اوْخشاما

ادبیات مرثیه ای تركی دارای سابقه تاریخی و وسعت و گسترش فراوان آن چنان در بین تركان اهمیت یافته است كه جز لاینفك زندگی آنان گشته است و به جرات می توان گفت كه این شاخه از ادبیات مكتوب تنها شاخه‌ای است كه می توان نام ادبیات كاربردی و عام برای آن به كار برد. ادبیاتی كه همه مردم ترك در سال حداقل 20 روزی به طور مستقیم با آن سروكار دارند و خیلی ها ابیاتی از آن را حفظ هستند. اما این شاخه مكتوب ادبیات تركی نیز ریشه ای در ادبیات شفاهی مردم دارد كه بهترین دلیل برای این امر "اوْخشاما" می باشد. در این مجال سعی خواهیم كرد نگاهی به اوْخشاماها داشته باشیم.

نگاهی به وضعیت ادبیات مرثیه تركی

و چرایی وبلاگ اوخشاما

ادبیات مظلوم مرثیه ای ما به سان آن چیستان دوران بچگی مان كه "نه گؤیده‌دیر، نه یئرده، حلقه وۇرۇب بی یئرده؟" الان در وضعیت بلاتكلیفی به سر می برد. نه این خاكیان آنرا ارج می نهند و نه آن آسمانیان، و البته در جایی هم كه حلقه زده است باز هم بی صاحب است.

شاخسئی-واخسئی

شاخسئی گئدمه‌ك [شاخسئی رفتن، عمل شاخسئی انجام دادن] نیز مراسمی است محرمی و آیینی مخصوص به تركان، اینكه این عمل از كی به وجود آمده و به چه انگیزه ای بوده است من اطلاع كافی ندارم ولی در این مقال قصد دارم نگاهی به یكی از این مراسم های كه یكی دو سال قبل در شهر قم در ناحیه نیروگاه دیده‌ام داشته باشم و از رسم و رسوم مردم ترك در عزادرای امام حسین (ع) برایتان بنویسم.

شامئ غریبان شوعارلارێ

معمولا" رسم بر این بوده و هست كه در شام غریبان عزادران از مسجدی به مسجد دیگر رفته و در بین راه با خواندن اشعاری خود را به مسجد و هیأت همسایه رسانده عزاداری كنند. در حین حركت عزاداران به دو گروه تقسیم شده و با خواندن نوحه های سه ضرب عزاداری می كنند. برای مثال اشعار زیر را اینجا می آورم. متاسفانه به متن نوحه "گلمیشیك ائی شیعه‌له‌ر" دست نیافتم.

دسته اول

گلمیشیك ائی شیعه‌له‌ر، شامئ غریبانه بیز

وئـرمـه‌گه‌ باش ساغلێغێ، زینب‌-ی-نالانه بیز

قوْشار: انور اردبیلی

علی سواره گئدیبسه‌ن، ولی پیاده گلیبسـه‌ن

اوْیان گؤرۆم ندی دردون، نییه عباده گلیبسه‌ن

عبانی ردّ ائله یۆزده‌ن اوْ شمع-ی-حُسنی آلێشدێر

یامان گۆنۆمدۆ بیلیرسن، بۇ بینوانی دانێشدێر

عمربن سعد

حی قیوم قاضی الحاجات

ازرخ مصطفی نموده نجات

ولی الله شددلیل نجات

برمحمد آل محمد بلند بگو صلوات 

رحمت الله به شیعیان حسین

رحمت الله به ذاكران حسین

لعنة الله به قاتلان حسین

ایام محرم است می دهد برات

بی تكبر بلند بگو صلوات

حاج نادر جوادی (ایرانسل)

امام زمان = ۴۴۱۷۵۳۵

مقتل امام حسین علیه السلام = ۴۴۱۷۵۹۷

نگار نازنین = ۴۴۱۷۵۲۵

سردار شرف = ۴۴۷۱۵۲۶

حسین جان = ۴۴۱۷۵۳۴

زینب من = ۴۴۱۷۵۲۷