پرویز زارع شاهمرسی

مقدمه: تأسیس جمهوری آذربایجان در سال 1918 موجب بروز مباحثات فراوانی در ایران و عثمانی شد. قلمرو این جمهوری جدید در پی جنگهای ایران و روس و انعقاد قراردادهای گلستان و ترکمنچای، از ایران جدا شده و به قلمرو روسیه الحاق شده بود. اکنون در دوران فترت ناشی از انقلاب 1917 روسیه و جنگ داخلی در این کشور، فرصتی پیش آمده بود تا مردم مسلمان این منطقه مطالبات خود را که در طی مدتی نزدیک به یک قرن سرکوب شده بود، پی گیرند. در هر سه جمهوری جدید قفقاز یعنی آذربایجان، ارمنستان و گرجستان احزاب ملی گرا رهبری خواسته های مردم را بر عهده داشتند. در آذربایجان حزب مساوات که مناسبات ویژه ای با عثمانی برقرار کرده بود، مقدمات استقلال این جمهوری را فراهم کرد. اگرچه این استقلال بیش از سه سال طول نکشید ولی مباحثات پیرامون نامگذاری و ارتباطات سیاسی جمهوری جدید همچنان ادامه یافته و به مرکز توجه سیاستمداران و پژوهشگران تبدیل شد.

گونلرین ایچینده بیر گون آی خانین گؤزو پارلادی، دوغوم سانجیلارینا توتولدو. سانجیلارین سونوندا بیر اوغلو دونیایا گلدی. جوجوغون اوزو گؤی کیمی پارلادی. آغزی آتشین قیزیلیندا، گؤزلری آلا، ساچلاری قارا، قاشلاری قارا ایدی. ان گؤزل پری لردن داها گؤزلدی.

بو جوجوق آناسینین دؤشوندن یالنیز بیر کره سود امدی، بیر داها اممه دی. سونرا دیله گلیب، چیگ ات، آش و ایچکی ایسته دی. تئز قونوشماغا باشلادی. قیرخ گون ایچینده بؤیودو. قیرخ گون سونرا یورویوب اوینار اولدو. آیاقلاری سیغیر آیاغی کیمی گوجلو، کؤکسو آیی کؤکسو کیمی ساغلام، بئلی قورت بئلی کیمی اینجه و اوموزلاری سامور اوموزو کیمی پارلاق و اویناق ایدی. بوتون بوخونو توکلو ایدی. آت سورولری گودردی، آتا مینیب گئییک آوینا چیخاردی.

پژوهش: پرویز شاهمرسی

اسم واژه‎ای است که دارای معنی مستقل بوده، برای نامیدن چیزی یا شخصی بکار می‎رود و معنای زمان را نمی‎رساند. مانند: قارتال (عقاب).

اسم جنس:

آن است که افراد همجنس را دلالت کند. مانند: دیشی (ماده). 

اسم خاص:

آن است که برای نامیدن شخص یا حیوان یا چیز معینی بکار رود. مانند: ساوالان.

اسم ذات: آن است که وجودش مستقل بوده و وابسته به دیگری نباشد. مانند: بولاق (چشمه)

اسم معنی: آن است که خود بخود وجود نداشته بلکه وجودش وابسته به دیگری باشد. مانند: باجاریق (توانایی).

بنام خدا

نریمان حسن زاده[1]

ترجمه: پرویز زارع شاهمرسی

انقلاب ایران و از جمله جوشش  انقلابی در آذربایجان از روزهای نخست، توجه مطبوعات و برخی نویسندگان را جلب کرد. مقاله‎های درج شده در مطبوعات ایران و غرب، تنها به ذکر حوادث نپرداخته‎اند بلکه به مقتضای مطلب، به بررسی و تحلیل موقعیت سیاسی و طبقاتی حرکات انقلابی پرداخته و گاه کوشیده‎اند تا حرکات انقلابی مردم را لکه‎دار نمایند. این‎ها یا از فعالان انقلابی  مانند محمد باقر ویجویه‎ای و کرمانی  یا نمایندگان دولتی شاهد حوادث و یا مخبران روزنامه‎ها  مانند مورگان شوستر، مامونتوویچ و براون  هستند. بیشتر این آثار  به استثناء ویجویه‎ای  به حوادث تهران پرداخته‎اند.

پژوهش: پرویز شاهمرسی

سرزمین‌های شمال باختری ایران در زمان پیش از تشکیل دولت‌های نیرومند، (سده‌ی پنجم پیش از میلاد) ماد نام داشته است. نخستین تمدن بزرگی که در این سرزمین شناخته شده، تمدن مانناست. اقوام ساکن این سرزمین و به ویژه مادها که بعدها به اینجا وارد شدند، وارث تمدن ماننا بودند. با تمدن ماننا بود که این سرزمین و مردمش، نخستین پایه‌های زندگی اجتماعی و سیاسی را بنا نهادند. وقتی مادها تقریباً در آغاز هزاره‌ی نخست پیش از میلاد به شمال باختری ایران رسیدند، با مردمان آنجا آمیخته و از میراث فرهنگ و تمدن آنان بهره بردند. بدین ترتیب مادها تأثیری عمیق بر فرهنگ و هستی اینجا نهادند؛ به گونه‌ای که حتی نام آنان بر این مرز و بوم قرار گرفت. [1]

آتش تهیه- آشیرما آتش (آتش بازدارنده).  

آتش هجومی- آخین اوْد.

آتشباری- یایلیم آتیش. (شلیک همزمان و سنگین تعداد زیادی سلاح).

آجودان- سوبای. آغا یاماغی (افسری که در خدمت افسر بالاتر باشد).

آدمیرال- دنیزبیگی (دریاسالار).

آرایش نظامی - دوْناما. یاسانیش.

آزاد- اؤلوشگه. آچیل (فرمان نظامی).

بنام خدا

آبدارچی- آیاقچی. سولوقچو.

آبدارخانه- سولوق.

اخراج - دیشارلاما. دیشله‎مه.  بوراخما.

اخراج شدن - دیشارلانماق. چیخاریلماق. چیخیلماق.

اخراج کردن - دیشارلاماق. دیشله‎مک.

بنام خدا

آگهی بازرگانی- یایلام.

آگهی نامه- یایلان.

آماتور- قیزیقلی.

آمفی تئاتر­- قیییلقا.

آهنگ- آخین. بسته. باغدا. چینلاشیق. اویوم. تارتیم. چالغو. چالغی. هاوا. ییر. قورلاس.

آهنگساز - باغدار. بسته کار. بسته چی.

بنام خدا

آبجی- آغاباجی.

آقا پسر - خان اوْغلان.

ازدواج - ائوله نیش. ائولنمه.

ازدواج کردن - ائولنمک. باش بیر اوْلماق. اوْیلانماق.

ازدواج کردن با زن بیوه – قودوزلانماق.

بچه - بیچه. پیتا. چاغا. چوْجوق. بئچه. بالا. اوشاق. یاورو.

بچة اول- تون. ایلک.