متاسفانه به خاطر سانسور و تحریف حقایق تاریخی ، ترکان ساکن ایران و دیگر ملتهای ایرانی شاید تصور کنند که شهریار تنها شاعر ترک آذربایجانی است ، یا اینکه شعرای آذربایجانی همچون نظامی و شمس و قطران فقط به زبان فارسی می نوشتند . اما این چنین نیست!   شعرای زیادی به زبان ترکی آذربایجانی شعر گفته اند و نویسندگان زیادی به این زبان نوشته اند.

کتاب دده قورقود با شهرت جهانی معروفترین اثر حماسی ترکان به خصوص ترکان آذربایجان است. در حالیکه یونسکو سال 1999 را به نام دده قورقورد نام گذاری می کند ما از وجود چنین اثری بی خبر هستیم! سه نسخه دست نویس دده قورقود با نویسنده های نامشخص در کتابخانه های درسدن ، واتیکان و برلین موجود است. اگرچه تاریخ کتابت آن را بعضی از محققین   به قرن 11 میلادی ( پنجم هجری ) و بعضی دیگر به   15 میلادی نسبت می دهند ، اما داستانهای آن مربوط به قرون 9-10 میلادی و حتی قدیمیتر می باشد.   کتاب دده قورقود با 12 داستان آن از قدیمی ترین آثار ادبیات شفاهی جهان به شمار می رود. کتاب دده قورقود داستانهای اقوام اوغوز را بازگو می کند و مهمترین وقایع تاریخی این داستانها در آذربایجان و قسمت شرقی آناتولی رخ داده   و در آن از قهرمانی ها و ویژگیهای قومی مردم این سرزمین سخن رفته است. قهرمان اصلی دوازده داستان این حماسه ، دده قورقود عاشیقی است که نقش ریش سفید قوم را داشته و با نصیحتهای با ارزش و انسانی خود چراغ راه قبیله خود می شود. بر خلاف شاهنامه فردوسی که مدحنامه شاهان باستانی است و دست آویز نژاد پرستان دشمن ترک و عرب ، دده قورقورد حماسه ای مملو از افکار و احساسات والای انساندوستانه می باشد.

میرعلی صادق موسوی فرزند میرحمید متخلص به حامد ماکویی ،یکی از شعرای صاحب نام آذربایجان می باشد . حامد در اسفند ماه 1308ه .ش در یک خانواده بی بضاعت و در عین حال معتقد به شعائر اعتقادی پا به عرصه وجود نهاد . در 6 سالگی به دبستان گلستان ، تنها مدرسه شهر ماکو فرستاده شد و بعد از   تحصیلات دبیرستانی به شغل معلمی مشغول شد.وی همچنین مدتی ریاست اداره فرهنگ و هنر و سرپرستی میراث فرهنگی ماکو را عهده دار گردید . حامد ماکویی در تمام فنون شعری طبع، وقار و قریحه لطیفی دارد و از صنعت موسیقی بهره مند است است و در عین حال شاعری خوش خط خوش صدا می باشد حامد به زبان ترکی و فارسی تسلط دارد و تاکنون 6 جلد از کتابهای شعربه نامهای « حامد ماکویی نین غزلری ج.1 ،ترجمه حیدر بابای استاد شهریار به زبان فارسی ،  خاطره لر، کلیات حامد ماکویی نین غزلری ، غزلیات فارسی و رباعیات» به چاپ رسیده است .ایشان یکی ازشاعران بنام و از بنیان گذاران انجمن ادبی یلدایی ماکو می باشد . در سال 1358بعد از 32سال خدمت صادقانه به افتخار بازنشستگی نائل آمد و هم اکنون به ارشاد شعرا و ادبای جوان روزگار می گذراند.

بابک نهرین

بابک نهرین یکی از طنزپردازان ایرانی و اهل شهر تبریز می‌باشد. تاکنون طنزهای متعددی از وی به نمایش درآمده ‌است که از این میان می‌توان به "ارباب حلقه‌ها"، "اوچ پخمه بیر ژیان" ، "اخراجی‌ها"، "تایباشی" و "آرشین مال آلان" اشاره کرد وهمچنین بهترین برنامه که داشتند از نظر خودشان طنز " نان عشق موتور گازی" بوده است . وی متولد ۱۳ اسفند ۱۳۵۸ در تبریز و دومین فرزند خانواده‌ است. تحصیلات وی در حد دیپلم می‌باشد و دوره‌های کارگردانی و بازیگری را در تهران زیر نظر آقایان علیرضا خمسه، دکتر احمد داموت و خانم پروانه مژده گذرانده‌ است.

وی در سال ۱۳۸۲ با نمایش آرشین مال‌آلان و در سال ۱۳۸۳ با نمایش الیاس قفقازی به کارگردانی یعقوب صدیق جمالی موفق به دریافت جایزه اول بهترین بازیگر مرد جشنواره بین‌المللی نمایش های طنز شد.

وی متولد ۸ اردیبهشت ۱۳۲۶ در محله شتربان تبریز می باشد.

جوایز وی جوایز متعددی دریافت کرده است که از جمله این جوایز می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• دریافت دیپلم افتخار بعنوان بهترین بازیگر نقش مرد از جشنواره تولیدات صدا و سیمای مراکز استانها ۱۳۸۵
• دریافت دیپلم افتخار برای بهترین بازیگر مرد از تله فیلم (ایکی سلطان) ۱۳۸۶
• دیپلم افتخار برای عنوان بهترین بازیگر مرد از سریال (آنا) ۱۳۸۸
• دریافت تندیس برای عنوان چهره برتر استان ۱۳۸۸

بولود قاراچورلو معروف به سهند بیوگرافی

او در سال 1305در مراغه یکی از شهرهای عالم‌پرور آذربایجان، در خانواده‌ای از تبار قاراچورلو از ایلات مشهور و حماسه‌آفرین آذربایجان بدنیا آمد و در سال 1358 با جهان هستی وداع گفت. سهند یکی از بارزترین چهره‌های شعر مقاومت آذربایجان در دوره تسلط استبداد و ستم ملی است. او با برخورداری از استعداد سخنوری سرشار و سیراب نمودن از چشمه فیاض ادبیات فوکلوریک و بدایع زبان خلق و شعر شاعران نامور معاصر پا به عرصه شعر ترکی آذربایجانی نهاد.

قاراچورلو از شاعران بنام معاصر ادبیات ترکی است که در تک تک اشعار حضور نماد، تاریخ و گوشه‌هایی از فرهنگ آذربایجان را می‌توان یافت. چنانچه در طول حیات شعری‌اش که با حیات زندگی‌اش سرانجامی داشت در صحنه شعر مقاومت آذربایجان حضور فعال داشته است.

بولود قاراچورلو در سال 1325 به جرم شرکت در جلسات انجمن ادبی شهر تبریز به حبس محکوم می‌شود. حبسی که نشان از حضور فعالانه این ادیب بنام معاصر از رساندن پیام خلق آذربایجان در دوران استبداد و ستم به موضوع پرده برمی‌دارد.

«سهند» شاعر آزاده‌ای است که انسان‌دوستی، برادری و برابری در اشعارش موج می‌زند و دفاع از فرهنگ و فولکور آذربایجان و بیان مظلومیت آن و مبارزه در برابر استبداد از دیگر خصوصیات این شاعر است.

شعر «سهند» سندی غم‌بار از تهاجمات، تحقیر و ستم‌هایی است در دوره حیات آن شاعر که بر تارک زبان، آداب و رسوم و سنن آذربایجان روا داشته می‌شد، می‌باشد.

شاعر: شاه اسماعیل صفوی(ختایی)

اوغرادیم ( اسیربلا )

بیر بلادان قاچیبان یوز مین بلایا اوچرادیم

بیر زامان شاد اولمادیم درد و بلایا اوچرادیم

قان یوتوب هر لحظه بیر درد و بلایا اوچرادیم

نئیله ییم اى دوستان من بی وفایا اوچرادیم

حکومت هون های سفید که در سواحل دریای خزر تشکیل شد،به فرماندهی خاقان «آغ سوار» از ایران گذشت و نواحی شمال هندوستان را ضمیمه امپراطوری خود کرد.

 پس از فروپاشی امپراطوری هون های آسیا، قسمت اعظمی از هون ها از طریق ولگا به سمت غرب به حرکت درآمدند. همزمان با این جابجایی، گروهی از هون ها نیز به سمت جنوب حرکت کرده و در ناحیه ترکستان غربی حکومت«آغ هون» یا هون های سفید را تشکیل دادند. در مدت زمان کوتاهی، حکومت هون های سفید گسترش یافته وناحیه تخارستان و افغانستان و اطراف رود سیحون وسمرقند را شامل گردید. از زمان حاکمیت خاقانی با نام «ائفتال» ،از قرن پنجم میلادی به

با از هم پاشیدن امپراطوری بزرگ هون های آسیا، طایفه ای متشکل از 500خانواده، در قسمت شرق کوهپایه های آلتای ، تحت حاکمیت ژوان ژوان ها مسکن گزیدند. شغل اصلی این گروه، آهنگری بود و برای ژوان ژوان ها سلاح می ساختند و بصورت فدراتیو (خود مختار) به آنها وابسته بودند. سران این 500خانواده معتقد بودند که آنها از نسل آشینا (گرگ) می باشند. در عین اینکه بصورت خود مختار وابسته به ژوان ژوان ها بودند، رفته رفته با پذیرش جامعه های ترک دیگر در بین خود و گذر زمان بر تعداد جمعیت «گؤی تورک» افزوده می شد. بدین ترتیب ،با از دیاد جمعیت استقلال خود را اعلام کرده و با دولت های ترک دیگر از جمله حکومت تابقاچ شمالی، به صورت مستقل ارتباط بر قرار کردند. «بومین»، خاقان گوی تورک ها ، دیگر ملت گوی تورک را تابع ژوان ژوان ها نمی دانست، بلکه هر دو دولت و حکومت را در یک سطح

بومین خان موسس سلسله گؤک تورک

عید باستانی نوروز ترکان باستان (بایرام ترکان )

جشن ها در جوامع انسانی ، نخست در رابطه با دین و موضوع معیشت پدید آمده اند. همانند باورهای دینی آنان بین مضمون و مراسم جشن های سومری و ترکان باستان نیز که در میتولوژی آنان حفظ گردیده است، شباهت های معنی داری به چشم می خورد. هم در متن سومری و هم در میتولوژی ترک ها، مهم ترین جشن ها ، جشن بهار می باشد.