یالاواجلاردان[1] حضرت نوحون [ع] اوغلو یافثین تورك آدیندا بیر اوغلو وار ایدی. تورك ائلینین ایلك آتاسی بو اولو كیشیدیر.

آتاسی یافث اؤلونجه تورك، ایسیق گؤل چئوره سینده یئرلشیر، ایلك چادیری قورور. توركلر اوندان، اونون بالالاریندان تؤرر.

آنجاق توركلر اؤنجه لری چین[2] دینینی بیلمزلر، بوتا تاپینماقدا ایدیلر. چین دینیندن چیخمیش، ساپیتمیشدیلار. قاراخان توركلره خاقان اولدوغو چاغدا ایسه بوسبوتون آزیتمیشلار، توپدان قاویر[3] اولموشدولار.

بنام خدا

آتلاق: ساعت (دستگاه).

آلماناق: تقویم. سالنامه.

آی: ماه. كرة ماه. برج. اسامی برجهای فلكی در زبان تركی به این ترتیب هستند: 1) حَمَل: قوْچ، قوْچاق، قوْچقار. 2) ثور: بوْغا، اود، اؤكوز. 3) جوزا: گولشچی، ائكیزلر، ائكیز. 4) سرطان: یئنگج. 5) اسد: اسلان. 6) سنبله: باشاق. 7) میزان: اولگو. 8) عقرب: چایان. 9) قوس: یای. 10) جدّی: اوْغلاق. 11) دلو: ساقا، دوْلچا. 12) حوت: بالیق. نام ماهها نیز در زبان تركی به این ترتیب است: 1) فروردین: آغلار گولر، ائركك قاراجا، اوْغلاق قیران، باش آی، بایراق آیی، چالقان قوران، یاز اولدوز. بیردین. كؤروك. قانق. توْتورنو. كرك. توتار. 2) اردیبهشت: گولن آی. اولوق آی. چین قوران. كؤكك. آن آی. قوسقار. قیچاوبان. نامیس. اؤرتنگ. شین آی. اوستار. 3) خرداد: قیزاران، قان اوْیانان، موْز آیی. مامیر. پس آی. سیلكر. لوكور. دارتچان. قزل. شابین. لویام. 4) تیر: قوْرا پیشن. اوْتامالی. اؤلن آی. چولوق. یاینی. پار آی. اوْلان آی. اوْداق آی. 5) مرداد: قویروق دوْغان، وارتاوار. شیلده. پیچن. توْز آی. قیرقار. وْوت آی. 6) شهریور: زومار. تامیز. اوْرقاق. كیسچن. قیرقاووز. اوْت آی. چیزیق آی. آتیرداق. 7) مهر: خزل آیی. قیركویك. اورتون. گوزنو. آلچان. تایقا. بالاغان. 8) آبان: قیروْو آیی. دوْغوزدون. قازان. قورتویاق. كیچكرك. قاچنی. چاریس. آلتینلی. 9) آذر: اوْخ آتان. چؤمچه قوروتماز. قاراشا. قیرلاش. سوْخ آی. ائندیره ووك. قیرلاس. آخسینلی. 10) دی: چیلله. قارا قیش. قار باسان. آرالیق. جالتوْخسان. كیچیك. آلای. باشیل. كیتیك. بیلیده. 11) بهمن: دوْندوران. قوران. كؤچورگن. قانتار. جل آی. كورگن آی. چیل آی. باییچا. كوزر. توْخسونلو. 12) اسفند: بایرام آیی. بوْز آی. قیش قیران. بوْغای. بیردین. جَملَه. سیغین. قیشقی قوران. آلاچیلله. آلاچاپوْ. آقپان. آزیق. پوْزوق. آووزنو. قیرا. آرقان. چاسقی. اوْلونلو.

-        آبام قورشاغی.

-         آچقارین.

-        آرپا بوغدا.

-        آسان اوسن.

-         آشاغاتما.

تاكنون تاریخ دقیق آغاز جنبش خرّمدینان به عنوان جنبش گستردۀ آزادیخواهانة مردم آذربایجان و بلاد همسایه علیه سیطرۀ خلافت عباسی معین نشده است. طبری این تاریخ را به سال 9-778 میلادی مربوط می‌داند. برای درك درست این جنبش، بررسی واژۀ «خرّم» و یا «خرّمدین» ضروری است. دربارۀ منشاء واژۀ «خرّم» سه روایت در منابع وجود دارد:

ت.م.موسوی

ترجمه: پرویز شاهمرسی

پژوهشگران برای اسناد تاریخی همچون فرمان‎ها و حكم‎های حاكمان، فتح نامه، سینورنامه (سینور در زبان تركی یعنی مرز و سینورنامه یعنی قرارداد مرزی. مترجم)، وقف نامه، قباله نامه، اجاره نامه، هبه نامه، وصیت نامه، عقدنامه و دیگر اسناد اهمیت ویژه‎ای قائل هستند. این مسأله نیز با تشكیل علم تاریخ نویسی سده‎های میانی در دربارها و وابستگی سیاسی و مادی وقایع نگاران به پادشاهان ارتباط دارد. وظیفه‎ی چنین تاریخ نگارانی تعریف حكمران، تبیین ادعای حاكم مبنی بر حاكمیت مطلق، پنهان نمودن نقصان‎های آنان، برائت آنان از جنایات و نشان دادن ستمهای آنان بصورت تدبیرهای مثبت بوده است. مسائل اقتصادی- اجتماعی، نقش مردم، موقعیت آنان در جمعیت، شرایط كارگران و روند حوادث تاریخی این تاریخ نگاران را برنمی‎انگیخت.

پاسخ به این سئوال كه چرا توركها نمیتوانند حروف ق وگزبان فارسی را خوب تلفظ كنند