. بادرنگ. |
آق باش |
ذرّت. |